Epidemiologia chorób 

zakaźnych

Jolanta Niścigorska

Klinika Chorób Zakaźnych 

PAM

 

 

Epidemiologia

Nauka o rozmieszczeniu chorób w 

populacji i determinujących je 
czynnikach

Kryteria
• Czas ( dzień, miesiąc lub rok 

wystąpienia objawów)

• Osoby ( wiek, płeć, zawód)
• Miejsce( region, kraj, kontynent, glob)

 

 

Czynnik chorobotwórczy

( patogen)

• * Każdy organizm, który może 

wniknąć do innego ustroju, 
wywołując w nim stan chorobowy

• *Każdy drobnoustrój, hodowla 

tkankowa lub toksyna zdolne do 
wniknięcia do ciała ludzkiego i 
spowodowanie w nim szkody (EU)

 

 

Zakażenie

• Choroba spowodowana przez czynnik 

chorobotwórczy ( powielający się 

drobnoustrój+ uszkodzenie tkanki ), 

• np. tężec- Clostridium tetani- 

tetanospazmina

• Uwaga ! Clostridium botulinum – zatrucie 
• ( intoksykacja)
• Kolonizacja – zakażenie
• Zakażenie pasożytnicze-dawniej zarażenie  
• ( infestacja)

 

 

Prawidłowa flora ustroju 

człowieka

Jama ustna i zęby:
Gronkowce
Streptococcus 

mutans

Kretki ( Borrelia 

vincentii)

Actinomycetes
Prevotella
Wrzecionowce

Zatoki oboczne nosa
Str. pneumoniae, milleri
Haemophilus influenzae
Actinomycetes
Bacteroides
Wrzecionowce
Peptococcus
Propionibacterium

 

 

Prawidłowa flora ustroju 

człowieka, c.d.

Gardło
Gronkowce
Paciorkowce zieleniące
Str. pneumoniae, 

pyogenes

Heamophilus infl. i in.
Maczugowce
Wrzecionowce
Prevotella, Candida

Skóra
Gronkowce( S.A., CN)
Paciorkowce
Mikrokoki
Maczugowce
Propionibacterium
Drożdże

 

 

Prawidłowa flora ustroju 

człowieka, c.d.

• Jelito cienkie
E. coli
Inne pałeczki 

Enterobacteriaceae

Enterokoki
Drożdże

• Jelito grube
Jak w jelicie cienkim
+Actinomyces
   Bacteroides
   Clostridium
   Bifidobacterium
   Eubacterium

 

 

Prawidłowa flora ustroju 

człowieka, c.d.

Pochwa
Lactobacillus
Paciorkowce
Maczugowce
Mykoplazmy
Peptokoki
Actinomycetes
Drożdże

Krocze i cewka 

moczowa

Tak jak skóra i jelito 

grube

+ Mykoplazmy

 

 

Choroba zakaźna

=Zakażenie, które przenosi się z 

człowieka na człowieka

Nie wszystkie zakażenia są chorobami 

zakaźnymi

np. zapalenie wsierdzia ( Str. sanguis)- 

nie jest chorobą zakaźną, 

 

 

Chorobotwórczość 

( patogenność)

• Zdolność patogenu do spowodowania 

choroby

• Różne mechanizmy 

chorobotwórczości( fimbrie- E.coli, 
hemaglutynina- wirus grypy, 
adhezyny, zymodemy- Entamoeba 
histolytica)

 

 

Zjadliwość (wirulencja)

• Zdolność czynnika chorobotwórczego 

do spowodowania ciężkiej choroby

Przebieg zakażenia- od 

bezobjawowego, poprzez łagodne do 
ciężkiego

 

 

Zakaźność

• Zdolność czynnika chorobotwórczego 

do rozprzestrzeniania się w populacji

• Miara-stopień mnożenia się zakażeń 

= liczba przypadków wtórnych , 
wynikłych z pojedynczego, 
pierwotnego przypadku w całkowicie 
wrażliwej populacji

 

 

Zależność pomiędzy 

gospodarzem, patogenem i 

środowiskiem

• Czynniki zależne od gospodarza
* Warunkują stopień ekspozycji na czynnik 

chorobotwórczy

* Indywidualna reakcja na zakażenie
-podróże, zachowania seksualne, higiena 

osobista, zawód, przebywanie w 
zatłoczonych miejscach, wczesniejsze 
nabycie odporności, sposób odżywiania, 
choroby towarzyszące

 

 

Zależność pomiędzy 

gospodarzem, patogenem i 

środowiskiem

• Czynniki zależne od drobnoustroju
* zakaźność
* chorobotwórczość
* zjadliwość
* zdolność do przetrwania w ustroju 

ludzkim, środowisku

* zdolność do przeciwstawienia się 

odporności gospodarza lub działaniu 

leków

 

 

Zależność pomiędzy 

gospodarzem, patogenem i 

środowiskiem

• Wpływy środowiska
* temperatura
* kurz
* wilgotność
* wektory zwierzęce

 

 

Źródła i rezerwuary 

zakażenia

Czynniki chorobotwórcze:
A. Endogenne ( własna flora 

gospodarza)

B. Egzogenne
Rezerwuar zakażenia:
A/ populacja ludzka( nosiciele, chorzy)
B/ populacja zwierzęca
C/ środowisko

 

 

Drogi przenoszenia zakażeń

• Najczęstsze- z człowieka na człowieka
A/ horyzontalne, np. grypa
B/ wertykalne, np. toksoplazmoza
• Choroby odzwierzęce- zoonozy
• Czynniki chorobotwórcze przenoszone 

ze środowiska: Listeria 
monocytogenes, Legionella 
pneumophila, Clostridium tetani

 

 

Drogi przenoszenia zakażeń, 

c.d.

• Przedmioty z otoczenia chorego
Gronkowce złociste, paciorkowce
• Nośniki ( wektor)-żywy organizm, który 

może przenosić zakażenie z jednego 
gospodarza na innego ( stawonogi)

Plasmodium, Borrelia burgdorferi, 

kleszczowe zomr

• Kontakt bezpośredni, w tym seksualny
Liszajec, leptospiroza, kiła, rzeżączka

 

 

 Drogi przenoszenia 

zakażeń, c.d. 

• Droga wziewna
Grypa, odra, chlamydiozy, legionelloza
• Droga pokarmowa
Salmonelozy, kampylobakteriozy, 

zapalenie wątroby t.A

• Wszczepienie ( inokulacja)
HBV,HCV, HIV, wąglik

 

 

Epidemia

• Epidemia- wystąpienie zachorowań na 

daną chorobę w liczbie wyraźnie 

przewyższającej przeciętną

• Endemia- występowanie choroby 

zakaxnej w ciągu długiego, 

nieokreślonego czasu na danym 

obszarze stale( np.malaria w Afryce)

• Pandemia- epidemia występująca w 

skali globalnej( grypa, dżuma, cholera, 

AIDS)

 

 

Nowe patogeny

• W ciągu ostatnich 40lat pojawienie 

się :

A. Wirusów: HCV, HEV, HIV, HHV6-8, 

HFV ( Ebola, Marburg)

B. Bakterii: Legionella pneumophila, 

Borrelia burgdorferi

C. Pierwotniaków : Cryptosporidium, 

Enterocytozoon beneusii, 

Encephalitozoon cuniculi( AIDS)

 

 

Nowe oblicze starych 

patogenów

• Zakażenia szpitalne:
MRSA, MRCNS, VRE
• Lekooporność
Gruźlica, malaria 
• Modyfikacje genetyczne
Wąglik jako broń biologiczna