Obrazowe i molekularne
Obrazowe i molekularne
metody diagnostyczne w
metody diagnostyczne w
zapaleniu
zapaleniu
błony naczyniowej
błony naczyniowej
Prof. nzw. dr hab.
Prof. nzw. dr hab.
Marta Misiuk-Hojło
Marta Misiuk-Hojło
Katedra i Klinika Okulistyki
Akademii Medycznej we Wrocławiu
Zapalenie błony naczyniowej
Zapalenie błony naczyniowej
PROBLEM DIAGNOSTYCZNY
PROBLEM DIAGNOSTYCZNY
Celowane badania obrazowe
minimalizacja kosztów
testy
laboratoryjne
badania obrazowe i
molekularne
obraz kliniczny
Badania obrazowe i
Badania obrazowe i
molekularne
molekularne
Angiografia fluoresceinowa (AF)
Angiografia fluoresceinowa (AF)
Angiografia z zielenią indocyjaninową
Angiografia z zielenią indocyjaninową
(ICG)
(ICG)
Badanie scyntygraficzne z użyciem galu
Badanie scyntygraficzne z użyciem galu
Tomografia komputerowa (KT)
Tomografia komputerowa (KT)
Rezonans magnetyczny (MRI)
Rezonans magnetyczny (MRI)
Biomikroskopia ultradźwiękowa
Biomikroskopia ultradźwiękowa
wysokiej częstotliwości (UBM)
wysokiej częstotliwości (UBM)
Optyczna koherentna tomografia (OCT)
Optyczna koherentna tomografia (OCT)
Reakcja łańcuchowa polimerazy (PCR)
Reakcja łańcuchowa polimerazy (PCR)
Angiografia
Angiografia
fluoresceinowa
fluoresceinowa
/1960 – MacLean i Maumenee/
/1960 – MacLean i Maumenee/
po ok. 12 sek. od podania
po ok. 12 sek. od podania
barwnika do żyły
barwnika do żyły
łokciowej fluoresceina
łokciowej fluoresceina
rozprzestrzenia się w naczyniach
rozprzestrzenia się w naczyniach
gałki ocznej:
gałki ocznej:
80%
80%
fluoresceiny wiąże się z białkami osocza
fluoresceiny wiąże się z białkami osocza
20%
20%
przenika przez choriokapilary i bł.
przenika przez choriokapilary i bł.
Brucha
Brucha
dokładne uwidocznienie
dokładne uwidocznienie
unaczynienia siatkówki
unaczynienia siatkówki
na tle względnej hipofluorescencji naczyniówki
na tle względnej hipofluorescencji naczyniówki
uwidocznienie
uwidocznienie
zapalenia
zapalenia
, którego nie
, którego nie
można zaobserwować klinicznie
można zaobserwować klinicznie
Rozmieszczenie fluoresceiny w
siatkówce
2005 Elsevier Ltd. Spalton et al.
Atlas of Clinical Ophthalmology
3e
ostra tylna plackowata epiteliopatia
ostra tylna plackowata epiteliopatia
barwnikowa
barwnikowa
zespół licznych znikających białych
zespół licznych znikających białych
punktów
punktów
choroba Vogta Koyanagiego Harady
choroba Vogta Koyanagiego Harady
choroidopatia pełzająca
choroidopatia pełzająca
Angiografia
Angiografia
fluoresceinowa
fluoresceinowa
Zastosowanie w określaniu rozległości
Zastosowanie w określaniu rozległości
chorób zapalnych, takich jak:
chorób zapalnych, takich jak:
Obraz AF u pacjenta z ostrą tylną plackowatą epiteliopatią
barwnikową
Obraz AF u
pacjenta zespołem
licznych
znikających białych
punktów
Obraz AF u pacjenta z
chorobą Vogta Koyanagiego
Harady
2005 Elsevier Ltd. Spalton et al. Atlas of Clinical
Ophthalmology 3e
Angiografia z zielenią
Angiografia z zielenią
indocyjaninową
indocyjaninową
Zieleń indocyjaninowa
Zieleń indocyjaninowa
– rozpuszczalny w
– rozpuszczalny w
wodzie barwnik, służący do wykazania
wodzie barwnik, służący do wykazania
nieprawidłowości przepływu w
nieprawidłowości przepływu w
naczyniówce i naczyniówkowej błonie
naczyniówce i naczyniówkowej błonie
neowaskularnej
neowaskularnej
98%
98%
barwnika wiąże się z białkami osocza,
barwnika wiąże się z białkami osocza,
co zapobiega przechodzeniu przez ściany
co zapobiega przechodzeniu przez ściany
kapilarów
kapilarów
Zastosowanie w ocenie:
Zastosowanie w ocenie:
procesów zapalnych
procesów zapalnych
niedokrwienia w obrębie dużego i
niedokrwienia w obrębie dużego i
małego unaczynienia
małego unaczynienia
naczyniówki
naczyniówki
zmian rozrostowych zrębu
zmian rozrostowych zrębu
Angiografia z zielenią
Angiografia z zielenią
indocyjaninową
indocyjaninową
2005 Elsevier Ltd. Spalton et al. Atlas of Clinical
Ophthalmology 3e
Prawidłowy obraz ICG:
wczesna faza – lepsze
uwidocznienie naczyń
naczyniówki niż w AF
późna faza – puste krążenie
siatkówkowe widoczne na tle
naczyniówkowej
fluorescencji
Cechy charakterystyczne
Cechy charakterystyczne
zapalnych choroidopatii w
zapalnych choroidopatii w
ICG
ICG
Berkow JW, Flower RW, Orth DH. Fluorescein and Indocyanine Green
Angiography: Technique and Interpretation. Am Acad of Ophth 2nd Ed 2003
Hipofluorescencja
w obszarach aktywnego
zapalenia w obrębie naczyniówki
(naciek zapalny i/lub hipoperfuzja naczyniówkowa)
Brak
przecieku ICG z dużych naczyń
naczyniówki
Brak
przecieku ICG z naczyń siatkówki, w
przeciwieństwie do AF
Cechy charakterystyczne
Cechy charakterystyczne
zapalnych choroidopatii w
zapalnych choroidopatii w
ICG
ICG
Zapalna naczyniówkowa błona
neowaskularna wykazuje:
późną fluorescencję
w ICG
przeciek fluoresceiny
w AF
2005 Elsevier Ltd. Spalton et al. Atlas of Clinical
Ophthalmology 3e
Zamknięcie obwodowego
naczynia z wtórną
neowaskularyzacją;
w AF przeciek fluoresceiny z
błony neowaskularnej
Cechy charakterystyczne
Cechy charakterystyczne
zapalnych choroidopatii w ICG
zapalnych choroidopatii w ICG
Choroidopatia pełzająca
Choroidopatia pełzająca
blokada fluorescencji naczyniówkowej w obszarach
blokada fluorescencji naczyniówkowej w obszarach
aktywnego zapalenia
aktywnego zapalenia
powrót do prawidłowego obrazu fluorescencji w
powrót do prawidłowego obrazu fluorescencji w
miarę ustępowania zapalenia
miarę ustępowania zapalenia
Christmas NJ, Oh KT, Oh DM, et al. Long-term follow-up of patients with serpinginous
choroiditis. Retina 2002
Gaudio PA, Kaye DB, Crawford JB. Histopathology of birdshot retinochoroidopathy.
Br J Ophthalmol 2002
Retinochoroidopatia typu birdshot
Retinochoroidopatia typu birdshot
ICG lepsza od AF w wykazywaniu zmian
ICG lepsza od AF w wykazywaniu zmian
naczyniówkowych, prezentujących się jako liczne
naczyniówkowych, prezentujących się jako liczne
obszary hipofluorescencji
obszary hipofluorescencji
Angiografia siatkówkowa i
Angiografia siatkówkowa i
naczyniówkowa
naczyniówkowa
Rozpoznanie jednostek
Rozpoznanie jednostek
chorobowych
chorobowych
(typowe
(typowe
objawy w AF lub ICG)
objawy w AF lub ICG)
Identyfikacja powikłań plamkowych
Identyfikacja powikłań plamkowych
Torbielowaty obrzęk plamki
Torbielowaty obrzęk plamki
Niedokrwienie siatkówki lub naczyniówki
Niedokrwienie siatkówki lub naczyniówki
Neowaskularyzacja naczyniówkowa
Neowaskularyzacja naczyniówkowa
Błony epiretinalne
Błony epiretinalne
Wykrywanie niewielkich
Wykrywanie niewielkich
waskulopatii siatkówkowych lub
waskulopatii siatkówkowych lub
naczyniówkowych
naczyniówkowych
Rola w zapalnych chorobach oczu:
Rola w zapalnych chorobach oczu:
Badanie scyntygraficzne z
Badanie scyntygraficzne z
użyciem galu
użyciem galu
Radioaktywny
Radioaktywny
67
67
Ga
Ga
duże powinowactwo do kom.
duże powinowactwo do kom.
nowotworowych i krwinek białych (miejsc
nowotworowych i krwinek białych (miejsc
zapalenia)
zapalenia)
Scyntygram
Scyntygram
wykonywany 48-72 godz. po iniekcji i.v.
wykonywany 48-72 godz. po iniekcji i.v.
5-8 mCi cytrynianu
5-8 mCi cytrynianu
67
67
Ga
Ga
Zastosowanie
Zastosowanie
ocena pacjentów podejrzanych o
ocena pacjentów podejrzanych o
pomoc w określeniu miejsc biopsji
pomoc w określeniu miejsc biopsji
„
„
objaw lambda”
objaw lambda”
triada wychwytu w okolicy przytchawiczej po
triada wychwytu w okolicy przytchawiczej po
prawej stronie i obustronnie w obrębie wnęk
prawej stronie i obustronnie w obrębie wnęk
Bonfioli AA, Orefice F. Sarcoidosis
Semin Ophthalmol 2005
„
„
objaw pandy”
objaw pandy”
symetryczny wychwyt gruczołów łzowych i
symetryczny wychwyt gruczołów łzowych i
ślinianek przyusznych
ślinianek przyusznych
obustronna limfadenopatia wnękowa lub
obustronna limfadenopatia wnękowa lub
obustronne śródmiąższowe nacieki
obustronne śródmiąższowe nacieki
siateczkowe w rtg kl. piersiowej oraz
siateczkowe w rtg kl. piersiowej oraz
wychwyt
wychwyt
67
67
Ga
Ga
powinny wzbudzić
powinny wzbudzić
podejrzenie
podejrzenie
Obustronna
limfadenopatia
wnękowa rtg klatki
piersiowej
Wysoki wychwyt
67
Ga we wnękach
płuc
2
0
0
5
E
ls
e
vi
e
r
L
td
.
S
p
a
lt
o
n
e
t
a
l.
A
tl
a
s
o
f
C
li
n
ic
a
l
O
p
h
th
a
lm
o
le
g
y
3
e
Wychwyt
Wychwyt
67
67
Ga jest znacznie wyższy u chorych ze świeżo
Ga jest znacznie wyższy u chorych ze świeżo
rozpoznaną sarkoidozą, niż u chorych z sarkoidozą
rozpoznaną sarkoidozą, niż u chorych z sarkoidozą
przewlekłą
przewlekłą
Połączenie wychwytu
Połączenie wychwytu
67
67
Ga i podwyższonego poziomu ACE
Ga i podwyższonego poziomu ACE
zwiększa swoistość i czułość wykrywania sarkoidozy
zwiększa swoistość i czułość wykrywania sarkoidozy
odpowiednio do
odpowiednio do
99% i 73%
99% i 73%
Badanie wychwytu
Badanie wychwytu
67
67
Ga w
Ga w
oczodole i
oczodole i
gruczołach łzowych
gruczołach łzowych
pozwala wykryć nawet
pozwala wykryć nawet
bezobjawowe zmiany
bezobjawowe zmiany
„Objaw pandy”
2005 Elsevier Ltd. Spalton et
al. Atlas of Clinical
Ophthalmology 3e
Bonfioli AA, Orefice F. Sarcoidosis
Semin Ophthalmol 2005
Tomografia komputerowa
Tomografia komputerowa
Umożliwia szczegółową ocenę:
Umożliwia szczegółową ocenę:
gałek ocznych, nerwów wzrokowych,
gałek ocznych, nerwów wzrokowych,
ścian oczodołu, mięśni zewnątrzgałkowych,
ścian oczodołu, mięśni zewnątrzgałkowych,
zatok przynosowych, gruczołów łzowych
zatok przynosowych, gruczołów łzowych
Badanie z kontrastem pomaga
Badanie z kontrastem pomaga
uwidocznić
uwidocznić
pogrubienie twardówki
pogrubienie twardówki
zmiany struktur naczyniowych
zmiany struktur naczyniowych
ogniska zapalenia
ogniska zapalenia
guzy
guzy
TK głowy
w płaszczyźnie
osiowej
TK głowy w płaszczyźnie
czołowej
2005 Elsevier Ltd. Spalton et al. Atlas of Clinical
Ophthalmology 3e
Wady:
Wady:
niespecyficzne wyniki
niespecyficzne wyniki
(krwotoki podsiatkówkowe/zaszklistkowe)
(krwotoki podsiatkówkowe/zaszklistkowe)
niewystarczające obrazowanie tkanek
niewystarczające obrazowanie tkanek
miękkich
miękkich
ekspozycja na promieniowanie
ekspozycja na promieniowanie
reakcja alergiczna na kontrast
reakcja alergiczna na kontrast
artefakty
artefakty
Zalety:
Zalety:
wysoka czułość w wykrywaniu zmian
wysoka czułość w wykrywaniu zmian
uwapnionych, szczegółów kostnych
uwapnionych, szczegółów kostnych
krótki czas badania
krótki czas badania
(u małych dzieci badanie możliwe bez
(u małych dzieci badanie możliwe bez
znieczulenia ogólnego)
znieczulenia ogólnego)
Rezonans magnetyczny
Rezonans magnetyczny
Metoda obrazowania z wyboru:
Metoda obrazowania z wyboru:
w patologiach tkanek miękkich oczodołu
w patologiach tkanek miękkich oczodołu
(nerwów, mięśni, tk. łącznej)
(nerwów, mięśni, tk. łącznej)
w patologii nerwu wzrokowego
w patologii nerwu wzrokowego
(części wewnątrz- i zewnątrzoczodołowej)
(części wewnątrz- i zewnątrzoczodołowej)
w zmianach oczodołowych współistniejących
w zmianach oczodołowych współistniejących
ze zmianami wewnątrzczaszkowymi
ze zmianami wewnątrzczaszkowymi
Badanie z kontrastem (Gadolina)
Badanie z kontrastem (Gadolina)
uwidocznienie szczegółów tk. miękkich,
uwidocznienie szczegółów tk. miękkich,
guzów
guzów
obszarów przerwania bariery krew- mózg
obszarów przerwania bariery krew- mózg
MRI głowy
w płaszczyźnie
osiowej
MRI głowy w płaszczyźnie
czołowej – sekwencja z
tłumieniem tłuszczu
2
0
0
5
E
ls
e
vi
e
r L
td
. S
p
a
lto
n
e
t a
l.
A
tla
s o
f C
lin
ic
a
l
O
p
h
th
a
lm
o
lo
g
y
3
e
Wady:
Wady:
wysoki koszt badania
wysoki koszt badania
niemożliwość wykonania w przypadku
niemożliwość wykonania w przypadku
klaustrofobii, obecności metalowych
klaustrofobii, obecności metalowych
struktur w obrębie i okolicy oczodołu
struktur w obrębie i okolicy oczodołu
brak możliwości zobrazowania
brak możliwości zobrazowania
struktur kostnych i zwapnień
struktur kostnych i zwapnień
Uzupełnienie diagnostyki
Uzupełnienie diagnostyki
zmian
zmian
wewnątrzoczodołowych
wewnątrzoczodołowych
w
w
chorobach systemowych
chorobach systemowych
, jak:
, jak:
choroba Behceta
choroba Behceta
sarkoidoza
sarkoidoza
choroba Bechterewa
choroba Bechterewa
Lee AG, Hayman LA, Ross AW.
Neuroimaging contrast agents in ophthalmology.
Surv Ophthalmol 2000
Rezonans magnetyczny
Rezonans magnetyczny
szczególnie przy nieprzeziernych ośrodkach
szczególnie przy nieprzeziernych ośrodkach
optycznych!
optycznych!
MRI efektywne w obrazowaniu: krwawienia
MRI efektywne w obrazowaniu: krwawienia
wewnątrz oczodołu,
wewnątrz oczodołu,
zagęszczeń w ciele
zagęszczeń w ciele
szklistym, dodatkowych zmian w obrębie
szklistym, dodatkowych zmian w obrębie
tylnego bieguna u pacjentów z chorobą ogólną
tylnego bieguna u pacjentów z chorobą ogólną
Biomikroskopia
Biomikroskopia
ultradźwiękowa wysokiej
ultradźwiękowa wysokiej
częstotliwości (UBM)
częstotliwości (UBM)
Oparta na przetworniku wysokiej
Oparta na przetworniku wysokiej
częstotliwości (50-100MHz) połączonym
częstotliwości (50-100MHz) połączonym
ze skanerem typu „B”
ze skanerem typu „B”
Pavlin, Sherar, Foster
Pavlin, Sherar, Foster
1990r. -
1990r. -
zastosowanie kliniczne w chorobach oczu
zastosowanie kliniczne w chorobach oczu
Większa częstotliwość zapewnia dużą
Większa częstotliwość zapewnia dużą
rozdzielczość, ale gorszą penetrację wgłąb
rozdzielczość, ale gorszą penetrację wgłąb
tkanek, dlatego UBM służy obrazowaniu:
tkanek, dlatego UBM służy obrazowaniu:
przedniego odcinka oka
przedniego odcinka oka
ciała rzęskowego (pars plana)
ciała rzęskowego (pars plana)
obwodowego ciała szklistego
obwodowego ciała szklistego
zastosowanie w diagnostyce
zastosowanie w diagnostyce
pars planitis
pars planitis
przy nieprzeziernych ośrodkach optycznych
przy nieprzeziernych ośrodkach optycznych
Tran VT, LeHoang P, Herbort CP. Value of high-frequency ultrasound biomicroscopy in uveitis.
Eye 2001
Tran i wsp. - 77 pacjentów z
Tran i wsp. - 77 pacjentów z
uveitis:
uveitis:
UBM wniosło informacje prowadzące do rozpoznania
UBM wniosło informacje prowadzące do rozpoznania
lub modyfikacji leczenia u
lub modyfikacji leczenia u
43%
43%
pacjentów
pacjentów
U pacjentów z hipotonią i nieprzeźroczystymi ośrodkami
U pacjentów z hipotonią i nieprzeźroczystymi ośrodkami
proporcja ta była jeszcze większa – odpowiednio
proporcja ta była jeszcze większa – odpowiednio
100% i
100% i
83%
83%
Zaobserwowano specyficzne objawy w UBM w zap. błony
Zaobserwowano specyficzne objawy w UBM w zap. błony
naczyniowej wywołanej
naczyniowej wywołanej
UBM
UBM
Optyczna koherentna
Optyczna koherentna
tomografia
tomografia
/1991 – Huang et al./
/1991 – Huang et al./
Metoda stosowana do uwidocznienia przekrojów
Metoda stosowana do uwidocznienia przekrojów
tkankowych o wysokiej rozdzielczości
tkankowych o wysokiej rozdzielczości
Nieinwazyjny sposób badania grubości
Nieinwazyjny sposób badania grubości
siatkówki
siatkówki
Użyteczna metoda ilościowej oceny
Użyteczna metoda ilościowej oceny
torbielowatego obrzęku plamki
torbielowatego obrzęku plamki
Schuman JS, Puliafito CA, Fujimoto JG. Optical Coherence Tomography of Ocular
Diseases, Slack Incorporated 2nd ed 2004
Torbielowaty obrzęk plamki w
OCT
2005 Elsevier Ltd. Spalton et al. Atlas of
Clinical Ophthalmology 3e
Torbielowaty obrzęk plamki
Torbielowaty obrzęk plamki
(CME)
(CME)
Zaobserwowano większą korelację między:
Zaobserwowano większą korelację między:
grubością siatkówki w OCT i ostrością wzroku niż
grubością siatkówki w OCT i ostrością wzroku niż
pomiędzy przeciekiem fluoresceiny w AF i ostrością
pomiędzy przeciekiem fluoresceiny w AF i ostrością
wzroku
wzroku
Antcliff RJ, Stanford MR, Chauhan DS, et al. Comparison between optical coherence
tomography and fundus fluorescein angiography for the detection of cystoid macular
edema in patients with uveitis. Ophthalmology 2000
Czułość i swoistość OCT w wykrywaniu CME
Czułość i swoistość OCT w wykrywaniu CME
wynoszą
wynoszą
odpowiednio
odpowiednio
96% i 100%
96% i 100%
OCT jest równie skuteczne w wykrywaniu CME
OCT jest równie skuteczne w wykrywaniu CME
jak AF,
jak AF,
a lepsze w opisywaniu osiowego rozmieszczenia
a lepsze w opisywaniu osiowego rozmieszczenia
płynu
płynu
Reakcja łańcuchowa
Reakcja łańcuchowa
polimerazy (PCR)
polimerazy (PCR)
/1988 – Saiki et al./
/1988 – Saiki et al./
Pozwala na amplifikację DNA z małej
Pozwala na amplifikację DNA z małej
ilości wyjściowego materiału
ilości wyjściowego materiału
Stosowana w diagnostyce:
Stosowana w diagnostyce:
wirusowego zap. błony naczyniowej
wirusowego zap. błony naczyniowej
infekcyjnego zapalenia wnętrza gałki
infekcyjnego zapalenia wnętrza gałki
ocznej
ocznej
pasożytniczych chorób oczu
pasożytniczych chorób oczu
Czułe narzędzie stosowane do
Czułe narzędzie stosowane do
identyfikacji organizmu, który nie może
identyfikacji organizmu, który nie może
być wyhodowany ani zaobserwowany
być wyhodowany ani zaobserwowany
Zasada PCR
1992 NY: WH
Freeman, Watson et
al. Recombinant
DNA 2e
poddawanie próbek diagnostycznych
poddawanie próbek diagnostycznych
uzyskiwanych podczas witrektomii od
uzyskiwanych podczas witrektomii od
chorych z zapaleniem błony naczyniowej
chorych z zapaleniem błony naczyniowej
badaniu
badaniu
PCR
PCR
w kierunku:
w kierunku:
Topalkara A, Ahmed M, Foster CS. Highlights of Modern Diagnosis in Uveitis – Part 2:
Useful imaging and Molecular Diagnostic Studies. Highligh of Ophthalmol 2005
wirusów (CMV, HSV/VZV, EBV)
wirusów (CMV, HSV/VZV, EBV)
bakterii (Mycobacterium spp., Borellia
bakterii (Mycobacterium spp., Borellia
burgdorferi)
burgdorferi)
pasożytów (Toxoplasma gondii)
pasożytów (Toxoplasma gondii)
Podsumowanie
Podsumowanie
Obrazowe i molekularne
Obrazowe i molekularne
badania diagnostyczne
badania diagnostyczne
mogą być cenne w zawężeniu
mogą być cenne w zawężeniu
diagnostyki różnicowej w ZBN jeśli
diagnostyki różnicowej w ZBN jeśli
zostaną właściwie skorelowane z
zostaną właściwie skorelowane z
obrazem klinicznym i testami
obrazem klinicznym i testami
laboratoryjnymi
laboratoryjnymi
Dziękuję za uwagę!
Dziękuję za uwagę!