Upośledzenie
Upośledzenie
Umysłowe W
Umysłowe W
Stopniu
Stopniu
Umiarkowanym
Umiarkowanym
Mianem upośledzonych umysłowo w stopniu
umiarkowanym określa się te dzieci, które podczas
badań psychologicznych uzyskały:
-ilorazy inteligencji w granicach 36 do 51 (mierzone
skalą inteligencji np. Terman-Meerill lub Stanford-
Bineta, gdzie odchylenie standardowe wynosi 16) lub
od 40 do 54 (mierzone skalą Wechslera),’
-ilorazy rozwoju poszczególnych sprawności
intelektualnych wahające się w zależności od
stosowanej techniki pomiaru w granicach 36-51 lub
40-54,
-ilorazy dojrzałości społecznej mierzonej Skalą
Dojrzałości Społecznej E. Dolla, wahające się w
granicach od 44 do 63 bądź wskaźniki uzyskane w
pierwszej części Skali Zachowania
Przystosowawczego dla Dzieci, Młodzieży i Dorosłych
K. Nihiry, które znajdują się między –3,01 a –4,00
odchyleniem standardowym.
Osoby dorosłe upośledzone umysłowo w stopniu
umiarkowanym nie przekraczają poziomu ogólnego
rozwoju intelektualnego 8-letniego dziecka. Pod
względem dojrzałości społecznej osiągają poziom 10
letniego dziecka, różnią się jednak od dziecka w tym
wieku większym doświadczeniem życiowym, bowiem gdy
osiągną ten poziom, są zazwyczaj dorośli.
Warunkiem właściwej percepcji otaczającego świata
jest sprawne funkcjonowanie analizatorów, tj.
receptorów, nerwów dośrodkowych oraz odpowiednich
reprezentacji korowych. Tymczasem u umiarkowanie
upośledzonych stwierdza się częściej zaburzenia w
zakresie receptorów, tj. wzroku, słuchu i innych, oraz
uszkodzenie kory mózgowej, w której dokonuje się analiza i
synteza odebranych wrażeń. Upośledzenie analizatorów
powoduje, iż dziecko niedokładnie odzwierciedla otaczającą
je
rzeczywistość.
Symptomatologia
upośledzenia
umysłowego w
stopniu
umiarkowanym:
Spostrzeganie:
Spostrzeganie:
obniżona sprawność spostrzegania,
obniżona sprawność spostrzegania,
spostrzega cechy konkretne, nie
spostrzega cechy konkretne, nie
odróżnia cech ważnych.
odróżnia cech ważnych.
Uwaga:
Uwaga:
trudności z koncentrowaniem uwagi
trudności z koncentrowaniem uwagi
dowolnej,
dowolnej,
dobrze koncentruje uwagę przy
dobrze koncentruje uwagę przy
wykonywaniu czynności prostych,
wykonywaniu czynności prostych,
mechanicznych i na interesujących
mechanicznych i na interesujących
przedmiotach,
przedmiotach,
dominuje uwaga mimowolna.
dominuje uwaga mimowolna.
Pamięć:
Pamięć:
dobra pamięć mechaniczna,
dobra pamięć mechaniczna,
zdarzają się przypadki wybitnie dobrej
zdarzają się przypadki wybitnie dobrej
„pamięci fotograficznej”,
„pamięci fotograficznej”,
ograniczony zakres pamięci,
ograniczony zakres pamięci,
bardzo wolne tempo uczenia się,
bardzo wolne tempo uczenia się,
potrafi zapamiętać proste wierszyki i
potrafi zapamiętać proste wierszyki i
piosenki,
piosenki,
osoby dorosłe potrafią powtórzyć zdanie
osoby dorosłe potrafią powtórzyć zdanie
(16- 18 sylab), 5 cyfr.
(16- 18 sylab), 5 cyfr.
Mowa:
Mowa:
znacznie opóźniony rozwój mowy:
znacznie opóźniony rozwój mowy:
pojedyncze wyrazy około 5 roku
pojedyncze wyrazy około 5 roku
życia, zdania około 7 roku życia,
życia, zdania około 7 roku życia,
używa prostych zdań,
używa prostych zdań,
liczne agramatyzmy,
liczne agramatyzmy,
ograniczony zasób słownictwa,
ograniczony zasób słownictwa,
brak pojęć abstrakcyjnych.
brak pojęć abstrakcyjnych.
Myślenie:
Myślenie:
słabo rozwinięte myślenie pojęciowo–słowne,
słabo rozwinięte myślenie pojęciowo–słowne,
myślenie ma charakter konkretno-obrazowy,
myślenie ma charakter konkretno-obrazowy,
upośledzone rozumowanie przyczynowo-
upośledzone rozumowanie przyczynowo-
skutkowe,
skutkowe,
bardzo wolne tempo i sztywność myślenia,
bardzo wolne tempo i sztywność myślenia,
brak samodzielności, samokrytycyzmu,
brak samodzielności, samokrytycyzmu,
zdolności do samokontroli,
zdolności do samokontroli,
pojęcia definiuje przez opis przedmiotu i
pojęcia definiuje przez opis przedmiotu i
materiału, z którego jest zrobiony lub „przez
materiału, z którego jest zrobiony lub „przez
użytek”.
użytek”.
Motoryka:
Motoryka:
poważnie opóźniony rozwój ruchowy:
poważnie opóźniony rozwój ruchowy:
siadanie w 2 r.ż., chodzenie w 3 r.ż.,
siadanie w 2 r.ż., chodzenie w 3 r.ż.,
dość dobrze radzi sobie z samoobsługą,
dość dobrze radzi sobie z samoobsługą,
wyuczalne w wykonywaniu prostych
wyuczalne w wykonywaniu prostych
czynności zawodowych, pod nadzorem
czynności zawodowych, pod nadzorem
obsługuje proste maszyny i urządzenia,
obsługuje proste maszyny i urządzenia,
ruchy mało precyzyjne, niezgrabne,
ruchy mało precyzyjne, niezgrabne,
wolne tempo czynności ruchowych.
wolne tempo czynności ruchowych.
Procesy emocjonalno-
Procesy emocjonalno-
motywacyjne i dojrzałość
motywacyjne i dojrzałość
społeczna:
społeczna:
ujawnia wrażliwość emocjonalną,
ujawnia wrażliwość emocjonalną,
głębokie przywiązanie do
głębokie przywiązanie do
wychowawców,
wychowawców,
słabo kontroluje emocje, popędy i
słabo kontroluje emocje, popędy i
dążenia.
dążenia.
Maksymalny poziom dojrzałości
Maksymalny poziom dojrzałości
społecznej – 10 lat.
społecznej – 10 lat.
Nauka:
Nauka:
przedszkole specjalne,
przedszkole specjalne,
szkoła życia (elementy nauki pisania,
szkoła życia (elementy nauki pisania,
czytania, liczenia),
czytania, liczenia),
przyuczanie do wykonywania
przyuczanie do wykonywania
prostych czynności zawodowych.
prostych czynności zawodowych.
Praca:
Praca:
pracują pod nadzorem w zakładach
pracują pod nadzorem w zakładach
pracy chronionej
pracy chronionej
Maksymalny poziom rozwoju
umysłowego:
w wieku 15 lat osiąga wiek
inteligencji do 7-8 lat.
Jednostki umiarkowanie upośledzone ujawniają
Jednostki umiarkowanie upośledzone ujawniają
potrzebę bezpieczeństwa, przynależności, miłości
potrzebę bezpieczeństwa, przynależności, miłości
oraz potrzebę szacunku i inne, które w rozwoju
oraz potrzebę szacunku i inne, które w rozwoju
osobniczym człowieka pojawiają się później. Żywo
osobniczym człowieka pojawiają się później. Żywo
okazują przywiązanie, sympatię, odczuwają
okazują przywiązanie, sympatię, odczuwają
potrzebę kontaktów społecznych.
potrzebę kontaktów społecznych.
Badania wykazują, że w tej grupie
Badania wykazują, że w tej grupie
upośledzonych częściej niż u lekko upośledzonych
upośledzonych częściej niż u lekko upośledzonych
występują takie zaburzenia zachowania, jak:
występują takie zaburzenia zachowania, jak:
zachowanie gwałtowne i destruktywne,
zachowanie gwałtowne i destruktywne,
antyspołeczne, zamykanie się w sobie, stereotypie
antyspołeczne, zamykanie się w sobie, stereotypie
ruchowe i dziwaczne ruchy, niewłaściwe formy
ruchowe i dziwaczne ruchy, niewłaściwe formy
zachowania w towarzystwie, zachowanie się
zachowania w towarzystwie, zachowanie się
buntownicze, zaburzenia o charakterze
buntownicze, zaburzenia o charakterze
psychologicznym i inne. Występują one jednak
psychologicznym i inne. Występują one jednak
rzadziej niż u znacznie upośledzonych
rzadziej niż u znacznie upośledzonych
U dzieci tych odnotowuje się nieprawidłowości i
U dzieci tych odnotowuje się nieprawidłowości i
zaburzenia o różnych wymiarach i zróżnicowanym
zaburzenia o różnych wymiarach i zróżnicowanym
nasileniu w zakresie percepcji wzrokowej,
nasileniu w zakresie percepcji wzrokowej,
słuchowej, koordynacji wzrokowo-słuchowej,
słuchowej, koordynacji wzrokowo-słuchowej,
słuchowo-ruchowej, pod względem rozwoju mowy,
słuchowo-ruchowej, pod względem rozwoju mowy,
w ogólnym rozwoju motorycznym. Są wśród nich
w ogólnym rozwoju motorycznym. Są wśród nich
dzieci zahamowane, lękliwe, nieśmiałe, ale są
dzieci zahamowane, lękliwe, nieśmiałe, ale są
również żywe, niespokojne, nadruchliwe. Jedne są
również żywe, niespokojne, nadruchliwe. Jedne są
bardziej samodzielne w zakresie samoobsługi, inne
bardziej samodzielne w zakresie samoobsługi, inne
wymagają znacznej pomocy ze strony opiekunów.
wymagają znacznej pomocy ze strony opiekunów.
Dzieci umiarkowanie upośledzone w zakresie
Dzieci umiarkowanie upośledzone w zakresie
jednej lub kilku sprawności mogą funkcjonować
jednej lub kilku sprawności mogą funkcjonować
jak dzieci znacznie upośledzone, zaś u znacznie
jak dzieci znacznie upośledzone, zaś u znacznie
upośledzonych niektóre sprawności mogą być
upośledzonych niektóre sprawności mogą być
rozwinięte na poziomie umiarkowanym.
rozwinięte na poziomie umiarkowanym.
Osoby upośledzone umysłowo w stopniu
Osoby upośledzone umysłowo w stopniu
umiarkowanym w rozwoju poznawczym pozostają na
umiarkowanym w rozwoju poznawczym pozostają na
poziomie przedoperacyjnym. Znaczne uszkodzenia
poziomie przedoperacyjnym. Znaczne uszkodzenia
centralnego układu nerwowego oraz liczne
centralnego układu nerwowego oraz liczne
schorzenia współwystępujące, w tym również
schorzenia współwystępujące, w tym również
narządów zmysłów sprawiają, że poznawanie świata
narządów zmysłów sprawiają, że poznawanie świata
przez te jednostki jest niezupełne, nieadekwatne,
przez te jednostki jest niezupełne, nieadekwatne,
ograniczone. Dotyczy to również możliwości
ograniczone. Dotyczy to również możliwości
spostrzegania otaczającej rzeczywistości. Upośledzeni
spostrzegania otaczającej rzeczywistości. Upośledzeni
w stopniu umiarkowanym spostrzegają ją mniej
w stopniu umiarkowanym spostrzegają ją mniej
dokładnie w porównaniu z lekko upośledzonymi, ale
dokładnie w porównaniu z lekko upośledzonymi, ale
lepiej w porównaniu z upośledzonymi umysłowo w
lepiej w porównaniu z upośledzonymi umysłowo w
stopniu znacznym. Zakres spostrzeżeń jest również
stopniu znacznym. Zakres spostrzeżeń jest również
węższy w porównaniu z zakresem dostępnym lekko
węższy w porównaniu z zakresem dostępnym lekko
upośledzonym oraz znacznie wolniejsze jest tempo
upośledzonym oraz znacznie wolniejsze jest tempo
spostrzegania.
spostrzegania.
Zaburzenia w poznawaniu rzeczywistości,
Zaburzenia w poznawaniu rzeczywistości,
obniżenie i zaburzenie motoryki, a przede wszystkim
obniżenie i zaburzenie motoryki, a przede wszystkim
niedorozwój mózgu bardzo ograniczają procesy
niedorozwój mózgu bardzo ograniczają procesy
myślowe.
myślowe.
Myślenie charakteryzuje się konkretnością,
Myślenie charakteryzuje się konkretnością,
przebiega od poziomu sensoryczno-motorycznego do
przebiega od poziomu sensoryczno-motorycznego do
konkretno-wyobrażeniowego, ale tylko u tych dzieci,
konkretno-wyobrażeniowego, ale tylko u tych dzieci,
które są zdolne do opanowania mowy. Dzieci te mają
które są zdolne do opanowania mowy. Dzieci te mają
ogromne trudności w działaniach wymagających
ogromne trudności w działaniach wymagających
zmiany wyuczonego stereotypu z przewidywaniem
zmiany wyuczonego stereotypu z przewidywaniem
czynności następnych, z wykonywaniem operacji
czynności następnych, z wykonywaniem operacji
abstrakcyjnych i wykorzystaniem wiedzy
abstrakcyjnych i wykorzystaniem wiedzy
teoretycznej. Mowa u nich jest wyraźnie
teoretycznej. Mowa u nich jest wyraźnie
niedorozwinięta, a z otoczeniem porozumiewają się
niedorozwinięta, a z otoczeniem porozumiewają się
często za pomocą form pozawerbalnych. Dominuje
często za pomocą form pozawerbalnych. Dominuje
uwaga mimowolna, która jest rozproszona, chwiejna,
uwaga mimowolna, która jest rozproszona, chwiejna,
łatwo kieruje się ku nowym bodźcom. Uwagę
łatwo kieruje się ku nowym bodźcom. Uwagę
dowolną cechuje mała trwałość, wąski zakres,
dowolną cechuje mała trwałość, wąski zakres,
niepodzielność i mała przerzutność. Pod wpływem
niepodzielność i mała przerzutność. Pod wpływem
zorganizowanych zajęć, wzbudzających
zorganizowanych zajęć, wzbudzających
zainteresowanie, wzrasta rola uwagi dowolnej, co
zainteresowanie, wzrasta rola uwagi dowolnej, co
jest przejawem rozwoju poznawczego dziecka.
jest przejawem rozwoju poznawczego dziecka.
Dla upośledzonych umysłowo w stopniu
Dla upośledzonych umysłowo w stopniu
umiarkowanym dostępne są przede wszystkim
umiarkowanym dostępne są przede wszystkim
przeżycia bezpośrednie, słabo reagują na
przeżycia bezpośrednie, słabo reagują na
poważne zdarzenia, natomiast sprawy mało
poważne zdarzenia, natomiast sprawy mało
istotne mogą wywołać u nich intensywną
istotne mogą wywołać u nich intensywną
reakcję. Reakcje ich są więc mało współmierne
reakcję. Reakcje ich są więc mało współmierne
do bodźca, nieadekwatne. Emocje
do bodźca, nieadekwatne. Emocje
charakteryzują się sztywnością oraz małym
charakteryzują się sztywnością oraz małym
zróżnicowaniem, słabo jest rozwinięta zdolność
zróżnicowaniem, słabo jest rozwinięta zdolność
opanowania popędów, niedorozwój uczuć
opanowania popędów, niedorozwój uczuć
wyższych związanych z brakiem zdolności do
wyższych związanych z brakiem zdolności do
zrozumienia pojęć abstrakcyjnych. Brak jest
zrozumienia pojęć abstrakcyjnych. Brak jest
przeżyć emocjonalnych wiążących się z
przeżyć emocjonalnych wiążących się z
zainteresowaniami i działalnością poznawczą,
zainteresowaniami i działalnością poznawczą,
a dotyczą aktualnych doznań ze strony osób i
a dotyczą aktualnych doznań ze strony osób i
sytuacji, przeżycia z przeszłości nie wywołują
sytuacji, przeżycia z przeszłości nie wywołują
reakcji uczuciowej.
reakcji uczuciowej.
Pamięć dzieci upośledzonych w stopniu
Pamięć dzieci upośledzonych w stopniu
umiarkowanym cechuje: znaczne obniżenie
umiarkowanym cechuje: znaczne obniżenie
dokładności, krótka trwałość, wolne tempo
dokładności, krótka trwałość, wolne tempo
zapamiętywania, wąski zakres. Dzieci te
zapamiętywania, wąski zakres. Dzieci te
zapamiętują treści w powiązaniu z ruchem,
zapamiętują treści w powiązaniu z ruchem,
z konkretną ważną dla nich sytuacją, w
z konkretną ważną dla nich sytuacją, w
wyniku wielozmysłowego kontaktu z
wyniku wielozmysłowego kontaktu z
bodźcami, którym towarzyszy treść
bodźcami, którym towarzyszy treść
emocjonalna. Mają one kłopoty w liczeniu,
emocjonalna. Mają one kłopoty w liczeniu,
nie rozumieją sensu filmu czy opowiadania,
nie rozumieją sensu filmu czy opowiadania,
mają ograniczoną zdolność porównywania,
mają ograniczoną zdolność porównywania,
uogólniania, wyciągania wniosków, cechuje
uogólniania, wyciągania wniosków, cechuje
je brak krytycyzmu
je brak krytycyzmu
Osoby upośledzone umysłowo w stopniu
Osoby upośledzone umysłowo w stopniu
umiarkowanym potrafią sobie radzić w takich
umiarkowanym potrafią sobie radzić w takich
sytuacjach życiowych, jak: ubieranie się,
sytuacjach życiowych, jak: ubieranie się,
rozbieranie, samodzielne mycie się i dbałość o
rozbieranie, samodzielne mycie się i dbałość o
czystość osobistą, samodzielne jedzenie przy
czystość osobistą, samodzielne jedzenie przy
stole, przygotowywanie prostych posiłków,
stole, przygotowywanie prostych posiłków,
sprzątanie, robienie prostych zakupów,
sprzątanie, robienie prostych zakupów,
czytanie i pisanie krótkiego tekstu,
czytanie i pisanie krótkiego tekstu,
korzystanie z telefonu, wykonywanie prac
korzystanie z telefonu, wykonywanie prac
zarobkowych itp. Możliwości zawodowe osób
zarobkowych itp. Możliwości zawodowe osób
umiarkowanie upośledzonych są jednak
umiarkowanie upośledzonych są jednak
stosunkowo niewielkie. Mogą one pracować
stosunkowo niewielkie. Mogą one pracować
tylko w specjalnych warunkach i pod nadzorem
tylko w specjalnych warunkach i pod nadzorem
innych osób. Z tego też powodu najczęściej
innych osób. Z tego też powodu najczęściej
przygotowywane są do pracy, a następnie
przygotowywane są do pracy, a następnie
zatrudniane w zakładach pracy chronionej,
zatrudniane w zakładach pracy chronionej,
głównie w spółdzielniach inwalidów.
głównie w spółdzielniach inwalidów.
Jednostki upośledzone w stopniu
Jednostki upośledzone w stopniu
umiarkowanym mają bardziej
umiarkowanym mają bardziej
utrudniony rozwój, ale to nie
utrudniony rozwój, ale to nie
wyklucza ich rewalidacji. Wyniki
wyklucza ich rewalidacji. Wyniki
tego procesu są uwarunkowane
tego procesu są uwarunkowane
wielostronnie, przede wszystkim
wielostronnie, przede wszystkim
cechami psychicznymi
cechami psychicznymi
upośledzonych, ich warunkami
upośledzonych, ich warunkami
rodzinnymi oraz metodami
rodzinnymi oraz metodami
oddziaływania na nich.
oddziaływania na nich.