Gospodarka przestrzenna 

jako nauka- ujęcie 

społeczno- ekonomiczne 

Wykład 2

 

 

Ekonomiczna optymalizacja GP



Zachowanie różnorodności funkcji 

przestrzennych (gospodarcza, 

konsumpcyjna, społeczna, użyteczność dla 

przyszłych pokoleń i istot pozaludzkich)



Infrastruktura zaspokajająca potrzeby przy 

zapewnieniu ochrony przestrzeni



Optymalizacja działalności gospodarczej 

(zyski-lokalizacja-interes publiczny- konflikty) 

 

 

Przestrzeń w teorii ekonomii



Grecja starożytna: problem ziemi i 

problem gospodarowania nią



Ziemia źródłem nadwyżki ekonomicznej 

(płody rolne, surowce)



Ograniczoność ziemi (kolonizacja 

terenów, rywalizacja o ziemię)



Arystoteles: wszelkie sposoby życia 

polegają na przestrzennej eksploatacji 

zasobów Ziemi (koczowniczy, rolniczy, 

rybacki, myśliwski) 

 

 



Ksenofont: prace o doborze ziemi do 
pracy rolnej, nawożeniu, orce, 
gospodarce wodnej



Autorzy rzymscy: lokalizacja 
przestrzenna folwarków (jako 
czynniki wymieniano: bliskość dróg, 
rzeki, morza, miasta jako miejsca 
zbytu produktów)

 

 

Średniowiecze



Tomasz z Akwinu



Ziemia jest najważniejszym środkiem 
ekonomicznej egzystencji



Brak ziemi zmusza człowieka do 
sprzedaży pracy



Własność zmieni jako symbol władzy



„nie ma ziemi bez pana”



„nie ma pana bez ziemi”



regalia

 

 

Merkatyliści



Przestrzeń jest miejscem, gdzie realizują 
się różne formy aktywności gospodarczej 
(wydobycie surowców, produkcja, 
wymiana handlowa)



Przestrzeń wpływa na wzrost gospodarczy 
(głównie korzystne położenie 
geograficzne)



Ziemia może być zabezpieczeniem emisji 
pieniądza papierowego (William Potter)

 

 

Fizjokraci



Ziemia jako podstawowe źródło bogactwa



Rolnictwo jest podstawową formą pracy 
produkcyjnej



Rolnictwo jest najlepszym sposobem życia



Prawo malejących przychodów ziemi i 
konieczność doskonalenia technik jej 
wykorzystania

 

 

Klasycy ekonomii



Smith



Przestrzeń jest ograniczona i wyznacza 

barierę rozwoju (skrajne ujęcie: 

maltuzjanizm)



Ricardo (teoria renty gruntowej 



Różne grunty mają różną urodzajność 

(równe nakłady kapitału dają różny 

wynik)



Wartość płodów rolnych wyznaczają 

najgorsze działki (ziemia źródłem 

nadwyżki ekonomicznej)



Najpierw eksploatujemy lepsze zasoby 

ziemi

 

 

Teoria pierścieni von Thunena



Problem: racjonalny układ stref rolniczych 
wokół miasta



Racjonalność wyznaczona relacją 
„przychód ze sprzedaży- koszt transportu” 



Tworzą się pierścienie wokół miasta, które 
tworzą gospodarstwa o jednakowej relacji 
„przychody- koszty”

 

 

Teoria lokalizacji przemysłu Webera



Założenia: przedmiot to lokalizacja 

przedsiębiorstwa produkującego dany 

produkt przy określeniu miejsc konsumpcji, 

źródeł surowców i wartości jednostkowych 

kosztów



Lokalizacja optymalna: minimalizacja 

kosztów transportu



Wartość teorii: wykorzystanie metod 

geometrycznych i kartograficznych



Analogia do pierścieni Thunena: izodapany 

(punkty jednakowych kosztów transportu)



Podjęcie relacji koszty transportu- koszty 

pracy

 

 

Teoria systemu osadniczego 
Christallera



Wyjaśniała rozwój sieci osadniczej



Każdy ośrodek jest powiązany z 

otoczeniem



Istnieje hierarchia ośrodków



Ranga ośrodka zależy od:



Rozległości obsługiwanego obszaru



Liczby ludności zamieszkującej obszar



Wysokości dochodów mieszkańców

 

 

Teoria gospodarki 
przestrzennej Loscha 



Przy występowaniu korzyści skali i 

aglomeracji oraz określonych kosztów 

transportu rozkład produkcji w regionie jest 

rezultatem oddziaływania tych czynników



Popyt na produkcję maleje wraz ze 

zwiększeniem odległości od miejsca produkcji



Dobra spożywane powszechnie są 

produkowane w dużej ilości miejsc



Dobra nabywane rzadko: w małej



Możliwe jest wyznaczenie lokalizacji ośrodków 

miejskich i miejsc produkcji

 

 

Inne nauki społeczne



Ekologia społeczna (szkoła chicagowska, 

teoria obszarów społecznych, ekologia 

czynnikowa, geografia dobrobytu, szkoła 

kalifornijska)



Psychologia środowiskowa



Synergetyka: badanie powiązań między 

ośrodkami, regionami i krajami,



Regionalistyka (Isard): analiza 

przestrzennych zachowań ludzi i instytucji 

oraz ich zbiorów: miast i regionów

 

 

Współczesne wyzwania



Jak optymalizować wykorzystanie różnych 

funkcji przestrzeni (pozytywne i negatywne: 

odpady i zanieczyszczenia)



Jak poradzić sobie z problemem fizycznego 

braku miejsca związanym z wystąpieniem 

przeludnienia



Jak zapewnić zrównoważony przestrzennie 

rozwój społeczno- gospodarczy



Jakie pojawiają się prawidłowości przestrzenne 

w związku z globalizacją i integracją 

gospodarczą