nervus trigeminus (V)
nervus trigeminus (V)
piąty nerw czaszkowy
nerw pierwszego łuku skrzelowego –
dokładnie nerw żuchwowy (V
3
)
główny czaszkowy nerw czuciowy głowy
charakter czuciowy i ruchowy
nazwa odnosi się do podziału na trzy
gałęzie: oczną, szczękową i żuchwową
wychodzi z mózgowia na pograniczu
mostu i konaru środkowego móżdżku
w postaci dwu korzeni:
•
czuciowego (radix sensoria),
•
ruchowego (radix motoria)
włókna czuciowe – część większa
(portio major nervi trigemini)
włókna ruchowe – część mniejsza
(portio minor nervi trigemini)
neurony czuciowe znajdują się w zwoju troistym,
trójdzielnym (ganglion trigeminale), tzw. zwoju
Gassera (ganglion Gasseri) lub zwoju
półksiężycowatym (ganglion semiulnare)
zwój ten znajduje się na wewnętrznej powierzchni
podstawy czaszki,
leży on w zagłębieniu kostnym (zwanym
wyciskiem nerwu trójdzielnego (impressio nervi
trigemini)) na przedniej powierzchni szczytu
piramidy skroniowej, między dwiema blaszkami
opony twardej, w tzw. jamie Meckela (cavum
Meckeli)
Jądra czuciowe:
•
śródmózgowiowe (nucleus mesencephalicus nervi
trigemini) – czucie proprioceptywne (głebokie)
•
mostowe (nucleus pontinus nervi trigemini) - czucie
protopatyczne (dotyk, ucisk nieprecyzyjny)
•
rdzeniowe (nucleus spinalis nervi trigemini) – czucie
epikrytyczne (bólu, ciepła zimna)
•
rozmieszczone są one na całej długości pnia mózgowia
i w części szyjnej rdzenia kręgowego
Jądro ruchowe znajduje się w moście
Nerw trójdzielny dzieli się na trzy
gałęzie:
•
N. oczny (n. ophthalamicus) – (V
1
)
wychodzi z czaszki do oczodołu przez szczelinę
oczodołową górną
•
N. szczękowy (n. maxillaris) – (V
2
)
przechodzi przez otwór okrągły (foramen
rotundum) do dołu skrzydłowo-podniebiennego
•
N. żuchwowy (n. mandibularis) – (V
3
)
przechodzi przez otwór owalny (foramen ovale) do
dołu podskroniowego,
dołączają włókna korzenia ruchowego unerwiające
mm. żwaczowe
N. oczny:
N. nosowo- rzęskowy (n. nasociliaris):
- długi rzęskowy,
- krótki rzęskowy,
- podbloczkowy,
- sitowy przedni,
- sitowy tylny,
N. czołowy (n. frontalis):
- n. nadbloczkowy,
- n. nadoczodołowy,
- n. do zatoki czołowej
N. łzowy (n. lacrimalis)
N. oponowy do namiotu móżdżku
N. żuchwowy:
N. zębodołowy dolny (n. alveolaris inferior)
N. językowy (n. lingualis)
N. policzkowy (n. buccalis)
N. uszno-skroniowy (n. auriculotemporalis):
- twarzowy,
- uszny przedni,
- przewodu słuchowego zewnętrznego,
- stawowy do stawy skroniowo – żuchwowego,
- skroniowy powierzchowny
N. oponowy do przedniego i środkowego dołu czaszki
Gałęzie ruchowe
N. szczękowy:
N. podoczodołowy (n. infraorbitalis):
- nosowy zewnętrzny,
- wargowy górny,
- zębodołowe górne tylne, środkowe i przednie
N. jarzmowy (n. zygomaticus):
- jarzmowo-skroniowy,
- jarzmowo-twarzowy
Nn. skrzydłowo-podniebienne (nn. pterygopalatini):
- oczodołowe,
- podniebienny większy i mniejszy,
- nosowe tylne górne, gardłowe
N. oponowy do środkowego i przedniego dołu czaszki
Nervus ophthalmicus (V
1
)
najmniejsza gałąź nerwu trójdzielnego
jest nerwem czuciowym
unerwia górną część twarzy człowieka
opuszcza jamę czaszki przez szczelinę
oczodołową górną
Podzielony jest na 3 gałęzie:
1. nerw łzowy
2. nerw czołowy
3. nerw nosowo – rzęskowy
Gałąź do namiotu (ramus
tentorii)
N.łzowy (n.lacrimalis)
* gałąź dolna (ramus
inferior) łaczy się z
n.jarzmowym (ramus
communicans
cum n.zygomatico)
* gałąź górna
(ramus
superior)
zaopatruje
czuciowo
narząd łzowy
N.czołowy (n.frontalis)
* n. nadbloczkowy
(n.supratrochlearis)
*n.
nadoczodołowy
(n.supraorbitalis)
N. nosowo-rzęskowy (n. nasociliaris)
Cz. rzęskowa (pars ciliaris)
*gałąź łącząca ze zwojem rzęskowym (ramus communicans cum
ganglio ciliari)
Biegnie przez pierścień ścięgnisty wspólny, wstępuje do zwoju
rzęskowego, prowadzi z gałki ocznej przez nerwy rzęskowe krótkie do
zwoju rzęskowego włókna czuciowe.
* Nn. rzęskowe długie (nn.ciliares longi)
zaopatrują rogówkę, twardówkę, tęczówkę,
ciało rzęskowe, naczyniówkę oka
N. nosowo-rzęskowy (nasociliaris)
Cz. Nosowa (pars nasalis)
* n. sitowy tylny (n.ethmoidalis posterior)
*n.sitowy przedni (n.ethmoidalis
anterior)
*n.
podbloczkowy
(n.infratrochlearis
)
leży w głębi oczodołu, między nerwem
wzrokowym a mięśniem prostym bocznym
ma charakter przywspółczulny
Otrzymuje korzenie:
1.
Korzeń czuciowy (radix sensitiva) –
od nerwu nosowo-rzęskowego
2.
Korzeń przywspółczulny (radix
parasympathica) – od gałęzi dolnej nerwu
okoruchowego
3.
Korzeń współczulny (radix sympatica)
–
ze zwoju szyjnego górnego pnia
współczulnego, biegnący w splocie
szyjno-tętniczym wewnętrznym
jego włókna zaopatrują naczynia gałki
ocznej oraz mięsień rozwieracz źrenicy
z przedniego brzegu odchodzą nerwy
rzęskowe krótkie, prowadzące 3 rodzaje
włókien: czuciowe, przywspółczulne,
współczulne
po wyjściu z tego zwoju włókna
przywspółczulne ulegają przełączeniu na
włókna motoryczne dla mięśni oka
1. Namiot móżdżku.
2. Ściany zatoki skalistej górnej, zatoki
poprzecznej, zatoki prostej.
3. Skóra czoła.
4. Skóra powieki górnej i grzbietu nosa.
5. Błona śluzowa z przednio-górnej części
jamy nosowej, zatoki czołowej, klinowej.
6. Spojówka, błona włóknista, błona
naczyniowa gałki ocznej.
N. MAXILLARIS (V
2
)
Nerw
szczękowy
Jest nerwem czuciowym.
Jest drugą gałęzią nerwu trójdzielnego.
Otrzymuje gałęzie czuciowe z opony
twardej środkowego dołu czaszki,
nosogardła, podniebienia, jamy nosowej,
zębów szczęki, zatoki szczękowej oraz skóry
pokrywającej boczną powierzchnię nosa,
powiekę dolną , policzek i wargę górną.
Biegnie ku
przodowi w
oponie twardej
w bocznej
ścianie zatoki
jamistej, tuż
poniżej nerwu
ocznego (
V
1
).
Opuszcza jamę czaszki przez otwór okrągły i
wchodzi do dołu skrzydłowo-podniebiennego.
W obrębie jamy czaszki oddaje:
Gałąź oponową (ramus meningeus)
W dole skrzydłowo – podniebiennym
oddaje:
Nerw jarzmowy (n. zygomaticus),
który wchodzi do
oczodołu przez szczelinę oczodołową dolną i na
bocznej ścianie oczodołu dzieli się na:
•
Gałąź jarzmowo-skroniową (r. zygomaticotemporalis)
zaopatrującą skórę bocznej części czoła i przedniej okolicy skroni.
•
Gałąź jarzmowo-twarzową (r. zygomaticofacialis)
zaopatrującą skórę twarzy.
Nerw
podoczodołowy
(n. infraorbitalis),
będący
przedłużeniem
nerwu
szczękowego,
wchodzi do
oczodołu przez
szczelinę
oczodołową dolną
i przez otwór
podoczodołowy
wychodzi na
twarz, następnie
dzieli się na:
•
Nerwy zębodołowe górne (nn. alveolares superiores), które
dzielą się na:
Gałęzie zębodołowe górne tylne (rr. alveolares superiores
posteriores)
Gałąź zębodołową górną środkową (r. alveolaris superior
medius)
Gałęzie zębodołowe górne przednie (rr. alveolaris superiores
anteriores)
•
Gałęzie końcowe, które tworzą tzw. gęsią stopkę mniejszą
(pes anserinus minor) i zespalają się z gałęziami
policzkowymi nerwu twarzowego:
Gałęzie powiekowe dolne (rr. palpebrales inferiores)
Gałęzie nosowe zewnętrzne (rr. nasales externi)
Gałęzie nosowe wewnętrzne (rr. nasales interni)
Gałęzie wargowe górne (rr. labiales superiores)
Nerwy skrzydłowo-podniebienne (nn. pterygopalatini)
tworzą
korzeń czuciowy zwoju skrzydłowo-podniebiennego i
prowadzą włókna aferentne oraz pozazwojowe włókna
przywspółczulne za zwoju skrzydłowo-podniebiennego do
jamy nosowej i podniebienia. Nerwy te wychodzą z dołu
skrzydłowo-podniebiennego przez kanały podniebienne oraz
otwór klinowo-podniebienny. Ze zwoju skrzydłowo-
podniebiennego odchodzą:
gałęzie doprowadzające:
•
Korzeń czuciowy
•
Korzeń przywspółczulny
•
Korzeń współczulny
gałęzie odprowadzające:
•
Gałęzie nosowe tylne górne ( nosowe tylne górne boczne i przyśrodkowe) i gałęzie
nosowe tylne dolne.
•
Nerw nosowo-podniebienny (n. nasopalatinus)
•
Nerwy podniebienne: większy i mniejszy (nn. palatini: major et minor)
•
Gałęzie oczodołowe (rr. orbitales)
•
Gałąź gardłowa (r. pharyngeus)
C. Rr. alveolaris
superior
posteriores
D. N. nasoplatinus
E. N. palatinus
majus
A. N. Zygoticotemporalis
B. N. Zygomaticofacialis
F. N. palatinus minor
G. Rr. alveolaris superior
medius et anteriores
H. N. infraorbitalis
V2
opona twarda
skóra powieki dolnej i obu kątów oka,
przedniej okolicy skroniowej, skrzydła
nosa, górnej części policzka i wargi górnej
błona śluzowa wargi górnej, tylnej i
dolnej części jamy nosowej, zatoki
klinowej i komórek sitowych, podniebienia
i dziąseł
wszystkie zęby szczęki
N. Mandibularis (V
3
)
Trzecia gałąź nerwu trójdzielnego
Nerw mieszany
Zaopatruje dolne piętro twarzy
Odchodząc od zwoju kieruje się ku
dołowi i ze środkowego dołu czaszki
przez otwór owalny wstępuje do dołu
podskroniowego, jego gałęzie tworzą
grupę przednią i tylną
Gałąź oponowa (r. meningeus)
Grupa przednia
•
N. żwaczowy (n. massetericus)
•
Nn. skroniowe głębokie, przedni i tylny (nn.
temporales profundii, anterior et posterior)
•
N. skrzydłowy boczny (n. pterygoideus
lat.)
•
N. skrzydłowy przyśr. (n. pterygoideus
med.)
N. m. napinacza podniebienia miękkiego
N. m. napinacza błony bębenkowej
•
N. policzkowy (n. buccalis)
Grupa tylna
•
N. językowy (n. lingualis)
gg. cieśni gardzieli (rr. isthmi faucium)
n. podjęzykowy (n. sublingualis)
gg. Językowe (rr. linguales)
•
N. zębodołowy dolny (n. alveoaris
inferior)
n. żuchwowo-gnykowy (n. mylohyoideus)
gg. zębowe dolne (rr. dentales inferiores)
n. bródkowy (n. mentalis)
gg. bródkowe (rr. mentales)
gg. wargowe dolne (rr. labiles inferiores)
N. uszno-skroniowy (n.
auriculotemporalis)
◦
Gg. łączące ze zwojem usznym
◦
Gg. łączące z n. twarzowym
◦
Gg. stawowe
◦
Gg. naczyniowe
◦
N. przewodu słuchowego zewnętrznego (n.
meatus acustici externi)
◦
Nn. uszne przednie (Nn. auricularis ant.)
◦
Gg. przyusznicze
◦
Gg. skroniowe powierzchowne
leży nad ślinianką podżuchwową pod błoną śluzową dna
jamy usznej
Korzenie:
•
Czuciowy (n. V)
•
Przywspółczulny (struna bębenkowa)
•
Współczulny (splot tętnicy twarzowej)
Gałęzie:
•
Do gruczołów języka i ślinianki
podjęzykowej
•
Gg. Gruczołowe
( do ślinianki podżuchwowej)
leży pod otworem owalnym w dole podskroniowym
korzenie:
•
czuciowy (n. V)
•
przywspółczulny (n. skalisty mniejszy od n.IX)
•
współczulny (splot szyjno-tętniczy wew. albo t.
oponowej środkowej)
gałęzie:
•
łącząca z n. uszno-skroniowym,
•
z g. oponową n. V3,
•
z n. policzkowym,
•
z n. skalistym większym,
•
z n. językowym,
•
ze struną bębenkową, ruchowe
Czuciowo: opona twarda, skóra okolicy
żuchwy, skroni, powierzchni bocznej
małżowiny, przewodu słuchowego
zewnętrznego, błony bębenkowej, błona
śluzową policzka, dna jamy ustnej oraz 2/3
przednich cz. języka, staw skroniowo-
żuchwowy, zęby i dziąsła żuchwy
Ruchowo : mięśnie
żwaczowe, m.
żuchwowo
-gnykowy, przedni brzusiec m.
digastricus, m. napinacz błony bębenkowej,
m. napinacz podniebienia miękkiego
Unerwia:
•
skórę twarzy i czoła
•
oponę twardą mózgowia
•
ruchowo - głównie mięśnie żucia:
•
czuciowo – spojówki, gałkę oczną, błonę
śluzową zatok, jamę nosową i ustną, trochę
zewnętrznej powierzchni błony bębenkowej,
opony dołu przedniego i środkowego
czaszki.
Dolegliwości:
•
Nerwoból n. trójdzielnego (rwa twarzowa)
kilkusekundowe, bardzo silne bóle
przeważnie jednostronne
najczęściej w zakresie n. szczękowego
mogą powstawać samoistnie lub pod wpływem
podrażnienia określonego obszaru unerwienia
tzw. strefy spustowej
Bolesność nerwu sprawdzamy
uciskając
miejsca wyjścia jego gałęzi z czaszki:
•
na brzegu oczodołowym (n. czołowy od V
1
)
•
w otworze podoczodołowym (n.
podoczodołowy od n. V
2
)
•
w otworze podbródkowym (n. bródkowy,
gałąź n. zębodołowego dolnego od V
3
)
Znieczulenie w zakresie n.
ocznego (V
1
) powoduje zniesienie
odruchu
rogówkowego (zamknięcia powiek pod
wpływem dotknięcia rogówki),
ponieważ
nerw oczny jest ramieniem
dośrodkowym łuku tego odruchu.
Głównym objawem porażenia cz.
ruchowej jest porażenie mm.
żwaczowych, które po stronie
porażenia
nie napinają się przy zaciskaniu zębów.
Wyczuwa się to najłatwiej na skroni i
na
gałęzi żuchwy.
