Stawonogi pasożytnicze  - cz. 

II

CULEX PIPIENS – 

KOMAR KŁUJĄCY

• Ciało komara jest brązowożółte, dł. 6 mm
• Posiada jedną parę wąskich, przeźroczystych 

skrzydeł w spoczynku ułożonych płasko na 
odwłoku

• Cykl rozwojowy komara trwa ok..13 dni
• Samica po napiciu się krwi ptaków lub 

człowieka składa 150-300 jaj sklejonych w 
formie łódeczki na powierzchni wód słodkich, 
bogatych w substancje organiczne

• Z jaj wydostają się skrzelodyszne larwy, które 

przekształcają się w poczwarki, a te w postać 
dorosłą

CULEX PIPIENS

• Samice zimują w chłodnych, wilgotnych 

pomieszczeniach i w tym czasie nie 
odżywiają się

• Ślina C.pipiens ma działanie 

drażniące,wywołuje świą i stany zapalne 
skóry

• W organizmach samic wykryto arbowirusy 

i krętki boreliozy

 

Postać dorosła Culex pipiens

ANOPHELES MACULIPENNIS 

•

Ciało widliszka  dł.6-8 mm, smukłe, barwy 

brązowoszarej, podzielone na głowę,tułów i 

odwłok

•

Aparat gębowy typu kłująco-ssącego

•

Tylko samice pobierają krew

•

U samców aparat gębowy jest słabiej rozwinięty i 

służy wyłącznie do pobierania soków roślinnych

•

Samica w kilka dni po zapłodnieniu i nassaniu się 

krwi składa jaja w ilości 150-350 sztuk na 

powierzchni czystych i stojących zbiorników 

wodnych

•

Jaja utrzymują się na powierzchni wody dzięki 

komorom powietrznym umieszczonym z boku

ANOPHELES MACULIPENNIS

• Jaja początkowo koloru białego ciemnieją, a układ 

ciemnych plam na otoczce jest charakterystyczny dla 

danego gatunku

• Larwy żywią się drobnoustrojami szczątkami roślin (4 

stadia)

• Poczwarka jest ruchliwa, ale nie pobiera pokarmu
• Po 3-4 dniach wewnątrz poczwarki formuje się dorosły 

owad (cały rozwój A.maculipennis trwa ok..4 tyg.)

• W Polsce mogą rozwinąć się 3-4 pokolenia rocznie
• Zimują tylko zapłodnione samice
• Widliszek jest żywicielem ostatecznym i 

przenosicielem pierwotniaków z rodziny Plasmodium

BLATELLA GERMANICA - 

PRUSAK

• Owad kosmopolityczny
• Ciało owalne, spłaszczone długości ok.. 15 

mm, barwy żółtobrązowej z ciemnymi 
pasami na przedtułowiu

• Posiada dwie pary skrzydeł, pierwsza para 

to skrzydła „skórzaste”, a pod nimi druga 
para to skrzydła błoniaste

• Owady te żyją w miejscach ciepłych i 

wilgotnych, są wszystkożerne i żerują w 
nocy

BLATELLA GERMANICA

• B. germanica najintensywniej  rozmnaża się w 

temp. 20-30ºC

• Samica składa ok.. 40 jaj (do 200 jaj w czasie 

całego życia), które otoczone są twardniejącą 

wydzieliną tworzącą kokon odporny na 

wysychanie, przemakanie,działanie 

insektycydów

• Kokon jest noszony przez samicę prawie do 

momentu wyklucia larw

• Larwy podobne do postaci dorosłej są 

pozbawione skrzydeł

• Po 6 linieniach karaczan osiąga dojrzałość 

płciową

BLATELLA GERMANICA

• B.germanica odgrywa istotną rolę w 

epidemiologii zatruć pokarmowych 
pochodzenia bakteryjnego oraz niektórych 
chorób inwazyjnych i zakażeń przyrannych

• Jest mechanicznym przenosicielem cyst 

pierwotniaków, jaj robaków, prątka gruźlicy, 
wirusów zapalenia wątroby i pałeczek 
Salmonella

• Może być żywicielem pośrednim niektórych 

tasiemców i kolcogłowów

• Zwalczanie – utrzymanie porządku, stosowanie 

pyretroidów

ARGAS REFLEXUS

 – 

OBRZEŻEK GOŁĘBI

• Pasożyt czasowy, zewnętrzny ptaków 

domowych (gołebie, kaczki, kury) i niekiedy 
człowieka

• Zarówno samiec i samica A.reflexus piją krew
• Rozprzestrzeniony w zachodnich regionach 

Europy, Azji, Afryki, występuje w Polsce

• Ciało obrzeżka jest owalne, spłaszczone 

grzbietowo-brzusznie i zwężone ku przodowi 

• oskórek pokrywający ciało jest szary lub 

szarobrązowy, obrzeże ciała jest jaśniejsze

ARGAS REFLEXUS

• A.reflexus należy do tzw: roztoczy gniazdowych
• Może przebywać w mieszkaniach położonych w 

pobliżu gniazd ptasich i atakować ludzi

• Samica składa owalne jaja w gnieździe 

żywiciela w partiach po 10 – 15 sztuk

• Po 4 tygodniach z jaj wylęgają się larwy 

wyposażone w trzy pary odnóży krocznych, 

które przez 5 dni żywią się krwią żywiciela, po 

czym linieją i przekształcają się w nimfy 

(istnieje 5 stadiów)

• Rozwój osobniczy zależy od dostępności 

żywiciela, temperatury otoczenia i może trwać 

2 – 4 lat

ARGAS REFLEXUS

• Ukłucia obrzeżków powodują świąd, ból i 

obrzęk skóry, u osób wrażliwych obserwuje 

się ciężkie objawy alergiczne

• A.reflexus może wywoływać u ludzi 

porażenie kleszczowe, którego przebieg 

zależy od gatunku pasożyta produkującego 

toksyny, miejsca przyczepienia się do ciała 

żywiciela, masy ciała i wrażliwości 

osobniczej żywiciela

ARGAS REFLEXUS

• Pod wpływem toksyn dochodzi do 

porażenia mięśni oddechowych, 

hipowentylacji, kwasicy 

oddechowej,śmierci

• Obrzeżek przenosi ponadto pałeczki duru 

rzekomego, riketsje gorączki Q, wirusy 

kleszczowego zapalenia mózgu, bakterie 

wywołujące choroby drobiu

ARGAS REFLEXUS

• Obrzeżki można znaleźć w kurnikach, 

gołębnikach, na wieżach,w starych 
drewnianych domach

• W zwalczaniu stosuje się środki 

owadobójcze np.: bendiokarb, propoksur

GLOSSINA PALPALIS – 

MUCHA TSE-TSE

• Gatunek muchy kłującej, która występuje 

wyłącznie  w Afryce 

• Jest większa od muchy domowej 10-12 mm
• Narząd gębowy typu kłująco-ssącego
• Posiada jedną parę skrzydeł, które składają się 

jak nożyce

• G.palpalis jest jajożyworodna, larwy rozwijają 

się w silnie rozszerzonej części jajowodu tzw. 

macicy

• Samica co 10 dni wydaje na świat jedną 

dojrzała larwę, która nie pobiera pokarmu, 

zagrzebuje się w ziemi i przekształca w 

poczwarkę

GLOSSINA PALPALIS

• Po 5 tyg. wydostaje się postać dorosła
• G. palpalis żyje na terenach podmokłych, 

wzdłuż jezior i rzek

• Kłuje najczęściej o wschodzie słońca 
• Odpoczywa na gałęziach drzew głową 

zwrócone w dół

• Mucha jest żywicielem i przenosicielem 

T.gambiense, pierwotniaka wywołującego 
śpiączkę afrykańską

Tunga penetrans – pchła 

piaskowa

• Występuje w strefie tropikalnej Ameryki, Afryki i 

Azji

• Możliwe jest zawleczenie tego pasożyta do Polski
• Obecność samicy w skórze prowadzi do stanów 

zapalnych, obrzęków i owrzodzeń

• Możliwe wtórne zakażenia bakteryjne np. laseczką 

wąglika

• Pasożytuje najczęściej na stopach
• Może prowadzić do ropnej martwicy palców
• Zwalczanie polega na utrzymywaniu mieszkań w 

dobrych warunkach higienicznych

Ornitodoros moubata

• We wschodniej i środkowej Afryce, 

Egipcie i na Madagaskarze 

• Ukłucia bolesne po 2 godzinach 
• Przenosi
Krętki duru powrotnego (Borelia 

duttoni) i jest jego rezerwuarem w 

przyrodzie, rikecje goraczki Q

Krętki transovarialnie przenoszone są 

na potomstwo i utrzymują się 

przeciętnie przez 3 pokolenia.

Ornitodoros moubata

• Zakażenie przez ukłucie skory 

żywiciela wpuszcza krętki wraz z 
zakażonym płynem biodrowym lub ze 
śliną. 

• Po nakarmieniu wydzielina na skórze 

żywiciela zostaje mechanicznie 
wprowadzona w zraniona skórę

Ornitodoros moubata

Wykrywanie
Żyje w piasku i miejscach suchych i 

nasłonecznionych i w chatach 
tubylców 

Zwalczanie
Czystość, likwidowanie szpar, 

stosowanie repelentów