Stawonogi pasożytnicze - cz.

II

CULEX PIPIENS –

KOMAR KŁUJĄCY

• Ciało komara jest brązowożółte, dł. 6 mm
• Posiada jedną parę wąskich, przeźroczystych

skrzydeł w spoczynku ułożonych płasko na
odwłoku

• Cykl rozwojowy komara trwa ok..13 dni
• Samica po napiciu się krwi ptaków lub

człowieka składa 150-300 jaj sklejonych w
formie łódeczki na powierzchni wód słodkich,
bogatych w substancje organiczne

• Z jaj wydostają się skrzelodyszne larwy, które

przekształcają się w poczwarki, a te w postać
dorosłą

CULEX PIPIENS

• Samice zimują w chłodnych, wilgotnych

pomieszczeniach i w tym czasie nie
odżywiają się

• Ślina C.pipiens ma działanie

drażniące,wywołuje świą i stany zapalne
skóry

• W organizmach samic wykryto arbowirusy

i krętki boreliozy

Postać dorosła Culex pipiens

ANOPHELES MACULIPENNIS

•

Ciało widliszka dł.6-8 mm, smukłe, barwy

brązowoszarej, podzielone na głowę,tułów i

odwłok

•

Aparat gębowy typu kłująco-ssącego

•

Tylko samice pobierają krew

•

U samców aparat gębowy jest słabiej rozwinięty i

służy wyłącznie do pobierania soków roślinnych

•

Samica w kilka dni po zapłodnieniu i nassaniu się

krwi składa jaja w ilości 150-350 sztuk na

powierzchni czystych i stojących zbiorników

wodnych

•

Jaja utrzymują się na powierzchni wody dzięki

komorom powietrznym umieszczonym z boku

ANOPHELES MACULIPENNIS

• Jaja początkowo koloru białego ciemnieją, a układ

ciemnych plam na otoczce jest charakterystyczny dla

danego gatunku

• Larwy żywią się drobnoustrojami szczątkami roślin (4

stadia)

• Poczwarka jest ruchliwa, ale nie pobiera pokarmu
• Po 3-4 dniach wewnątrz poczwarki formuje się dorosły

owad (cały rozwój A.maculipennis trwa ok..4 tyg.)

• W Polsce mogą rozwinąć się 3-4 pokolenia rocznie
• Zimują tylko zapłodnione samice
• Widliszek jest żywicielem ostatecznym i

przenosicielem pierwotniaków z rodziny Plasmodium

BLATELLA GERMANICA -

PRUSAK

• Owad kosmopolityczny
• Ciało owalne, spłaszczone długości ok.. 15

mm, barwy żółtobrązowej z ciemnymi
pasami na przedtułowiu

• Posiada dwie pary skrzydeł, pierwsza para

to skrzydła „skórzaste”, a pod nimi druga
para to skrzydła błoniaste

• Owady te żyją w miejscach ciepłych i

wilgotnych, są wszystkożerne i żerują w
nocy

BLATELLA GERMANICA

• B. germanica najintensywniej rozmnaża się w

temp. 20-30ºC

• Samica składa ok.. 40 jaj (do 200 jaj w czasie

całego życia), które otoczone są twardniejącą

wydzieliną tworzącą kokon odporny na

wysychanie, przemakanie,działanie

insektycydów

• Kokon jest noszony przez samicę prawie do

momentu wyklucia larw

• Larwy podobne do postaci dorosłej są

pozbawione skrzydeł

• Po 6 linieniach karaczan osiąga dojrzałość

płciową

BLATELLA GERMANICA

• B.germanica odgrywa istotną rolę w

epidemiologii zatruć pokarmowych
pochodzenia bakteryjnego oraz niektórych
chorób inwazyjnych i zakażeń przyrannych

• Jest mechanicznym przenosicielem cyst

pierwotniaków, jaj robaków, prątka gruźlicy,
wirusów zapalenia wątroby i pałeczek
Salmonella

• Może być żywicielem pośrednim niektórych

tasiemców i kolcogłowów

• Zwalczanie – utrzymanie porządku, stosowanie

pyretroidów

ARGAS REFLEXUS

–

OBRZEŻEK GOŁĘBI

• Pasożyt czasowy, zewnętrzny ptaków

domowych (gołebie, kaczki, kury) i niekiedy
człowieka

• Zarówno samiec i samica A.reflexus piją krew
• Rozprzestrzeniony w zachodnich regionach

Europy, Azji, Afryki, występuje w Polsce

• Ciało obrzeżka jest owalne, spłaszczone

grzbietowo-brzusznie i zwężone ku przodowi

• oskórek pokrywający ciało jest szary lub

szarobrązowy, obrzeże ciała jest jaśniejsze

ARGAS REFLEXUS

• A.reflexus należy do tzw: roztoczy gniazdowych
• Może przebywać w mieszkaniach położonych w

pobliżu gniazd ptasich i atakować ludzi

• Samica składa owalne jaja w gnieździe

żywiciela w partiach po 10 – 15 sztuk

• Po 4 tygodniach z jaj wylęgają się larwy

wyposażone w trzy pary odnóży krocznych,

które przez 5 dni żywią się krwią żywiciela, po

czym linieją i przekształcają się w nimfy

(istnieje 5 stadiów)

• Rozwój osobniczy zależy od dostępności

żywiciela, temperatury otoczenia i może trwać

2 – 4 lat

ARGAS REFLEXUS

• Ukłucia obrzeżków powodują świąd, ból i

obrzęk skóry, u osób wrażliwych obserwuje

się ciężkie objawy alergiczne

• A.reflexus może wywoływać u ludzi

porażenie kleszczowe, którego przebieg

zależy od gatunku pasożyta produkującego

toksyny, miejsca przyczepienia się do ciała

żywiciela, masy ciała i wrażliwości

osobniczej żywiciela

ARGAS REFLEXUS

• Pod wpływem toksyn dochodzi do

porażenia mięśni oddechowych,

hipowentylacji, kwasicy

oddechowej,śmierci

• Obrzeżek przenosi ponadto pałeczki duru

rzekomego, riketsje gorączki Q, wirusy

kleszczowego zapalenia mózgu, bakterie

wywołujące choroby drobiu

ARGAS REFLEXUS

• Obrzeżki można znaleźć w kurnikach,

gołębnikach, na wieżach,w starych
drewnianych domach

• W zwalczaniu stosuje się środki

owadobójcze np.: bendiokarb, propoksur

GLOSSINA PALPALIS –

MUCHA TSE-TSE

• Gatunek muchy kłującej, która występuje

wyłącznie w Afryce

• Jest większa od muchy domowej 10-12 mm
• Narząd gębowy typu kłująco-ssącego
• Posiada jedną parę skrzydeł, które składają się

jak nożyce

• G.palpalis jest jajożyworodna, larwy rozwijają

się w silnie rozszerzonej części jajowodu tzw.

macicy

• Samica co 10 dni wydaje na świat jedną

dojrzała larwę, która nie pobiera pokarmu,

zagrzebuje się w ziemi i przekształca w

poczwarkę

GLOSSINA PALPALIS

• Po 5 tyg. wydostaje się postać dorosła
• G. palpalis żyje na terenach podmokłych,

wzdłuż jezior i rzek

• Kłuje najczęściej o wschodzie słońca
• Odpoczywa na gałęziach drzew głową

zwrócone w dół

• Mucha jest żywicielem i przenosicielem

T.gambiense, pierwotniaka wywołującego
śpiączkę afrykańską

Tunga penetrans – pchła

piaskowa

• Występuje w strefie tropikalnej Ameryki, Afryki i

Azji

• Możliwe jest zawleczenie tego pasożyta do Polski
• Obecność samicy w skórze prowadzi do stanów

zapalnych, obrzęków i owrzodzeń

• Możliwe wtórne zakażenia bakteryjne np. laseczką

wąglika

• Pasożytuje najczęściej na stopach
• Może prowadzić do ropnej martwicy palców
• Zwalczanie polega na utrzymywaniu mieszkań w

dobrych warunkach higienicznych

Ornitodoros moubata

• We wschodniej i środkowej Afryce,

Egipcie i na Madagaskarze

• Ukłucia bolesne po 2 godzinach
• Przenosi
Krętki duru powrotnego (Borelia

duttoni) i jest jego rezerwuarem w

przyrodzie, rikecje goraczki Q

Krętki transovarialnie przenoszone są

na potomstwo i utrzymują się

przeciętnie przez 3 pokolenia.

Ornitodoros moubata

• Zakażenie przez ukłucie skory

żywiciela wpuszcza krętki wraz z
zakażonym płynem biodrowym lub ze
śliną.

• Po nakarmieniu wydzielina na skórze

żywiciela zostaje mechanicznie
wprowadzona w zraniona skórę

Ornitodoros moubata

Wykrywanie
Żyje w piasku i miejscach suchych i

nasłonecznionych i w chatach
tubylców

Zwalczanie
Czystość, likwidowanie szpar,

stosowanie repelentów