Zajęcia ruchowe w 

Zajęcia ruchowe w 

nauczaniu osób z 

nauczaniu osób z 

głębokim 

głębokim 

upośledzeniem 

upośledzeniem 

umysłowym

umysłowym

 

 

 

 

  

  

Uczniowie z głębokim upośledzeniem 

Uczniowie z głębokim upośledzeniem 

umysłowym najczęściej mają 

umysłowym najczęściej mają 

poważnie zaburzone i ograniczone 

poważnie zaburzone i ograniczone 

możliwości ruchu.

możliwości ruchu.

   

   

Bywa, że nie odczuwają oni potrzeby 

Bywa, że nie odczuwają oni potrzeby 

spontanicznego poruszania się...

spontanicznego poruszania się...

 

 

    

    

Już w życiu płodowym 

Już w życiu płodowym 

dziecko wykonuje 

dziecko wykonuje 

spontaniczne ruchy celowe 

spontaniczne ruchy celowe 

(ssie kciuk, obraca się, kopie, 

(ssie kciuk, obraca się, kopie, 

wymachuje rękami) i 

wymachuje rękami) i 

gromadzi dzięki nim swoje 

gromadzi dzięki nim swoje 

pierwsze doświadczenia 

pierwsze doświadczenia 

sensomotoryczne. Część 

sensomotoryczne. Część 

uczniów z głębokim 

uczniów z głębokim 

upośledzeniem również ma 

upośledzeniem również ma 

takie doświadczenia, 

takie doświadczenia, 

ponieważ uszkodzenie OUN 

ponieważ uszkodzenie OUN 

nastąpiło dopiero w ostatnich 

nastąpiło dopiero w ostatnich 

miesiącach ciąży w okresie 

miesiącach ciąży w okresie 

okołoporodowym bądź 

okołoporodowym bądź 

później.

później.

 

 

 

 

W okresie płodowym i u noworodka 

W okresie płodowym i u noworodka 

zmysł dotyku, równowagi i czucia 

zmysł dotyku, równowagi i czucia 

głębokiego (propriocepcji) są 

głębokiego (propriocepcji) są 

aktywne, a ich współpraca stanowi 

aktywne, a ich współpraca stanowi 

podstawę dla prawidłowego rozwoju 

podstawę dla prawidłowego rozwoju 

psychoruchowego.

psychoruchowego.

 

 

Czucie ruchu staje się początkiem 

Czucie ruchu staje się początkiem 

rozwoju świadomości siebie, 

rozwoju świadomości siebie, 

własnego ja. Pozwala też na 

własnego ja. Pozwala też na 

wyodrębnienie siebie z otoczenia. 

wyodrębnienie siebie z otoczenia. 

 

 

Ruch powoduje ogólne wzmożenie 

Ruch powoduje ogólne wzmożenie 

aktywacji, w tym emocji, gotowości do 

aktywacji, w tym emocji, gotowości do 

kontaktów. Dla niektórych osób z 

kontaktów. Dla niektórych osób z 

głębokim upośledzeniem umysłowym 

głębokim upośledzeniem umysłowym 

stanowi niemal jedyne źródło radości 

stanowi niemal jedyne źródło radości 

czynnościowej.

czynnościowej.

 

 

W wielu przypadkach po „rozgrzewce” 

W wielu przypadkach po „rozgrzewce” 

ruchowej dziecko staje się gotowe do 

ruchowej dziecko staje się gotowe do 

skupienia na zadaniach 

skupienia na zadaniach 

„umysłowych”.

„umysłowych”.

 

 

Rozwój dziecka z uszkodzonym OUN 

Rozwój dziecka z uszkodzonym OUN 

jest zaburzony- doświadczenia 

jest zaburzony- doświadczenia 

zmysłowo- ruchowe wywołują 

zmysłowo- ruchowe wywołują 

nieprawidłowe czucie własnego ciała 

nieprawidłowe czucie własnego ciała 

i nieprawidłowe ruchy, a tym samym 

i nieprawidłowe ruchy, a tym samym 

powstaje nieprawidłowy obraz siebie. 

powstaje nieprawidłowy obraz siebie. 

Konieczne jest więc organizowanie 

Konieczne jest więc organizowanie 

zajęć ruchowych- grupowych bądź 

zajęć ruchowych- grupowych bądź 

indywidualnych.

indywidualnych.

 

 

Co jest potrzebne 

Co jest potrzebne 

uczniom i jak 

uczniom i jak 

zorganizować zajęcia 

zorganizować zajęcia 

ruchowe:

ruchowe:

 

 



Komfortowe warunki- proponowane w trakcie zajęć pozycje 

Komfortowe warunki- proponowane w trakcie zajęć pozycje 

muszą być bezpieczne, wygodne, poszerzające zakres ruchu, 

muszą być bezpieczne, wygodne, poszerzające zakres ruchu, 

minimalizujące patologiczne reakcje;

minimalizujące patologiczne reakcje;



Specjalna aranżacja otoczenia- bezpieczne podłoże i pomoce 

Specjalna aranżacja otoczenia- bezpieczne podłoże i pomoce 

stwarzające możliwości realizacji różnorodnych ruchów;

stwarzające możliwości realizacji różnorodnych ruchów;



Czas- uczeń z głębokim upośledzeniem umysłowym potrzebuje 

Czas- uczeń z głębokim upośledzeniem umysłowym potrzebuje 

dużo czasu na wykonanie i możliwie pełne odczucie ruchu;

dużo czasu na wykonanie i możliwie pełne odczucie ruchu;



Dynamika zajęć- tempo i kolejność wykonywania 

Dynamika zajęć- tempo i kolejność wykonywania 

poszczególnych ćwiczeń powinno być dostosowane do potrzeb 

poszczególnych ćwiczeń powinno być dostosowane do potrzeb 

i możliwości;

i możliwości;



Atrakcyjność- zajęcia powinny motywować dzieci do podjęcia 

Atrakcyjność- zajęcia powinny motywować dzieci do podjęcia 

wysiłku (pomogą w tym: muzyka, użycie kolorowych, 

wysiłku (pomogą w tym: muzyka, użycie kolorowych, 

dźwięczących przedmiotów, prosta fabuła oraz gratyfikujący 

dźwięczących przedmiotów, prosta fabuła oraz gratyfikujący 

kontakt z dorosłymi i innymi dziećmi)

kontakt z dorosłymi i innymi dziećmi)



Włączenie w zajęcia uczniów o innych możliwościach 

Włączenie w zajęcia uczniów o innych możliwościach 

ruchowych i umysłowych;

ruchowych i umysłowych;



Poczucie sprawności (przy min wysiłku można osiągnąć max 

Poczucie sprawności (przy min wysiłku można osiągnąć max 

efekty);

efekty);



Doświadczanie nowych, nie znanych dotychczas wrażeń.

Doświadczanie nowych, nie znanych dotychczas wrażeń.

 

 

 

 

Często nie zdajemy sobie sprawy z 

Często nie zdajemy sobie sprawy z 

faktu, że zwykłe obracanie się, 

faktu, że zwykłe obracanie się, 

turlanie czy kołysanie może być 

turlanie czy kołysanie może być 

nieznanym doświadczeniem, a przez 

nieznanym doświadczeniem, a przez 

to nowym, niezwykłym przeżyciem 

to nowym, niezwykłym przeżyciem 

dla dziecka z głębokim 

dla dziecka z głębokim 

upośledzeniem umysłowym.

upośledzeniem umysłowym.

 

 

Niemiecki nauczyciel Bernd Knauf 

Niemiecki nauczyciel Bernd Knauf 

opracował listę elementarnych 

opracował listę elementarnych 

umiejętności i rodzajów ruchu.

umiejętności i rodzajów ruchu.

Cytowana poniżej lista może być 

Cytowana poniżej lista może być 

wykorzystana przez nauczycieli i 

wykorzystana przez nauczycieli i 

stanowić cenną wskazówkę w 

stanowić cenną wskazówkę w 

planowaniu poszczególnych zajęć 

planowaniu poszczególnych zajęć 

ruchowych z uczniami..

ruchowych z uczniami..

 

 

 

 



leżenie

leżenie



turlanie 

turlanie 



przewroty

przewroty



pełzanie

pełzanie



siedzenie

siedzenie



czworakowanie

czworakowanie



wstawanie

wstawanie



wymachiwanie

wymachiwanie



ciągnięcie

ciągnięcie



przesuwanie (pchanie)

przesuwanie (pchanie)



toczenie przedmiotów

toczenie przedmiotów



noszenie

noszenie



rzucanie

rzucanie



podnoszenie przedmiotów

podnoszenie przedmiotów



budowanie

budowanie



uderzanie

uderzanie



balansowanie

balansowanie



kopanie nogą

kopanie nogą



stanie

stanie



obracanie się

obracanie się



siadanie

siadanie



opieranie się, podpieranie

opieranie się, podpieranie



upadanie (bez uszkodzeń)

upadanie (bez uszkodzeń)



trzymanie się

trzymanie się



wstawanie, podnoszenie się

wstawanie, podnoszenie się



wspinanie

wspinanie



zsuwanie się

zsuwanie się



chodzenie

chodzenie



bieganie

bieganie



podskakiwanie

podskakiwanie



skakanie w różnych 

skakanie w różnych 

kierunkach

kierunkach



kołysanie się, huśtanie

kołysanie się, huśtanie



zwisanie

zwisanie



pływanie

pływanie



nurkowanie

nurkowanie



jazda konna

jazda konna

 

 

Co zajęcia ruchowe 

Co zajęcia ruchowe 

umożliwiają uczniom z 

umożliwiają uczniom z 

głębokim upośledzeniem 

głębokim upośledzeniem 

umysłowym:

umysłowym:

 

 



odczucie wszelkich rodzajów ruchów;

odczucie wszelkich rodzajów ruchów;



dostarczanie optymalnej ilości bodźców 

dostarczanie optymalnej ilości bodźców 

stymulujących zmysły (szczególnie zmysł 

stymulujących zmysły (szczególnie zmysł 

dotyku, równowagi i propriocepcji);

dotyku, równowagi i propriocepcji);



zdobywanie nowych doświadczeń 

zdobywanie nowych doświadczeń 

zmysłowo – ruchowych;

zmysłowo – ruchowych;



zaspokajanie potrzeby kontaktu z drugą 

zaspokajanie potrzeby kontaktu z drugą 

osobom, z rówieśnikami w grupie;

osobom, z rówieśnikami w grupie;



budzenie potrzeby ruchu spontanicznego i 

budzenie potrzeby ruchu spontanicznego i 

celowego;

celowego;



poczucie bycia sprawcą;

poczucie bycia sprawcą;



radość ( większość uczniów z głębokim 

radość ( większość uczniów z głębokim 

upośledzeniem umysłowym nie miała 

upośledzeniem umysłowym nie miała 

okazji odczuć, jaką radość niesie ruch).

okazji odczuć, jaką radość niesie ruch).

 

 

 

 

O znaczeniu ruchu należy 

O znaczeniu ruchu należy 

pamiętać podczas 

pamiętać podczas 

wszystkich zajęć z 

wszystkich zajęć z 

uczniami z głębokim 

uczniami z głębokim 

upośledzeniem 

upośledzeniem 

umysłowym. Umiejętność 

umysłowym. Umiejętność 

ruchu potrzebna jest we 

ruchu potrzebna jest we 

wszystkich codziennych 

wszystkich codziennych 

czynnościach: poruszamy 

czynnościach: poruszamy 

się, by zmienić pozycję na 

się, by zmienić pozycję na 

wygodniejszą,, zdobyć jakiś 

wygodniejszą,, zdobyć jakiś 

przedmiot, przemieścić się, 

przedmiot, przemieścić się, 

samodzielnie jeść czy 

samodzielnie jeść czy 

umyć się itp. Uczenie 

umyć się itp. Uczenie 

ruchu być może pozwoli 

ruchu być może pozwoli 

naszemu uczniowi stać się 

naszemu uczniowi stać się 

bardziej samodzielnym i 

bardziej samodzielnym i 

niezależnym.

niezależnym.