Strategie Wychowania
Style Wychowania
Strategie Wychowania
Style Wychowania
Strategie Wychowania
Podstawowe Zagadnienia i nurtujące nas pytania ????
*
Jak wychowywać? Jaką wybrać
strategię wychowania - behawioralną
czy humanistyczną? Przed podjęciem
ostatecznej decyzji należy upewnić się
czy dobrze je rozumiemy. Najwięcej
szkód może przynieść wychowanie
oparte na źle zrozumianych zasadach.
Przeciwników karania i nagradzania w wychowaniu jest całkiem
niemało. Głoszą oni iż potencjalne możliwości każdego człowieka
powinny być zrealizowane. Przymus natomiast, manipulowanie karami i
nagrodami mogą być jednym z czynników wzbudzającym agresję.
Psychologowie humanistyczni w latach 40-50.opracowali pewne
reguły wychowania bez nagród i kar, w których istotą jest okazywanie
dzieciom zrozumienia, ciepła, bezwarunkowej akceptacji, a także
wyrażania przez wychowawcę swoich autentycznych odczuć,
wzbudzanych przez aktualne zachowanie wychowanka.
Psychologowie humanistyczni uważają, że nie można nikogo zmienić
przez zalecenia, natomiast można ułatwić podjęcie decyzji. Każdy
uczy się na podstawie własnych doświadczeń, może się zmienić, jeśli
tego naprawdę będzie chciał.
Zamiast stosowania kar czy nagród przekazujemy
dziecku bezpośrednie informacje na temat naszych
odczuć, myśli, pragnień związanych z jego osobą, z tym
jak postępuje, np. cieszę się, że to zrobiłeś; jestem z
ciebie dumny; nie lubię, gdy się tak zachowujesz; jest mi
przykro, smutno, źle.
Porozumiewanie się powinno przebiegać w warunkach
pełnej akceptacji. Dziecko musi odczuwać szacunek dla
swojej osoby ze wszystkimi cechami, jakie posiada.
Rozkazywanie, zarządzanie, komenderowanie
Mówienie dziecku, że powinno coś zrobić,
dawanie mu dyspozycji lub rozkazu : "Nie
obchodzi mnie, co mówią inni rodzice. Ty masz
robić to co ci karzę.", " Przestań się skarżyć".
Wypowiedzi takie wskazują, że nieważne są
odczucia dziecka; powinno ono podporządkować
się potrzebom i odczuciom rodziców. Dziecko
oburza się i gniewa oraz ujawnia wrogie uczucia,
czasem atak wściekłości, próby agresji,
stawianie oporu i wystawianie woli rodziców na
próbę.
Ostrzeganie, upominanie,
grożenie
• Mówienie dziecku, jakie będą następstwa,
kiedy coś zrobi : "Jeszcze jedna taka uwaga,
jak ta i opuścisz pokój", "Kiedy to zrobisz,
będzie ci przykro". Takie wypowiedzi wywołują
uczucie strachu i podlegania. Mogą też
wyzwalać gniew i uczucie wrogości.. Dają
dziecku do zrozumienia, że rodzice nie liczą się
z jego potrzebami i życzeniami. Czasami dzieci
reagują na ostrzeżenia i groźby odpowiedzią:
"Wszystko jedno, co się stanie, ja tego chcę".
Przekonywanie, moralizowanie,
wygłaszanie kazania
• Mówienie dziecku, co musi lub
powinno zrobić : "Nie powinieneś tak
się zachowywać !", "Powinieneś robić
to, co słuszne !", "Nie powinieneś tak
myśleć !" Takie wypowiedzi stanowią
oddziaływanie z pozycji siły, powołują
się na obowiązki i powinności.
Radzenie, dyktowanie
rozwiązania lub robienie
propozycji.
• Mówienie dziecku: "Poczekaj jeszcze
parę lat, zanim zdecydujesz, jaką
szkołę średnią wybrać", "Proponuję,
żebyś omówił to ze swoim
nauczycielem", " Idź i zaprzyjaźnij się
z innymi dziewczynami".
Robienie wyrzutów, pouczanie, przytaczanie
logicznych argumentów
• pomyśl choć raz o tym, że twoja
matka potrzebuje pomocy w domu",
" Kiedy byłam w twoim wieku,
musiałam robić dwa razy tyle, co ty",
" Dzieci muszą się uczyć, jak żyć w
zgodzie ze sobą nawzajem".
Pouczanie często wywołują u dziecka
poczucie, że traktuje się je jako istotę
mniej wartościową.
Osądzanie, krytykowanie,
sprzeciwianie się, obwinianie.
• Do negatywnego osądu lub oceny
dziecka należą zdania : "Ty nie
myślisz logicznie!", "Zupełnie nie
masz racji!", "To nie jest dojrzały
punkt widzenia". Wypowiedzi takie
doprowadzają dziecko do poczucia
własnej niedorosłości.
Chwalenie, aprobowanie
• Okazywanie pozytywnego osądu lub
oceny dziecka, potakiwanie : "Możesz
czegoś dokonać", " Stwierdzam, że masz
rację", "Jestem tego samego zdania" , w
przeciwieństwie do powszechnego
przekonania, często dają wyniki
negatywne. Pozytywna ocena, która nie
jest zgodna z przeżywanym przez dziecko
obrazem siebie, może wyzwolić wrogość.
Interpretowanie, analizowanie,
stawianie diagnozy
• Mówienie dziecku : "Mówisz tak, żeby
mnie nastraszyć", "W rzeczywistości
sam w to nie wierzysz", "Masz takie
odczucie, bo w szkole nic nie robisz".
Dziecko przyjmuje, że rodzic
"przejrzał je". Jeżeli interpretacja
rodzica jest przypadkowo poprawna,
dziecko może czuć się zażenowane.
Uspokajanie, współodczuwanie,
pocieszanie, podtrzymywanie.
• Jutro inaczej będziesz o tym myślał", "Nie
martw się, jutro będzie dobrze", "Wiem,
szkoła może być czasem trochę nudna"-
reakcje takie wcale nie SA pomocne
dziecku jak by się wydawało. Uspokajanie
dziecka często przekonuje je po prostu o
tym, że jest nie zrozumiane. Rodzice
uspokajają, bo jest im przykro, gdy ich
dziecko czuje się zdenerwowane, smutne.
Badanie, wypytywanie
• Pytania typu : "Kto ci tę myśl wbił do
głowy?", "Z iloma dziećmi
rozmawiałeś o pracy, którą one
wykonują?", zdradzają dzieciom brak
zaufania rodziców, ich podejrzliwość
czy wątpliwości. Stwarzają poczucie
ograniczenia wolności, ograniczają
komunikację.
Odciąganie uwagi, kierowanie
w inną stronę, rozweselanie,
zabawianie
• "Po prostu już o tym nie myśl", "Nie
mówmy o tym przy stole", "Ja to już
wcześniej przeszedłem"- wypowiedzi
takie wywołują u dziecka poczucie
odepchnięcia i urazy. Dzieci na ogół
całe angażują się w rozmowę. Jeśli
przeżywają potrzebę mówienia o
czymś, chcą być słuchane z uwagą,
szacunkiem i zrozumieniem.
Style Wychowania
Trudno sobie wyobrazić wychowanie bez określonych
względnie stałych rodzicielskich oddziaływań, stosowania
metod, których celem jest realizacja założonego ideału
wychowawczego , ukształtowanie właściwych zachowań
dzieci, wdrożenie do wykonywania powierzonych zadań i
obowiązków.
Najczęściej spotykane style
wychowania w rodzinie:
Styl demokratyczny
• główną jego zasadą jest wzajemne
poszanowanie praw wszystkich
członków rodziny. "Dzieci
wychowywane w ten sposób uczą się
zasad współżycia społecznego nie na
podstawie przymusu zewnętrznego i
lęku przed karą, lecz w oparciu o
akceptację i świadomy wybór
właściwej zasady postępowania."
Styl autokratyczny
• przeciwieństwo stylu demokratycznego, ma
charakter konserwatywny i jest oparty na
autorytecie przemocy i pedantyzmu.
Założeniem autokratyzmu jest stwierdzenie,
że "rodzice zawsze mają
rację
, a
obowiązkiem dzieci jest bezwzględne
posłuszeństwo". Od dzieci wymaga się
bezwzględnej karności i posłuszeństwa,
podporządkowaniu się wszelkim poleceniom i
nakazom rodziców. Dzieci mają ograniczoną
swobodę.
Styl liberalny
• nie ustala się niczego ani wspólnie,
ani oddzielnie. Rodzice rozpieszczają
dzieci, pozostawiając im nadmierną
swobodę. Ograniczają się do
stworzenia dziecku warunków do
nauki i zabaw, zaspakajając jego
potrzeby materialne. Aktywność
rodziców jest przypadkowa i
niekonsekwentna.
Ze stylem wychowania łączą się
postawy rodzicielskie. Psycholodzy
przyjęli definicję postawy rodzicielskiej
jako " tendencji do zachowania się w
specyficzny sposób wobec jakiejś
osoby, sytuacji czy problemu". Aby
dobrze pełnić role rodzicielskie, trzeba
mieć do nich pozytywny stosunek.
Wiele czynników kształtuje i utrwala
pozytywny lub negatywny stosunek
rodziców do dziecka.
Postawa akceptująca
• to okazywanie dziecku sympatii,
aprobaty, przyjmowanie dziecka
takim jakie ono jest, w wypadku
złych zachowań – krytykowanie ich,
poznawanie i zaspakajanie potrzeb
dziecka. Sprzyja kształtowaniu
zdolności do tworzenia trwałej więzi
emocjonalnej, do wyrażania uczuć,
odwagi, chęci pomocy.
Postawa współdziałająca
• dobro dziecka jest tu wartością
pierwszoplanową , aktywność w
nawiązaniu wzajemnych kontaktów,
angażowanie dziecka w sprawy domu
– dostosowanie do wieku. Rozwija
ufność zadowolenie z rezultatów
pracy, wytrwałość, umiejętność
współdziałania i podejmowania
zobowiązań.
Postawa uznająca prawa
dziecka
• uznanie praw dziecka, bez
przeceniania i niedoceniania jego roli,
pozwalanie na postępowanie na
własną odpowiedzialność, delikatne
kierowanie dzieckiem – stosowanie
wyjaśniania i tłumaczenia, wyjaśnianie
i uzasadnianie stawianych wymagań i
stosowanych kar. Uczy lojalności,
solidarności w stosunku do innych
członków rodziny, twórczej postawy.
Postawa dawania dziecku
rozumnej swobody
• Rodzice wraz z wiekiem dają dziecku
więcej swobody, umiejętność utrzymania
autorytetu i kierowania dzieckiem w
pożądanym zakresie, rozumna troska o
zdrowie i bezpieczeństwo, obiektywizm
w ocenie grożącego niebezpieczeństwa.
Daje dziecku umiejętność współdziałania
z rówieśnikami, uspołecznienie,
pomysłowość, bystrość i wytrwałość.
Postawy nieprawidłowe to:
Postawa odtrącająca
• to nieokazywanie uczuć pozytywnych,
demonstrowanie uczuć negatywnych,
krytyka dziecka, dyktatorskie
podejście, kierowanie dzieckiem: przez
rozkazy, surowe kary, zastraszanie,
niedostrzeganie pozytywów, niszczenie
słowem, "przykręcanie śruby".
Wywołuje u dziecka agresywność,
nieposłuszeństwo, kłótliwość,
zahamowanie rozwoju uczuć wyższych,
Postawa unikająca
• ukryta lub jawna jeśli chodzi o dobro
dziecka, ignorowanie dziecka, unikanie i
ograniczanie kontaktu z dzieckiem do
minimum, zbywanie prób nawiązania
kontaktu podejmowanych przez dziecko,
szeroko pojęte zaniedbywanie dziecka,
niedbałość i niekonsekwencja w
stawianiu wymagań, nieangażowanie się
w sprawy dziecka, nieangażowanie
dziecka w sprawy domu.
Postawa nadmiernie
wymagająca
• o stawianie wygórowanych
wymagań, nie przyznawanie prawa
do samodzielności, rządzenie
dzieckiem, ograniczanie swobody
dziecka, stosowanie sztywnych reguł,
przesadne nastawienie na
osiągnięcia. Wypowiedzi rodzica mają
charakter oceniający, często
wyrażają dezaprobatę i gniew.
Postawa nadmiernie
chroniąca
• Traktowanie dziecka jako dzidziusia,
niedocenianie możliwości dziecka,
rozwiązywanie za nie trudności,
utrudnianie samodzielności – dziecko
trzymane "pod kloszem", postępowanie
uzależnia dziecko od rodziców, izolowanie
dziecka od rówieśników, lęk o zdrowie,
zachęcanie do jednostronnego rozwoju
zdolności, tolerowanie złych zachowań.
Postawy rodziców wobec
dzieci decydują o stylu
wychowania i o
skuteczności środków
wychowawczych.