Zdania
Zdania
Zdanie w sensie
logicznym
Zdanie w sensie logicznym to wypowiedź, w której coś się
Zdanie w sensie logicznym to wypowiedź, w której coś się
twierdzi.
twierdzi.
To znaczy:
To znaczy:
Jest to zdanie, o którym sensownie można orzekać, że jest
Jest to zdanie, o którym sensownie można orzekać, że jest
prawdziwe bądź fałszywe. Zdanie, w odniesieniu do
prawdziwe bądź fałszywe. Zdanie, w odniesieniu do
którego
którego
ma sens pytanie
ma sens pytanie
„
„
Czy to zdanie jest prawdziwe?”
Czy to zdanie jest prawdziwe?”
Zdaniami w sensie logicznym
nie są
Wypowiedzi gramatycznie pytające
Wypowiedzi gramatycznie pytające
Albowiem pytanie może być dobrze postawione,
Albowiem pytanie może być dobrze postawione,
sensowne, głupie, ale nie prawdziwe czy
sensowne, głupie, ale nie prawdziwe czy
fałszywe.
fałszywe.
Wypowiedzi gramatycznie rozkazujące
Wypowiedzi gramatycznie rozkazujące
Albowiem polecenie (rozkaz) może być słuszne,
Albowiem polecenie (rozkaz) może być słuszne,
pożądane, bzdurne, ale nie prawdziwe bądź
pożądane, bzdurne, ale nie prawdziwe bądź
fałszywe.
fałszywe.
A co ze zdaniami w trybie
oznajmującym? Czy wszystkie takie
zdania są zdaniami w sensie
logicznym?
W logice przyjmuje się, że nie wszystkie
W logice przyjmuje się, że nie wszystkie
zdania oznajmujące są zdaniami w sensie
zdania oznajmujące są zdaniami w sensie
logicznym. Zdaniem logików w odniesieniu do
logicznym. Zdaniem logików w odniesieniu do
wielu
wielu
zdań oznajmujących pytanie o ich prawdziwość
zdań oznajmujących pytanie o ich prawdziwość
traci
traci
wszelki sens, i to nie dlatego, że są one „niejasne”
wszelki sens, i to nie dlatego, że są one „niejasne”
czy „źle zbudowane”, ale dlatego, że ich rola w
czy „źle zbudowane”, ale dlatego, że ich rola w
systemie językowym nie podlega analizie w
systemie językowym nie podlega analizie w
kategoriach prawdy i fałszu.
kategoriach prawdy i fałszu.
Dlaczego tak jest?
Funkcją niektórych zdań oznajmujących nie
Funkcją niektórych zdań oznajmujących nie
jest
jest
opisanie czegoś
opisanie czegoś
, lecz
, lecz
stworzenie czegoś
stworzenie czegoś
.
.
Użycie takich zdań
Użycie takich zdań
konstytuuje
konstytuuje
rzeczywistość
rzeczywistość
: po ich wypowiedzeniu świat
: po ich wypowiedzeniu świat
się zmienia – niekiedy w sposób
się zmienia – niekiedy w sposób
nieodwracalny.
nieodwracalny.
Przykład
Rozważmy zdanie (oznajmujące!)
Rozważmy zdanie (oznajmujące!)
wygłoszone przez księdza obrządku
wygłoszone przez księdza obrządku
katolickiego w odpowiednich dla
katolickiego w odpowiednich dla
tego zdania
tego zdania
okolicznościach:
okolicznościach:
Ja ciebie chrzczę imieniem Jan.
Ja ciebie chrzczę imieniem Jan.
Jakie są funkcje tego
zdania?
Wypowiedź taka jest zarówno
Wypowiedź taka jest zarówno
zdaniem
zdaniem
(w
(w
sensie gramatycznym) jak i
sensie gramatycznym) jak i
czynnością
czynnością
. Tych
. Tych
dwóch aspektów nie można rozdzielić: nie
dwóch aspektów nie można rozdzielić: nie
można w kościele katolickim nadać imienia
można w kościele katolickim nadać imienia
Jan
Jan
bez wypowiedzenia tego zdania, jak
bez wypowiedzenia tego zdania, jak
również nie można wypowiedzieć tego zdania
również nie można wypowiedzieć tego zdania
nie dokonując równocześnie
nie dokonując równocześnie
aktu
aktu
chrztu.
chrztu.
Jakie płyną z tego
wnioski?
Zauważmy, że w opisywanej sytuacji dziecko
Zauważmy, że w opisywanej sytuacji dziecko
nosi imię
nosi imię
Jan
Jan
już w tej sekundzie, w której
już w tej sekundzie, w której
ksiądz swoją wypowiedź zakończył.
ksiądz swoją wypowiedź zakończył.
Ale jaki sens miałoby pytanie, czy ksiądz
Ale jaki sens miałoby pytanie, czy ksiądz
mówiąc
mówiąc
Ja ciebie chrzczę
Ja ciebie chrzczę
powiedział prawdę?
powiedział prawdę?
Raczej nie miałoby. A zatem zdanie to nie
Raczej nie miałoby. A zatem zdanie to nie
jest
jest
zdaniem w sensie logicznym.
zdaniem w sensie logicznym.
Inne przykłady:
Obiecuję przyjść do ciebie o siódmej.
Obiecuję przyjść do ciebie o siódmej.
Przysięgam, że cię kocham.
Przysięgam, że cię kocham.
Ogłaszam stan wojenny.
Ogłaszam stan wojenny.
Ostrzegam, że to zły interes.
Ostrzegam, że to zły interes.
Zamawiam dwie wódki.
Zamawiam dwie wódki.
Wnoszę o odebranie głosu Panu
Wnoszę o odebranie głosu Panu
Marszałkowi.
Marszałkowi.
Wypowiedzi
performatywne
Zdania rozważane powyżej nazywane są
Zdania rozważane powyżej nazywane są
zdaniami
zdaniami
performatywnymi
performatywnymi
.
.
Użycie takich wypowiedzi jest tożsame z dokonaniem
Użycie takich wypowiedzi jest tożsame z dokonaniem
pewnej
pewnej
czynności. Są to wypowiedzi sprawcze, za pomocą
czynności. Są to wypowiedzi sprawcze, za pomocą
których
których
dokonujemy różnych społecznych rytuałów.
dokonujemy różnych społecznych rytuałów.
A zatem wszystkie zdania oznajmujące, które wyrażają
A zatem wszystkie zdania oznajmujące, które wyrażają
prośby, rozkazy, rozporządzenia, dokonanie pewnej
prośby, rozkazy, rozporządzenia, dokonanie pewnej
czynności nie są zdaniami w sensie logicznym.
czynności nie są zdaniami w sensie logicznym.
Ale zdaniami w sensie
logicznym są:
Obiecał, że przyjdzie o siódmej.
Obiecał, że przyjdzie o siódmej.
Zenek przysiągł, że kocha Lolę.
Zenek przysiągł, że kocha Lolę.
Jaruzelski ogłosił stan wojenny.
Jaruzelski ogłosił stan wojenny.
Ostrzegł go, że to zły interes.
Ostrzegł go, że to zły interes.
Franek zamawia dwie wódki.
Franek zamawia dwie wódki.
Bolek wnosi o odebranie głosu
Bolek wnosi o odebranie głosu
Panu Marszałkowi.
Panu Marszałkowi.
Kontekst determinuje
funkcję zdania
Zdanie jest zdaniem w sensie logicznym, o ile
Zdanie jest zdaniem w sensie logicznym, o ile
z kontekstu danej wypowiedzi wiadomo, że
z kontekstu danej wypowiedzi wiadomo, że
jedyną funkcją tego zdania jest
jedyną funkcją tego zdania jest
opis
opis
.
.
Zdania w sensie logicznym należy rozumieć
Zdania w sensie logicznym należy rozumieć
jako sądy postaci
jako sądy postaci
jest tak a tak
jest tak a tak
bądź
bądź
tak a tak
tak a tak
nie jest
nie jest
.
.
A co z kryterium prawdziwości
zdania?
Mamy do czynienia ze zdaniem w sensie
Mamy do czynienia ze zdaniem w sensie
logicznym, jeśli pytanie o prawdziwość tego
logicznym, jeśli pytanie o prawdziwość tego
zdania jest w ogóle sensowne, ale nie musi
zdania jest w ogóle sensowne, ale nie musi
to
to
oznaczać, że potrafimy rozstrzygnąć, czy to
oznaczać, że potrafimy rozstrzygnąć, czy to
zdanie jest prawdziwe czy nie.
zdanie jest prawdziwe czy nie.
Każdy kruk jest czarny.
Każdy kruk jest czarny.
Zdania w sensie
logicznym:
Bolesław Chrobry nie lubił zimy
Bolesław Chrobry nie lubił zimy
II wojna światowa rozpoczęła się
II wojna światowa rozpoczęła się
w poniedziałek
w poniedziałek
Studenci nie lubią logiki
Studenci nie lubią logiki
Jaś kocha Małgosię
Jaś kocha Małgosię
Jeśli nie uczysz się systematycznie,
Jeśli nie uczysz się systematycznie,
to nie zdasz egzaminu z logiki
to nie zdasz egzaminu z logiki