EUROPEJSKA STRATEGIA BEZPIECZEŃSTWA

Elementy łączące wspólne plany
europejskiej polityki
bezpieczeństwa:

• Postulowano utworzenie ciała politycznego

na najwyższym szczeblu (Rady), które miałoby

do dyspozycji jakieś siły zbrojne służące

utrzymaniu pokoju;
• Państwa uczestniczące w takim związku

byłyby zobowiązane do przychodzenia sobie z

pomocą;
• Idee i plany były skierowane na

utrzymanie pokoju pomiędzy państwami, ale od

początku podkreślano ich wymiar cywilizacyjny

(rodzina narodów chrześcijańskich) co

zaznaczało odrębną tożsamość Europy.

Druga wojna światowa obnażyła brak
ogólnoeuropejskiego bezpieczeństwa.
Osłabionej wykrwawionej ,politycznie
niestabilnej i rozdartej Europie
zagrażał komunizm i Związek Sowiecki
oraz remilitaryzujące się Niemcy a z
drugiej strony pojawia się naturalny
protektor-Stany Zjednoczone, które
patrząc na to z perspektywy czasu
załatwiają swoje interesy i nie jest to
pomoc bezinteresowna.

Europa zachodnia próbowała się

zorganizować i usamodzielnić w

dziedzinie bezpieczeństwa

zawierając

17 III 1948 roku Pakt Brukselski

ale okazało się że to nie wystarczy.

W 1950r. francuski premier Rene Pleven
wysunął ideę Europejskiej Wspólnoty Obrony.
Jednak w sierpniu 1954r. Francuskie
Zgromadzenie Narodowe obawiające się
remilitaryzacji Niemiec odrzuca
wynegocjowany traktat obejmujący sześć
państw EWWiS (podpisany nawet przez RFN).
W październiku 1954 r., na mocy tzw. Układów
Paryskich pod naciskiem Waszyngtonu i
Londynu utworzono na podstawie
zmodyfikowanego Traktatu Brukselskiego Unię
Zachodnioeuropejską oraz włączono RFN do
NATO. To przesądziło na kilkadziesiąt lat o
wpływie Ameryki na europejską politykę
bezpieczeństwa.

Ma miejsce rewitalizacja Unii
Zachodnioeuropejskiej. W trzydziestą
rocznicę Traktatów Paryskich w
październiku 1984r. UZE przyjęła
Deklarację Rzymską, w której
sygnalizuje potrzebę europejskiej
tożsamości bezpieczeństwa oraz
koordynacji polityk obronnych. W
październiku 1987r. udaje się
doprowadzić do uzgodnienia i przyjęcia
tzw. platformy europejskich interesów
w dziedzinie bezpieczeństwa.

Traktat z Maastricht ustanowił drugi

filar UE w postaci Wspólnej Polityki

Zagranicznej i Bezpieczeństwa, która

w odpowiednim czasie i momencie

mogłaby objąć także zagadnienia

„wspólnej obrony” państw

członkowskich.
Zainteresowanie Europy sprawami

bezpieczeństwa miało wyraz w

Deklaracji Petersberskiej w czerwcu

1992 r. Był to przełom w sprawach

bezpieczeństwa Europy.

Deklaracja petersberska
przewiduje, że siły zbrojne UZE
będą mogły prowadzić trzy rodzaje
zadań:

•         Operacje ratownicze i
humanitarne,
•         Klasyczne misje pokojowe,
•         Zadani bojowe w kontekście
     opanowywania kryzysów

i przywracania pokoju.

Mimo popularności WPZiB pozostała jedynie

ideą. Podobnie jak Połączone Siły

Wielozadaniowe do zadań specjalnych, których

zamysł utworzenia pojawił się w dokumencie

przyjętym na zakończenie brukselskiego

szczytu NATO w styczniu 1994 r.
Miały być one materialnym łącznikiem

pomiędzy UZE a NATO. Równocześnie toczyły

się trudne negocjacje między NATO , a UZE w

sprawie udostępniania zasobów sojuszu

(należących także do jego europejskich państw

członkowskich) na potrzeby operacji

prowadzonych przez UZE. USA nie pozwalało

na nic więcej niż lekkie operacje typu

petersberskiego.

Rozpad Jugosławii przyśpieszył
zmiany w europejskiej polityce
bezpieczeństwa. Była to lekcja
pokory dla Europy- pokaz
bezradności UE i UZE (także OBWE).
Było to spowodowane brakiem
odpowiednich zasobów, posiadał je
Sojusz Atlantycki i USA. Żeby
rozprawić się ze swoimi problemami
Europa potrzebowała zgody USA.

W drugiej połowie 1998 roku

Wielka Brytania zasygnalizowała

gotowość do współpracy w dziele

umacniania wiarygodności

Wspólnej Polityki Zagranicznej i

Bezpieczeństwa Unii Europejskiej.

Deklaracja z Saint-Malo mówi o:

•

wszechstronnej roli UE na

scenie międzynarodowej do
odgrywania której, niezbędna jest
jej autonomiczna zdolność do
działań w sytuacjach kryzysów
międzynarodowych, w tym
dysponowanie siłą wojskową i
możliwością jej użycia.

Paryż i Londyn podtrzymały swe
przywiązanie do art. 5 Traktatu
Waszyngtońskiego oraz art. 5 Traktatu
Brukselskiego.

NATO jako podstawowy systemu

obrony zbiorowej Europy.
Przesądziło to także o
perspektywicznym włączeniu UZE do
UE co było zgodne z kierunkowym
postanowieniem zawartym w Traktacie
Amsterdamskim UE w 1997r.

Spotkanie Rady Europejskiej w
Helsinkach w dniach 10-11 grudnia
1999 r. dało początek procesu
odbudowy instytucjonalnej EPBiO
oraz jej komponentu wojskowego.
Na kształt instytucjonalny składa się:
•   Komitet Polityczny i
Bezpieczeństwa,
•   Komitet Wojskowy,
•   Sztab Wojskowy Unii
Europejskiej.

W planie militarnym budowa zdolności UE
znalazła wyraz w tzw. europejskim celu
operacyjnym.
Postanowiono mianowicie, iż do końca
2003 r. UE powinna dysponować siłami
reagowania kryzysowego w wielkości 60
tys. żołnierzy, zdolnych do mobilizacji w
ciągu 60 dni i mogących realizować swoje
zadania (np. misje typu petersberskiego)
przez jeden rok. W praktyce chodziło o
siły trzykrotnie większe (misja, rotacja,
wypoczynek).

Poważną przeszkodą i ograniczeniem
zewnętrznym są Stany Zjednoczone i istnienie
NATO. Waszyngton od początku sprzeciwiał się
tworzeniu EPBiO. a kiedy jej powstanie stało się
faktem, starał się ten proces poddać ścisłej
kontroli, przede wszystkim poprzez polityczne i
materialne uzależnienie europejskich zdolności
wojskowych od NATO.

W 1999 r. sekretarz stanu Madeleine Albright

ogłosiła formułę 3x Non- chodziło o non
decoupling ("nieodcinanie” obrony europejskiej
od NATO), non duplicating (niedublowanie
zasobów i zadań NATO) i non discriminating (nie
dyskryminowanie europejskich członków NATO
nie będących członkami UE- chodziło głównie o
ówczesne kraje kandydujące do Unii).

We wszystkich tych sytuacjach UE

przewiduje działania zgodne z prawem

międzynarodowym, czyli uprzednią

akceptację Rady Bezpieczeństwa NZ

lub organizacji działających na mocy i

zgodnie z rozdziałem VIII Karty NZ.
Nie wchodzą w grę akcje

ekspedycyjne motywowane względami

hegemonistycznymi lub

imperialistycznymi (vide inwazja w

Iraku w 2003r.).

Unia Europejska zamierza podejmować
decyzję o akcji zbrojnej w następujących
sytuacjach:

•

zapobieganie konfliktom w ramach rozwiązywania

kryzysów, szybka dyslokacja sił UE może zapobiec

przerodzeniu się kryzysu w konflikt (np.

Macedonia a perspektywicznie Naddniestrze);

• wymuszanie pokoju wiążące się z koniecznością

bojowego użycia sił UE (operacja typu Kosowo czy

inne fazy konfliktu w byłej Jugosławii);

• stabilizacja po konflikcie, operacje rozjemcze i

monitoring typu peace-keeping (np. po

zakończeniu ostrej fazy konfliktu w byłej

Jugosławii);

• klasyczne interwencje humanitarne czy ratowanie

w sytuacjach katastrofy humanitarnej, także

spowodowane klęską żywiołową (np. w Afryce).

W kontekście operacji wymagających użycia

broni UE nie jest instytucją bez tradycji. Na

doświadczenia Unii w tym zakresie składa się

zarówno interwencyjny dorobek dwóch

mocarstw militarnych UE o bogatej

przeszłości kolonialnej-Wielkiej Brytanii i

Francji.
Oba te państwa mają na koncie wiele

interwencji i operacji militarnych. Jako

jedyne

w UE dysponują samodzielnym potencjałem

ekspedycyjnym oraz mają doświadczenie

działania w środowiskach obcych kulturowo

i klimatycznie.

W obliczu narastającego kryzysu

wewnętrznego

i pierwszych walk, którym towarzyszyły

masakry ludności w Kongo wiosną 2003r.
UE wystąpiła do Rady Bezpieczeństwa NZ o

mandat na operację ,która powstrzymałaby

rozwój sytuacji zmierzającej do powtórzenia

tragicznych wydarzeń w Ruandzie.
Wiosną 1994r. Rada Bezpieczeństwa NZ

udzieliła takiego mandatu i UE przeprowadziła

głównie siłami francuskimi i brytyjskimi

błyskawiczną i śmiałą operację "Artemida",

która zakończyła się pełnym sukcesem.
Jej rozmach i skuteczność zaskoczyły

obserwatorów i polityków w Waszyngtonie.

Wiosną 2004 r. UE z inicjatywy
Paryża, Londynu i Berlina podjęła
decyzję o utworzeniu "ugrupowań
taktycznych szybkiego reagowania"
wielkości 1500 żołnierzy każda (6-9
grup) mających możliwości
mobilizacji i wysyłania w teren w
ciągu 15 dni.
Siły te mogłyby zostać oddane do
dyspozycji Rady Bezpieczeństwa NZ.

Traktat UE precyzuje charakter operacji

wojskowych UE które obejmują "wspólne

działania rozbrojeniowe, humanitarne

i ratownicze, misje wojskowego doradztwa

i wsparcia, misje zapobiegania konfliktom

i utrzymywania pokoju oraz misje zbrojne

służące opanowywaniu kryzysów, w tym

przywracania pokoju i stabilizacji po

konfliktach" a także mające na celu

zwalczanie terroryzmu.
Traktat wyraźnie definiuje zadania

Europejskiej Agencji ds. Uzbrojenia, Badań

i Zdolności Wojskowych.

Są nimi m.in.:

udział w określaniu celów w zakresie

zdolności wojskowych państw Unii i ocena

ich realizacji,

sprzyjanie harmonizacji potrzeb

operacyjnych
i metod zakupu uzbrojenia,

inicjowanie projektów wielostronnych w tym

zakresie,

wspieranie wspólnych badań w dziedzinie

technologii wojskowej oraz studiów nad

rozwiązaniami technicznymi

odpowiadającymi potrzebom strategicznym.

Agencja rozpoczęła działalność na
początku 2004 r. Naturalnym
zwieńczeniem tego procesu stało się
przygotowanie i przyjęcie przez UE
wspólnej strategii bezpieczeństwa.
Przygotowanie projektu bezpieczeństwa
zlecono Jawierowi Solanie, który
przedstawił jej pierwszą wersję na
spotkaniu Rady Europejskiej

w Salonikach w czerwcu 2003 r.

Europejska Strategia Bezpieczeństwa
(European Security Strategy)

Na wstępie stwierdzono że:

"Jako związek 25 państw, liczący ponad 450

milionów ludzi oraz wytwarzający ponad 1\4

światowego produktu brutto, dysponujący

szeroką paletą instrumentów Unia Europejska

staje się

w sposób nieunikniony globalnym graczem (...)

Rosnąca zbieżność europejskich interesów oraz

umacnianie wzajemnej solidarności wewnątrz

UE czynią z nas bardziej wiarygodnego i

skutecznego aktora. Europa powinna być

gotowa do przejmowania wraz z innymi

odpowiedzialności za globalne bezpieczeństwo

i budowę lepszego świata".

Najważniejszy jest fakt

precyzyjnego zdefiniowania (po
raz pierwszy w unijnym
dokumencie) zagrożeń dla
bezpieczeństwa Europy.

Europa stoi w obliczu nowych

zagrożeń, które są bardziej
zróżnicowane, mniej widoczne i
mniej przewidywalne.

Wyróżnia się i opisuje pięć
rodzajów takich zagrożeń:

1. Terroryzm,
2. Konflikty regionalne (z dala

jednak od
Europy, poza Bliskim Wschodem),

1. Proliferację broni masowego

rażenia,

2. Upadek lub rozpad państw,
3. Przestępczość zorganizowana.

Odpowiedzią Unii Europejskiej
na te zagrożenia jest:

• Umacnianie stabilności i bezpieczeństwa w jej

sąsiedztwie, a strategicznym priorytetem dla

Europy jest rozwiązanie konfliktu na Bliskim

Wschodzie, nie zapomina się o zaangażowaniu

w opanowywanie ewentualnych kryzysów
w Europie Wschodniej;
• Umacnianie instytucji międzynarodowych oraz

porządku opartego na zasadach prawa. Mówi

się tu o umacnianiu ONZ, innych organizacji

powszechnych, regionalnych, w tym zwłaszcza

NATO, OBWE, Rady Europy, także w innych

częściach świata.

Wszystko to aby Unia
Europejska:

a) była bardziej efektywna,
b) dysponowała lepszymi

zdolnościami działania,

c) była bardziej spójna.

Pojęcie obrony

•

Obrona – tradycyjnie rozumiana
była jako gotowość do odparcia
ataku, planowanego z zewnątrz, a
to implikowało odpowiedni
potencjał wojskowy, plan
prowadzenia zadań wojennych,
wyposażenie i infrastruktura.

Współczesne rozumienie pojęcia

„obrona”

•

Ze względu na zmianę charakteru
zagrożeń zmienia się również
koncepcja obrony. Rośnie w sferze
bezpieczeństwa znaczenie działań
wychodzących poza tradycyjne ujęcie
pojęcia „obrony”. Wzrasta znaczenie
operacji stabilizacyjnych poza
granicami kraju oraz działań
prewencyjnych wobec innych
zagrożeń spoza sfery militarnej.

Współczesne pojęcie „obrony”

•

Nowe znaczenie pojęcia obrony
zlewa się z pojęciem gwarancji
bezpieczeństwa, co związane
jest
z wykraczaniem poza domenę
czysto militarną.

Bibliografia

Literatura przedmiotu:

1. Kuźniar, R. Polityka i siła. Studia strategiczne

– zarys problematyki, Wydawnictwo Naukowe

Scholar, Warszawa 2005.

2. Zięba, R. Europejska Polityka Bezpieczeństwa

i Obrony. (w:) Instytucjonalizacja wielostronnej

współpracy międzynarodowej w Europie. (red.)

S. Parzymies, R. Zięba. Wydawnictwo

Naukowe Scholar, Warszawa 2004.

Katarzyna Żukowska, Bezpieczeństwo

międzynarodowe. Teoria i praktyka, Szkoła
Główna Handlowa , Warszawa 2006.

Bibliografia

Inne
1. Bezpieczniejsza Europa w

lepszym

świecie.

Europejska

Strategia Bezpieczeństwa. Rada

Unii Europejskiej. Wydawnictwo:

Luksemburg: Urząd Publikacji

Unii

Europejskiej,

Warszawa

2009.

Document Outline