Laborem Exercens

„

Że z pracy rąk swoich pożywa człowiek

chleb i to nie tylko ów chleb codzienny,

którym utrzymuje się przy życiu jego

ciało, ale także chleb wiedzy, postępu,

cywilizacji i kultury”

LABOREM EXERCENS — „O pracy ludzkiej"

Ogłoszona w 1981 roku przez papieża Jana Pawła II,

stanowi

pierwszy

dokument

tego

pontyfikatu,

stanowi

pierwszy

dokument

tego

pontyfikatu,

traktujący bezpośrednio i całkowicie o sprawach

społecznych. Encyklika ta podzielona jest na cztery

części pierwsza z nich porusza sens pracy ludzkiej

druga część jest częścią ideologiczną która zawiera

dwie główne tezy:

Wyższa jest godność człowieka niż praca i inne

sprawy

Konieczność przezwyciężenia starych sprzeczności

między pracą a kapitałem

W trzeciej części „politycznej” Jan Paweł II zajmuje

zdanie w sprawie wielu palących kwestii takich jak:

odpowiedzialność

rządzących,

bezrobocie,

praca

odpowiedzialność

rządzących,

bezrobocie,

praca

kobiet, rola związków zawodowych, strajków, obrony

wyzyskiwanych, upośledzonych, emigrantów, biednych.

W ostatniej części „religijnej” omówiono wytyczne

współczesnej chrześcijańskiej duchowości w dziedzinie

pracy.

Omawiane pojęcia

1)Praca w ujęciu

chrześcijańskim

2)Technika

3)Sens pracy

4)Neokapitalizm i

olektywizm

5)Kwestia proletariacka

6)Inne warstwy

społeczne

7)Rodzina

8)Naród

9)Prymat pracy nad

kapitałem

10)Dziedzictwo narodowe

11)Liberalizm a marksizm

12)Chrześcijańska doktryna pracy

13)Własność prywatna

14)Udział robotników w kierowaniu przedsiębiorstwami

15)Biurokracja

16)Przedsiębiorstwa wielonarodowe

17)Bezrobocie

18)Płaca

19)Praca kobiety

20)Prawa związków zawodowych

21)Praca rolnika

22)Upośledzeni

23)Emigranci

Praca w ujęciu chrześcijańskim

W ujęciu kościoła praca stanowi podstawowy wymiar

bytowania człowieka na ziemi. Cytat z księgi rodzaju

„Bądźcie płodni i rozmnażajcie się, abyście zaludnili

ziemię i uczynili ją sobie poddaną” stanowi podstawę

papieskich rozważań na temat pracy. Pomimo że w cytacie

tym nie ma bezpośredniego wskazania na pracę to jednak

wskazuje na nią bez wątpliwości.

Technika

„

Rozumiana

tym

wypadku

jako

podmiotowa

Rozumiana

tym

wypadku

jako

podmiotowa

umiejętność czy sprawność pracy jest niewątpliwie

sprzymierzeńcem

ale

pewnych

wypadkach

sprzymierzeńcem

ale

pewnych

wypadkach

sprzymierzeńca może się stać przeciwnikiem”. Technika

jest

podstawowym

współczynnikiem

postępu

jest

podstawowym

współczynnikiem

postępu

ekonomicznego jednakże sam jej rozwój przejawiający się

powszechnym wprowadzaniem automatyki do procesów

produkcyjnych oraz rozwój elektroniki i informatyki a

także technologii telekomunikacyjnych stawia podmiot

pracy jakim jest człowiek w nowym położeniu.

Zagrożeniem płynącym z powszechnego rozwoju techniki

jest chociażby zanik ludzkiej kreatywności oraz

wypieranie ludzi z miejsc pracy przez urządzenia.

Sens pracy

„

Podstawową wszystkiego może być tylko osobowość

człowieka pracy. Nigdy człowiek nie może być

traktowany na równi z całym zespołem materialnych

środków produkcji jako narzędzie” W związku z tym

nasuwa się wniosek że praca jest dla człowieka a nie

człowiek dla pracy.

Neokapitalizm i

olektywizm

Te i inne systemy ideologiczne lub systemy władzy

”pozwoliły przetrwać rażącym niesprawiedliwościom lub

też wytworzyły nowe ich formy”. „Człowiek zostaje

potraktowany jako narzędzie produkcji podczas gdy

powinien on – on jeden bez względu na to jaką pracę

wypełnia – być traktowany jako jej sprawczy podmiot”

Natomiast

współcześnie

odwrócenie

dokonuje

się

Natomiast

współcześnie

odwrócenie

dokonuje

się

odwrócenie porządku. Ten odwrócony porządek rzeczy to

przejaw obecnego kapitalizmu. Błąd kapitalizmu polega na

tym że traktuje pracownika jako narzędzie. Kapitalizm jest

ustrojem ekonomiczno społecznym przeciwstawnym do

socjalizmu lub komunizmu.

Kwestia proletariacka

Rozwinęły

się

różne

formy

neokapitalizmu

lub

Rozwinęły

się

różne

formy

neokapitalizmu

lub

kolektywizmu. Nierzadko ludzie pracy uczestniczą w

zarządzaniu i kontrolą produkcji przedsiębiorstw. Poprzez

odpowiednie stowarzyszenia wywierają oni wpływ na

warunki

pracy

wynagrodzenie,

jak

też

warunki

pracy

wynagrodzenie,

jak

też

ustawodawstwo

społeczne.

Równocześnie

rozwój

ustawodawstwo

społeczne.

Równocześnie

rozwój

cywilizacji i komunikacji w wymiarach światowych

ujawnił inne jeszcze rozmiary niesprawiedliwości szersze

niż te które w zeszłym stuleciu stały się powodem do

łączenia się ludzi pracy do szczególnej solidarności ludzi

pracy nie tylko w krajach przechodzących rewolucje

przemysłową ale również w krajach w których

podstawowym warsztatem pracy człowieka nie przestaje

być uprawa roli. Współcześnie potrzeba coraz to

nowszych przejawów takiej solidarności. Powinna ona

występować tam gdzie pojawia się degradacja społeczna

podmiotu pracy wyzysk i rosnące obszary nędzy.

Inne warstwy społeczne

Front solidarności powinien objąć także i inne warstwy

społeczne a szczególnie inteligencje dla której

zapotrzebowanie

prace

staje

się

coraz

zapotrzebowanie

prace

staje

się

coraz

poważniejszym problemem.

Rodzina

„

Praca stanowi podstawę kształtowania życia rodzinnego

i społeczne wcielenie pracy całych pokoleń”. Praca

stanowi warunek zakładania rodziny ponieważ zapewnia

środki niezbędne do jej utrzymania. Należy zwrócić

uwagę że rodzina stanowi jeden z najważniejszych

układów

odniesienia

wedle

którego

musi

być

układów

odniesienia

wedle

którego

musi

być

kształtowany społeczno etyczny porządek pracy ludzkiej.

Naród

To krąg przynależności ludzkiej do którego

człowiek należy ze względu na więzi wspólnej

kultury i historii. Taka forma społeczeństwa

jest formą wych

wawczą każdego jej członka.

Prymat pracy nad kapitałem

Zasada ta dotyczy bezpośrednio samego procesu

produkcji, w stosunku do której praca jest zawsze

przyczyną sprawczą, naczelną, podczas gdy kapitał

jako zespół środków produkcji pozostaje tylko

instrumentem. Zasada ta jest prawdą całego

historycznego doświadczenia człowieka

Dziedzictwo narodowe

To wspólne dobro wypracowane przez wiele pokoleń

obejmujące swym zasięgiem kultur

obyczaje

tradycje i historie.

Liberalizm a

arksizm

Te dwie ideologie stanowią odbicie dla istniejącego na tle

historii konfliktu pomiędzy kapitałem a światem pracy.

Papież popiera ten konflikt z racji głoszonej przez kościół

zasady pierwszeństwa pracy nad kapitałem. Sprzeciwia się

jednak roszczeniom tych dwóch ideologii i próbę

przekształcenia tego konfliktu w walkę klas.

Chrześcijańska doktryna pracy

Zasada pierwszeństwa pracy nad kapitałem stanowi

centralną tezę moralności społecznej. Chrześcijanin

powinien walczyć o realizację systemu pracy w którym

by nie występowała przeciwstawność między pracą a

kapitałem. Zasada pierwszeństwa pracy przed kapitałem

posiada

swoje

znaczenie

zarówno

ustroju

posiada

swoje

znaczenie

zarówno

ustroju

zbudowanym na zasadzie prywatnej własności środków

produkcji jak też w ustroju w którym prywatna własność

tych środków została nawet w sposób radykalny

ograniczona. Jeżeli człowiek pracuje przy pomocy

środków produkcji to równocześnie liczy na to że efekty

tej pracy będą mu służyć oraz na to że w procesie pracy

będzie mógł występować jako współodpowiedzialny i

jako współtwórca warsztatu pracy przy którym pracuje.

Własność prywatna

Kościół zawsze dystansował się od programu własności

uspołecznionej ale równocześnie odbiegał od programu

kapitalizmu. Jednak zawsze bronił prawa do własności

prywatnej podporządkowując je „wymogom wspólnego

dobra”.

Własność w nauczaniu kościoła nigdy nie była

rozumiana tak aby mogła ona stanowić społeczne

przeciwieństwo pracy. Własność nabywa się przede

wszystkim przez pracę po to aby służyła pracy. Odnosi się

to w sposób szczególny do własności środków produkcji.

Wyodrębnienie ich jako osobnego zespołu własnościowego

po to aby w formie kapitału przeciwstawić go pracy a tym

bardziej wyzysku pracy, jest przeciwne samej naturze tych

środków oraz ich posiadania. Nie mogą być one posiadane

wbrew pracy nie mogą też być posiadane dla samego

posiadania i to zarówno w formie prywatnej jak i

kolektywnej.

Udział

robotników

kierowaniu

Udział

robotników

kierowaniu

przedsiębiorstwami

Nie do przyjęcia jest przez Kościół stanowisko

„sztywnego” kapitalizmu który broni wyłącznego prawa

własności prywatne środków produkcji. Przyjmuje

natomiast możliwość ich uspołecznienia. Pozostają

również aktualne liczne propozycje katolickiej doktryny

społecznej jak np. udział pracowników w zarządzaniu i w

zyskach przedsiębiorstwa. Niemniej proste odebranie

owych środków z rąk ich prywatnych właścicieli nie jest

wystarczające do ich uspołecznienia w sposób

zadowalający. Środki te powinny podlegać pod

bezpośredni zarząd tak by każdy mógł się uważać za

współwłaściciela.

Biurokracja

Papież broni robotnika przed nadmierną centralizacją

biurokratyczną, która wygasza w nim poczucie że

„pracuje na wspólnym a zarazem na swoim”. To poczucie

wygasa w systemie nadmiernej biurokratycznej

centralizacji w której człowiek czuje się jak tryb w

mechanizmie

Przedsiębiorstwa wielonarodowe

Papież stwierdza w encyklice że kraje wysoko

uprzemysłowione a w szczególności przedsiębiorstwa

kontrolujące

wielką

skalę

środki

produkcji

kontrolujące

wielką

skalę

środki

produkcji

przemysłowej mogą być źródłem wyzysku na wielką skalę

środki produkcji przemysłowej mogą być źródłem wyzysku

i niesprawiedliwości dyktując ceny niskie za surowce a

wysokie na swoje produkty pogłębiając tym samym

przepaść

między

krajami

ubogimi

bogatymi.

przepaść

między

krajami

ubogimi

bogatymi.

Urzeczywistnianie uprawnień człowieka pracy nie może

być pochodną systemów ekonomicznych które na większą

lub mniejszą skalę kierują się przede wszystkim kryterium

maksymalnego zysku. W tym kierunku według słów

papieża powinny działać organizacje międzynarodowe a w

obrębie poszczególnych państw powołane do tego

ministerstwa, resorty, a także organizacje społeczne.

Bezrobocie

Rząd powinien tak działać aby zapewnić wszystkim

pracę a w szczególności dla ludzi młodych. Prawo do

pracy wypływa bezpośrednio z porządku moralnego z

„prawa do życia i utrzymania”. Główną bronią przeciw

bezrobociu jest planowanie. Chodzi o trafną i celową

koordynację

ramach

której

powinna

być

koordynację

ramach

której

powinna

być

zagwarantowana inicjatywa poszczególnych osób

samodzielnych grup , ośrodków i lokalnych warsztatów

pracy. Niepokojący jest fakt że z jednej strony istnieją

znaczne zasoby natury pozostają nie wykorzystane a z

drugiej duże rzesze bezrobotnych i głodujących.

Według słów papieża nasuwa się więc wniosek że coś

nie działa prawidłowo gdy chodzi o organizację pracy i

zatrudnienia.

Płaca

Sprawiedliwa

płaca

wykonaną

pracę

jest

Sprawiedliwa

płaca

wykonaną

pracę

jest

problemem

kluczowym

etyki

społecznej.

problemem

kluczowym

etyki

społecznej.

sprawiedliwą płacę gdy chodzi o dorosłego człowieka

obarczonego odpowiedzialnością za rodzinę przyjmuje

się taką która wystarczy na założenie i godziwe

utrzymanie rodziny oraz na zabezpieczenie jej

przyszłości bez konieczności podejmowania pracy

przez współmałżonka. Papież przyjmuje też możliwość

tak zwanego dodatku macierzyńskiego dla kobiet które

oddają się tylko i wyłącznie rodzinie.

Praca kobiety

Należy starać się o społeczne dowartościowanie zadań

macierzyńskich

ponieważ

zaniedbywanie

tych

macierzyńskich

ponieważ

zaniedbywanie

tych

obowiązków spowodowane koniecznością podjęcia pracy

zarobkowej poza domem jest niewłaściwa z punktu

widzenia

dobra

społecznego

rodziny

skoro

widzenia

dobra

społecznego

rodziny

skoro

uniemożliwia

lub

utrudnia

wypełnianie

celów

uniemożliwia

lub

utrudnia

wypełnianie

celów

macierzyństwa. Prawdziwy awans społeczny kobiet

wymaga takiej struktury pracy aby kobieta nie musiała

za nią płacić rezygnacją ze swojej specyficznej

odrębności ze szkodą dla rodziny.

Prawa związków zawodowych

Wszyscy powinni mieć uprawnienia do zrzeszania się

dla obrony swych praw, zarówno robotnicy jak rolnicy a

także i przedstawiciele innych zawodów. Związki

zawodowe nie powinny uprawiać polityki ani mieć

charakteru

partii

politycznych.

Związki

są

charakteru

partii

politycznych.

Związki

są

wykładnikiem walki o sprawiedliwość społeczną o

słuszne uprawnienia ludzi pracy wedle poszczególnych

zawodów. „Walka” ta powinna być traktowana jako

normalne działanie o wspólne dobro. Pod pojęciem

dobra kryją się odpowiadające potrzeby i zasługi ludzi

pracy walka nie powinna być podejmowana przeciw

innym.

Praca rolnika

Warunki panujące na wsi i warunki pracy na wsi i

warunki pracy na roli są wszędzie jednakowe rożna też

jest pozycja społeczna rolników w poszczególnych

krajach. Praca na roli niesie za sobą wiele trudności w

postaci częstego i wyczerpującego trudu fizycznego

znikomego uznania ze strony społeczeństwa. W wielu

krajach rozwijających się miliony ludzi zmuszane są do

uprawy cudzej ziemi i są przy tym wyzyskiwani. W wielu

wypadkach konieczne są radykalne zmiany w celu

przywrócenia rolnictwu i rolnikom właściwego znaczenia

jako podstawy zdrowej ekonomii w całokształcie rozwoju

wspólnoty społecznej.

Upośledzeni

Także prawa tej kategorii ludzi do pracy są „święte i

nienaruszalne”, a ich dyskryminacja jest sprzeczna z

generalną

zasadą

że

praca

powinna

być

generalną

zasadą

że

praca

powinna

być

podporządkowana godności człowieka nie korzyści

ekonomicznej.

Emigranci

Należy walczyć nie tylko o to by przysługiwały im

podobnie jak i wszystkim innym pracownikom te same

prawa ale przede wszystkim aby nie mogli stać się

okazją do wyzysku finansowego

Document Outline