background image

 

 

MAKROEKONOMIA

MAKROEKONOMIA

Wykład 

Pieniądz i jego funkcje
System bankowy

Opracowanie: Mgr Dariusz 
Prokopowicz

R. 23.

background image

 

 

Definicja pieniądza

Pieniądz

Pieniądz

 jest to pewien powszechnie 

 jest to pewien powszechnie 

akceptowany towar, za pomocą którego 

akceptowany towar, za pomocą którego 

dokonujemy płatności za dostarczone 

dokonujemy płatności za dostarczone 

dobra lub wywiązujemy się ze 

dobra lub wywiązujemy się ze 

zobowiązań (np. spłata długu). 

zobowiązań (np. spłata długu). 

Inaczej mówiąc jest to 

Inaczej mówiąc jest to 

środek wymiany

środek wymiany

.

.

background image

 

 

a)

a)

.

.

 

 

środek wymiany

środek wymiany

 (miara M1) – 

 (miara M1) – 

Korzyści, jakie osiąga społeczeństwo 

Korzyści, jakie osiąga społeczeństwo 

dzięki wykorzystaniu pieniądza, możemy 

dzięki wykorzystaniu pieniądza, możemy 

ocenić wyobrażając sobie, iż mamy do 

ocenić wyobrażając sobie, iż mamy do 

czynienia z gospodarką bezpieniężną 

czynienia z gospodarką bezpieniężną 

( inaczej – 

( inaczej – 

barterową

barterową

).

).

 

Funkcje pieniądza

W gospodarce bezpieniężnej

W gospodarce bezpieniężnej

 

 

nie 

nie 

występuje środek wymiany. 

występuje środek wymiany. 

Wymiana ma charakter 

Wymiana ma charakter 

bezpośredni, co oznacza, że jedne 

bezpośredni, co oznacza, że jedne 

dobra są wymieniane na inne. 

dobra są wymieniane na inne. 

background image

 

 

Funkcje pieniądza

Funkcje pieniądza

Pieniądz

Pieniądz

 

 

spełnia jednak także trzy inne 

spełnia jednak także trzy inne 

funkcje. 

funkcje. 

Jest mianowicie jednostką 
rozrachunkową, 

środkiem przechowywania wartości 
(środkiem tezauryzacji), 

oraz miernikiem odroczonych płatności.
  

background image

 

 

b) 

magazyn wartości

 (miara M2) – pieniądz jest 

środkiem przechowywania wartości (siły 
nabywczej- tezauryzacji) w czasie ponieważ 
można go wykorzystać do dokonania 
zakupów w przyszłości); 

c) 

jednostka rozrachunkowa

 – jest to 

jednostka, w której są wyrażone ceny i są 
prowadzone rozliczenia;

d) 

środek

 (miara) 

odroczonych płatności

co 

można określić inaczej jako funkcję jednostki 
rozrachunkowej w dłuższym okresie. 

Funkcje pieniądza

Funkcje pieniądza

Pozostałe 

Pozostałe 

funkcje 

funkcje 

pieniądza

pieniądza

background image

 

 

Podstawową zatem właściwością 

Podstawową zatem właściwością 

pieniądza jest jego zastosowanie jako 

pieniądza jest jego zastosowanie jako 

środka wymiany

środka wymiany

W tym celu musi on spełniać funkcję 

W tym celu musi on spełniać funkcję 

środka przechowywania wartości.

środka przechowywania wartości.

 

 

Jest też zazwyczaj wygodnie, choć nie 

Jest też zazwyczaj wygodnie, choć nie 

we wszystkich sytuacjach, 

we wszystkich sytuacjach, 

wykorzystywać pieniądz w 

wykorzystywać pieniądz w 

charakterze 

charakterze 

jednostki rozrachunkowej

jednostki rozrachunkowej

 

 

oraz 

oraz 

miernika odroczonych płatności.

miernika odroczonych płatności.

 

 

Funkcje pieniądza

Funkcje pieniądza

background image

 

 

a) 

a) 

pieniądz

pieniądz

 

 

towarowy

towarowy

 – 

 – 

dobra o 

dobra o 

zastosowaniu przemysłowym (złoto) 

zastosowaniu przemysłowym (złoto) 

bądź konsumpcyjnym (papierosy), które 

bądź konsumpcyjnym (papierosy), które 

równolegle spełniają funkcję środka 

równolegle spełniają funkcję środka 

wymiany. S

wymiany. S

tanowi wartość sam w sobie

tanowi wartość sam w sobie

.

.

 

 

N

N

ajczęściej jest dobrem szczególnie 

ajczęściej jest dobrem szczególnie 

cenionym

cenionym

Rodzaje pieniądza

Wykorzystanie na szeroką skalę 

Wykorzystanie na szeroką skalę 

pieniądza 

pieniądza 

towarowego

towarowego

 wymaga albo ograniczenia 

 wymaga albo ograniczenia 

zakresu pozostałych zastosowań tego 

zakresu pozostałych zastosowań tego 

towaru, albo przeznaczenia zasobów 

towaru, albo przeznaczenia zasobów 

rzadkich na produkcję dodatkowych jego 

rzadkich na produkcję dodatkowych jego 

ilości. Istnieją jednakże mniej kosztowne 

ilości. Istnieją jednakże mniej kosztowne 

sposoby umożliwiające społeczeństwu 

sposoby umożliwiające społeczeństwu 

wytwarzanie pieniądza.

wytwarzanie pieniądza.

background image

 

 

b) 

b) 

pieniądz

pieniądz

 

 

symboliczny

symboliczny

 (papierowy) – 

 (papierowy) – 

jest to 

jest to 

środek płatniczy

środek płatniczy

, którego 

, którego 

wartość, czy też siła nabywcza, 

wartość, czy też siła nabywcza, 

znacznie przewyższa 

znacznie przewyższa 

koszt jego 

koszt jego 

wytworzenia lub wartość jako towaru

wytworzenia lub wartość jako towaru

 

 

w innych niż pieniądz zastosowaniach.

w innych niż pieniądz zastosowaniach.

 

 

W

W

artoś

artoś

ć pieniądza papierowego

ć pieniądza papierowego

 

 

nad

nad

awana jest przez

awana jest przez

 prawo; 

 prawo; 

Rodzaje pieniądza

Rodzaje pieniądza

background image

 

 

c) 

c) 

pieniądz

pieniądz

 

 

bezgotówkowy

bezgotówkowy

 – 

 – 

jest to 

jest to 

środek wymiany, którego podstawą 

środek wymiany, którego podstawą 

jest wierzytelność przedsiębiorstwa 

jest wierzytelność przedsiębiorstwa 

prywatnego lub osoby fizycznej (np. 

prywatnego lub osoby fizycznej (np. 

wkład bankowy

wkład bankowy

- co oznacza, że bank 

- co oznacza, że bank 

ma wobec nas dług

ma wobec nas dług

); 

); 

 

Rodzaje pieniądza

Rodzaje pieniądza

background image

 

 

d) 

d) 

pieniądz

pieniądz

 

 

międzynarodowy

międzynarodowy

, np. 

, np. 

specjalne prawa ciągnienia (SDRs) - 

specjalne prawa ciągnienia (SDRs) - 

sztuczny międzynarodowy pieniądz 

sztuczny międzynarodowy pieniądz 

kredytowy, służący do rozrachunków 

kredytowy, służący do rozrachunków 

pomiędzy państwami a 

pomiędzy państwami a 

Międzynarodowym Funduszem 

Międzynarodowym Funduszem 

Walutowym; jego wartość to średnia 

Walutowym; jego wartość to średnia 

ważona wartości głównych walut 

ważona wartości głównych walut 

MFW

MFW

.

.

 

 

Rodzaje pieniądza

Rodzaje pieniądza

background image

 

 

-  

-  

SDRs

SDRs

 rozdzielane są pomiędzy 

 rozdzielane są pomiędzy 

państwa członkowskie w celu 

państwa członkowskie w celu 

zachowania płynności międzynarodowej 

zachowania płynności międzynarodowej 

(równowagi płatniczej) i zwiększenia 

(równowagi płatniczej) i zwiększenia 

rezerw banków centralnych; 

rezerw banków centralnych; 

-  

-  

kraje, mające deficyt w bilansie 

kraje, mające deficyt w bilansie 

płatniczym, mogą sprzedawać 

płatniczym, mogą sprzedawać 

SDRs

SDRs

 

 

krajom o nadwyżce w bilansie 

krajom o nadwyżce w bilansie 

płatniczym, krajowi wyznaczonemu 

płatniczym, krajowi wyznaczonemu 

przez MFW do skupu SDRs, bądź 

przez MFW do skupu SDRs, bądź 

samemu MFW; 

samemu MFW; 

-  

-  

kraje mogą korzystać z 

kraje mogą korzystać z 

SDRs

SDRs

 

 

bezwarunkowo, w zamian muszą jednak 

bezwarunkowo, w zamian muszą jednak 

płacić odsetki od SDRs i skupować SDRs, 

płacić odsetki od SDRs i skupować SDRs, 

gdy zostaną do tego wyznaczone.

gdy zostaną do tego wyznaczone.

Rodzaje pieniądza

Rodzaje pieniądza

background image

 

 

czeki;

czeki uzyskują akceptację;

depozyt (wkład) u złotnika i w domu (=);

tytuły własności stają się wygodniejsze 
do przenoszenia niż złoto;

złotników pojawiło się zbyt wiele złota;

pierwszy kredyt bankowy.

Historia działalności 

bankowej

background image

 

 

Rezerwy

Rezerwy

 

jest 

to 

ilość 

złota 

pozwalająca 

dokonać 

natychmiastowych 

wypłat 

na 

żądanie właścicieli wkładów. 

Stopa rezerw

 jest to stosunek rezerw 

do wkładów.

background image

 

 

Panika finansowa

Panika finansowa

 to samospełniająca się 

 to samospełniająca się 

prognoza. Ludzie dochodzą w pewnym 

prognoza. Ludzie dochodzą w pewnym 

momencie do wniosku, że bank nie 

momencie do wniosku, że bank nie 

będzie zdolny do wypłacenia pieniędzy 

będzie zdolny do wypłacenia pieniędzy 

posiadaczom wkładów. 

posiadaczom wkładów. 

Wpadają więc w popłoch i biegną do 

Wpadają więc w popłoch i biegną do 

banku, aby wydostać swoje pieniądze. 

banku, aby wydostać swoje pieniądze. 

Tym samym sprawiają, że bank 

Tym samym sprawiają, że bank 

rzeczywiście nie jest w stanie wypłacić 

rzeczywiście nie jest w stanie wypłacić 

pieniędzy i będzie musiał ogłosić 

pieniędzy i będzie musiał ogłosić 

bankructwo.

bankructwo.

Panika finansowa

background image

 

 

Podaż pieniądza

Podaż pieniądza

 jest to całkowita 

 jest to całkowita 

wartość znajdujących się w obiegu 

wartość znajdujących się w obiegu 

zasobów pieniądza, występującego w 

zasobów pieniądza, występującego w 

roli środka wymiany.

roli środka wymiany.

Podaż pieniądza

Podaż pieniądza

Podaż pieniądza

 =

 =

 

 

złoto w obiegu + 

złoto w obiegu + 

złoto zdeponowane u złotnika

złoto zdeponowane u złotnika

wynika z tego, że pasywa złotników są:

wynika z tego, że pasywa złotników są:

  -

  -

 

 

 

 

równe wielkości aktywów 

równe wielkości aktywów 

,

,

 

 

  -  w

  -  w

kłady to pasywa

kłady to pasywa

,

,

  -  a

  -  a

ktywa to złoto w skarbcach i wartość 

ktywa to złoto w skarbcach i wartość 

udzielonych pożyczek, więc:

udzielonych pożyczek, więc:

background image

 

 

Podaż  pieniądza

 

=  złoto  w  obiegu  + 

złoto  zdeponowane  u  złotnika  + 
kredyty udzielone przez złotnika

tak więc

  

całkowity  zasób  złota  to  złoto  w  obiegu  i 

złoto w skarbcach, więc:

Podaż  pieniądza

 

=  złoto  w  obiegu  + 

złoto zdeponowane u złotnika

WYNIKA Z TEGO, ŻE KREDYTY UDZIELANE 

PRZEZ ZŁOTNIKÓW ZWIĘKSZAJĄ ZASÓB 

PIENIĄDZA W GOSPODARCE.

background image

 

 

Pośrednik finansowy

Pośrednik finansowy

 to instytucja, która 

 to instytucja, która 

stanowi ogniwo ułatwiające kontakty 

stanowi ogniwo ułatwiające kontakty 

pomiędzy kredytodawcami a 

pomiędzy kredytodawcami a 

kredytobiorcami.

kredytobiorcami.

Pośrednicy finansowi

:

Banki komercyjne,

Instytucje ubezpieczeniowe,

Fundusze emerytalne,

Towarzystwa budowlane itp.

Współczesny system 

bankowy

background image

 

 

Banki komercyjne

Banki komercyjne

 to pośrednicy 

 to pośrednicy 

finansowi, którym państwo udzieliło 

finansowi, którym państwo udzieliło 

licencji na działalność polegającą na 

licencji na działalność polegającą na 

udzielaniu kredytów i przyjmowaniu 

udzielaniu kredytów i przyjmowaniu 

depozytów. Włączając w to wkłady, w 

depozytów. Włączając w to wkłady, w 

których ciężar mogą być wystawiane 

których ciężar mogą być wystawiane 

czeki.

czeki.

Współczesny system 

Współczesny system 

bankowy

bankowy

background image

 

 

System clearingowy

System clearingowy

 jest to ogół 

 jest to ogół 

porozumień, na mocy których wzajemne 

porozumień, na mocy których wzajemne 

zobowiązania i należności banków 

zobowiązania i należności banków 

rozlicza się przez zestawienie 

rozlicza się przez zestawienie 

wszystkich transakcji dokonanych w 

wszystkich transakcji dokonanych w 

danym okresie i dokonanie spłaty tylko 

danym okresie i dokonanie spłaty tylko 

zobowiązań netto powstałych w 

zobowiązań netto powstałych w 

rozliczeniach międzybankowych.

rozliczeniach międzybankowych.
 

Współczesny system 

Współczesny system 

bankowy

bankowy

background image

 

 

Pojęcie

 płynności 

dotyczy szybkości i 

pewności, z jaką dana pozycja aktywów 
może być z powrotem zamieniona na 
pieniądz w dowolnym momencie, w którym 
zażyczą sobie tego jej posiadacze. Z tego 
punktu widzenia składnikiem aktywów o 
najwyższej płynności jest sam 

pieniądz

 

(gotówka). 

Płynność

 to łatwość, z jaką można zamienić 

jedno aktywo na drugie. 

Płynność 

aktywów 

banku

Współczesny system 

Współczesny system 

bankowy

bankowy

background image

 

 

Weksle

 i 

kredyty krótkoterminowe

 należą 

do pożyczek krótkookresowych o wysokim 
stopniu płynności.

Akcje

 i 

kredyty długoterminowe

 są 

pożyczkami długokresowymi – 
charakteryzują się niskim stopniem 
płynności.

background image

 

 

Miary zasobu 

pieniądza

Ze względu na 

płynność

a) M1
b) M2 = M1 plus ...
c) M3 = M2 plus ...
d) aktywa finansowe o dużym stopniu płynności.

background image

 

 

a) 

M1

- gotówka, 

- czeki podróżne, 

- depozyty na żądanie i rachunki 

oszczędnościowe z możliwością 

wystawiania czeków; 

b) 

M2 = M1

 plus: 

- depozyty oszczędnościowe, 

- drobne depozyty terminowe, 

- jednodniowe umowy odkupu, 

- udziały w spółkach lokacyjnych (z 

możliwością wystawiania czeków), 

- krótkoterminowe depozyty w walutach 

obcych; 

background image

 

 

c) 

M3 = M2

 plus: 

- duże depozyty terminowe, 
- terminowe umowy odkupu, 
- długoterminowe depozyty w walutach 
obcych; 

d) 

aktywa finansowe o dużym stopniu 

płynności

- obligacje rządowe, 
- akcepty bankowe, 
- weksle handlowe (zobowiązania 
krótkoterminowe), 
- krótkoterminowe papiery wartościowe 
Skarbu Państwa.

background image

 

 

Baza monetarna

Baza monetarna

,

,

 lub inaczej zasób 

 lub inaczej zasób 

pieniądza wielkiej mocy, jest to łączna 

pieniądza wielkiej mocy, jest to łączna 

ilość banknotów i bilonu znajdujących 

ilość banknotów i bilonu znajdujących 

się w obiegu pozabankowym i będących 

się w obiegu pozabankowym i będących 

w  posiadaniu systemu bankowego.

w  posiadaniu systemu bankowego.

Baza monetarna

Mnożnik kreacji pieniądza

Mnożnik kreacji pieniądza

 obrazuje 

 obrazuje 

wielkość zmiany zasobu pieniądza 

wielkość zmiany zasobu pieniądza 

wywołanej zmianą bazy monetarnej o 

wywołanej zmianą bazy monetarnej o 

jednostkę

jednostkę

.

.

 

 

Podaż pieniądza

Podaż pieniądza

 

 

= mnożnik kreacji 

= mnożnik kreacji 

pieniądza x baza monetarna 

pieniądza x baza monetarna 


Document Outline