Układ pokarmowy

FUNKCJE UKŁADU POKARMOWEGO

•

CZYNNOŚĆ MOTORYCZNA –

służy rozdrabnianiu i transportowaniu

masy pokarmowej przez przewód pokarmowy w kierunku dystalnym.

Tylko akty żucia, połykania i defekacji znajdują się pod znaczącą

kontrolą świadomości człowieka, wszystkie pozostałe czynności

motoryczne są regulowane przez autonomiczne mechanizmy nerwowo-

hormonalne, niezależne od naszej woli.



Wędrujący kompleks motoryczny (MMC)

•

TRAWIENIE –

wytworzenie odpowiednich warunków fizykochemicznych

(rozdrobnienie pokarmu, pH, wilgotność) warunkuje właściwy przebieg

trawienia pokarmu. Rolę podstawową odgrywają enzymy trawienne,

pomocniczą kwas solny w żołądku oraz żółć w jelicie.

•

WCHŁANIANIE –

strawione składniki pokarmu, jak również woda,

elektrolity, witaminy i pierwiastki śladowe wchłaniane są głównie w

obrębie jelita cienkiego.

ŚCIANA PRZEWODU

POKARMOWEGO

Ściana przewodu pokarmowego najczęściej zbudowana jest z

trzech warstw: błony śluzowej, błony mięśniowej i błony

zewnętrznej

BŁONA ŚLUZOWA

– składa się z nabłonka i z tkanki łącznej

stanowiącej blaszkę właściwą błony śluzowej. Nabłonek jamy

ustnej, gardła i przełyku, a więc tych części, które prawie nie

wchłaniają treści pokarmowej, jest wielowarstwowy płaski.

Pozostała część przewodu ma nabłonek jednowarstwowy

walcowaty. Pod błoną śluzową leży tkanka łączna, zwana tkanką

podśluzową

BŁONA MIĘŚNIOWA

– leży bardziej obwodowo i obejmuje błonę

śluzową. Począwszy od przełyku (z wyjątkiem górnego jego

odcinka) składa się z mięśni gładkich. Zwykle układa się w dwie

warstwy bezpośrednio do tkanki podśluzowej przylega warstwa

okrężna, bardziej obwodowo leży warstwa podłużna

BŁONA SUROWICZA

– warstwa zewnętrzna, otacza przewód

pokarmowy i łączy go z otoczeniem

JAMA USTNA (1)

Dzieli się na przedsionek jamy ustnej, jamę ustną właściwą i cieśń

gardzieli. Dwie pierwsze oddzielone są od siebie wyrostkami

zębodołowymi szczęki i żuchwy oraz zębami.

PRZEDSIONEK JAMY USTNEJ



Leży do przodu od wyrostków zębodołowych i zębów



Jego zewnętrzne ściany stanowią z przodu

wargi

z boków

policzki



Przedsionek jest z przodu podzielony fałdami błony śluzowej, tzw.

wędzidełkiem wargi górnej i dolnej

na część prawą i lewą



W błonie śluzowej policzków znajduje się ujście przewodu ślinianki

przyusznej



W przedniej ścianie przedsionka, między wargą górną, a dolną

znajduje się

szpara ustna



Wargi pokryte są na zewnątrz skórą, wewnątrz błoną śluzową. Na

granicy między nimi znajduje się tzw.

czerwień wargowa



Na zewnętrznej powierzchni wargi górnej biegnie pionowa

rynienka podnosowa



Błona śluzowa policzków i warg przechodzi w obrębie sklepienia

przedsionka jamy ustnej na wyrostki zębodołowe szczęki i żuchwy i

nosi nazwę

dziąsła

JAMA USTNA (2)

JAMA USTNA WŁAŚCIWA

Stanowi przestrzeń między łukami zębów, a cieśnią gardzieli. Jej strop

stanowi podniebienie, a dno – okolica podjęzykowa i język.



Część przednia podniebienia to

podniebienie twarde

. Posiada

ono szkielet kostny utworzony z

wyrostków podniebiennych

szczęk i blaszek poziomych kości podniebiennych



Podniebienie twarde ku tyłowi przechodzi w

podniebienie

miękkie

, które jest fałdem błony śluzowej zawierającym mięśnie

poprzecznie prążkowane



Pośrodku tylnego brzegu podniebienia miękkiego znajduje się

wyniosłość zwana

języczkiem



Okolica podjęzykowa znajdująca się pod językiem tworzy

dno jamy

ustnej

. Główną warstwę dna jamy ustnej tworzy

przepona jamy

ustnej

składająca się głównie z mięśni

żuchwowo-gnykowych



Błona śluzowa pokrywająca dno jamy ustnej wytwarza

fałd

podjęzykowy

. Na brodawce fałdu podjęzykowego, zwanej

mięskiem podjęzykowym

znajduje się ujście przewodu

wspólnego ślinianki podjęzykowej i podżuchwowej



Do narządów jamy ustnej zalicza się zęby, język i ślinianki

ZĘBY (1)



U człowieka powstają 52 zawiązki

zębów,

w tym

mlecznych i 32 stałych



Zęby mleczne wyrzynają się od 6 miesiąca życia aż do

drugiego roku i później. W skład zębów mlecznych wchodzą

(w każdej połowie szczęki i żuchwy),

2 siekacze, 1 kieł, 2

trzonowce –

razem 5 zębów



Począwszy od 7 roku życia zęby mleczne są zastępowane

przez zęby stałe. W skład zębów stałych wchodzą

dodatkowo

2 przedtrzonowce

trzeci trzonowiec, ząb

mądrości –

razem 8 zębów



Każdy ząb składa się z korony, szyjki i korzenia lub korzeni



Korona zęba

wystaje ponad dziąsło do światła jamy ustnej

i pokryta jest szkliwem, które dodatkowo zabezpiecza

oszkliwo



Korzeń

jest częścią zęba pokrytą

kostniwem

i schowaną w

zębodole

ZĘBY (2)



Na granicy korony i korzenia znajduje się

szyjka zęba

która jest przykryta dziąsłem i w normalnych warunkach

niewidoczna. Ząb zbudowany jest głównie z

zębiny



Korona zawiera jamę, zwaną

komorą zęba

, która

przechodzi w cieńszy

kanał korzenia

, kończący się jednym

lub kilkoma otworami na

szczycie korzenia



Komora zęba i kanały korzeniowe wypełnione są luźną

tkanką łączną, tworzącą

miazgę zęba

i stanowiącą zrąb

dla naczyń i nerwów zęba. Miazga w otworach szczytowych

korzenia przechodzi w

ozębną

korzenia, która wytwarza

więzadła mocujące zęby



Zęby różnią się ilością korzeni. Siekacze, kły i

przedtrzonowce dolne są zwykle zębami

jednokorzeniowymi, przedtrzonowce górne mogą mieć po

dwa korzenie. Zęby trzonowe górne mają po trzy korzenie,

dolne po dwa

JĘZYK



Język to narząd mięśniowy pokryty błoną śluzową, który ma

znaczną ruchomość i zdolność do zmiany kształtu



Wyjątkowa zdolność zmiany kształtu związana jest z licznymi

funkcjami języka: żuciem, mówieniem, połykaniem, ssaniem,

kontrolą stanu i oczyszczaniem jamy ustnej



Część tylna języka przytwierdzona do jamy ustnej nazywa się

nasadą języka

, która do przodu przechodzi w

trzon

zwężając się

koniec języka



Między nasadą, a trzonem znajduje się

bruzda graniczna

kształcie rzymskiej piątki otwartej do przodu. Przed bruzdą znajdują

się

brodawki okolne

. Ku tyłowi od kąta bruzdy zlokalizowany jest

otwór ślepy



Błona śluzowa grzbietu języka w swej blaszce właściwej zawiera

mocną błonę łącznotkankową , do której przyczepiają się mięśnie

języka. Część tych mięśni zaczyna się kończy w samym języku,

część przyczepia się do wyrostków rylcowatych (ich skurcz pociąga

język do tyłu i ku górze), do rogów większych kości gnykowej

(pociąganie języka do dołu i ku tyłowi) oraz do kolca bródkowego

(pociąganie do przodu).



Oprócz brodawek okolnych na grzbiecie i brzegach języka znajdują

się

brodawki nitkowate i liściaste

, w których błonie śluzowej

znajdują się kubki smakowe

GRUCZOŁY ŚLINOWE

W błonie śluzowej jamy ustnej znajdują się liczne drobne gruczoły

ślinowe –

policzkowe, wargowe, językowe i podniebienne

Prócz tego do przedsionka jamy ustnej uchodzą przewody ślinianek

przyusznych, a w dnie jamy ustnej przewody ślinianek

podżuchwowych i podjęzykowych.

ŚLINIANKA PRZYUSZNA

– największa, o masie około 30g leży na

gałęzi żuchwy. Przewód jej uchodzi na błonie śluzowej policzków w

okolicy drugiego zęba trzonowego górnego. Jej ślina ma charakter

surowiczy.

ŚLINIANKA PODŻUCHWOWA

– mniejsza o połowę, leży pod

przeponą jamy ustnej. Przewód wyprowadzający biegnie nad

mięśniem żuchwowo-gnykowym i wspólnie z przewodem ślinianki

podjęzykowej uchodzi na mięsku podjęzykowym, na dolnej

powierzchni języka, z boku od wędzidełka. Jej ślina ma charakter

mieszany śluzowo-surowiczy.

ŚLINIANKA PODJĘZYKOWA

– najmniejsza o masie około 5g, leży w

okolicy podjęzykowej, przylegając do trzonu żuchwy. Jej ślina ma

charakter śluzowy.

Ślina

Ślina jest wodną wydzieliną o pH zbliżonym do obojętnego

(pH maksymalnie może osiągnąć wartość 7,8)



Skład śliny:



Jony wapnia, sodu, potasu



Białka nieenzymatyczne



Enzymy (

-amylaza, kalikreina, lipaza, ATP-azy, lizozym)



Czynnik wzrostowy naskórka



Prostaglandyny



Mucyna

FUNKCJE ŚLINY

•

Zwilżanie jamy ustnej i gardła (ułatwia mowę, żucie i połykanie)

•

Początkowe trawienie skrobi i triacylogliceroli

•

Czynnik obronny i regenerujący błony śluzowej jamy ustnej i gardła

•

Alkalizacja treści żołądkowej

CIEŚŃ GARDZIELI

– wąski kanał łączący jamę ustną z

gardłem. Ściany gardzieli są utworzone w górze przez

podniebienie miękkie, z dołu prze nasadę języka, z boków

przez dwa parzyste łuki: przedni

podniebinno-językowy

tylny

podniebienno-gardłowy

. Między łukami po każdej

stronie znajduje się

migdałek podniebienny.

W nasadzie

języka znajduje się

migdałek językowy.

Gardło (1)



Stanowi wspólny odcinek drogi oddechowej i pokarmowej,

łączący się z jamą nosową i z jamą ustną dochodzący do

wejścia do przełyku lub do wejścia krtani



Gardło znajduje się do przodu od kręgosłupa i do tyłu od jam

nosowych, jamy ustnej i krtani, rozciąga się od podstawy

czaszki do VI kręgu szyjnego



Przestrzeń gardła dzielimy na trzy części: nosową, ustną i

krtaniową



Przewód gardła wysłany jest błoną śluzową, która w części

ustnej i krtaniowej pokryta jest nabłonkiem

wielowarstwowym płaskim, a w części nosowej gardła

występuje nabłonek walcowaty migawkowy



Błona mięśniowa gardła składa się z mięsni poprzecznie

prążkowanych przebiegających w dwóch kierunkach;

okrężnym (zwieracze gardła) i podłużnym (dźwigacze

gardła). Czynność tych mięśni pozostaje w związku z

połykaniem pokarmu

Gardło (2)

Część nosowa gardła

– czynnościowo należy do układu

oddechowego. Jama nosowa łączy się z częścią nosową gardła za

pomocą parzystych

nozdrzy tylnych

. Ściany tej części są

przymocowane nieruchomo do kości czaszki i dlatego jest ona

zawsze otwarta. Na sklepieniu gardła znajduje się

migdałek

gardłowy

znikający prawie zupełnie u osób dorosłych. W bocznych

ścianach znajdują się ujścia trąbek słuchowych łączące część

nosową gardła z jamami bębenkowymi ucha środkowego. W trakcie

połykania ściany trąbki słuchowej rozchylają się i wyrównują

ciśnienie w uchu środkowym.

Część ustna gardła –

łączy się za pomocą

cieśni gardzieli

z jamą

ustną. Podczas połykania, przy wydawaniu wysokich dźwięków oraz

przy wymawianiu niektórych spółgłosek, mięśnie podłużne unoszą

podniebienie zakończone języczkiem, zbliżają je do ściany tylnej

gardła i w ten sposób część nosowa gardła zostaje oddzielona od

części ustnej. Zapobiega to przedostawaniu się treści pokarmowej

do części nosowej gardła przy połykaniu.

Część krtaniowa gardła –

zalicza się w przeważającej części do

przewodu pokarmowego. Położona jest w tyle za krtanią mając do

przodu

wejście do krtani

. Po obu stronach tego wejścia znajduje

się dość głęboki

zachyłek gruszkowaty

stanowiący drogę kęsa

pokarmowego. W zachyłku tym mogą utkwić połknięte obce ciała.

PRZEŁYK



Przełyk jest przewodem pośredniczącym w przekazywaniu

pokarmów z gardła do żołądka. Nie zachodzą w nim procesy

trawienia i wchłaniania



Połączenie gardła z przełykiem znajduje się do przodu od VI

kręgu szyjnego i do tyłu od chrząstki pierścieniowatej krtani. Na

całym swym przebiegu przełyk leży do przodu od kręgosłupa i

kończy się na wysokości X lub XI kręgu piersiowego. Jego

długość wynosi około 25 cm.



Ze względu na topografią wyróżnia się część szyjną (pogranicze

szyi i klatki piersiowej), część piersiową przebiegającym w

górnym śródpiersiu i część brzuszną zawartą między przeponą i

żołądkiem



W przebiegu przełyku występują trzy zwężenia: górne

(krtaniowe) – w miejscu odejścia od gardła, środkowe – w

miejscu skrzyżowania z łukiem aorty, dolne (brzuszne) – w

miejscu przejścia w żołądek



Ściana przełyku jest zbudowana z błony zewnętrznej,

mięśniowej (okrężnej i podłużnej), tkanki podśluzowej i błony

śluzowej



Skurcz przełyku w jego górnej części następuje szybko, w dolnej

natomiast, powoli

ŻOŁĄDEK (1)



Żołądek stanowi workowate rozszerzenie przewodu pokarmowego dla

przyjmowanego pokarmu. Pokarm mechanicznie rozdrobniony w jamie

ustnej, zmieszany ze śliną i uformowany w kęs zostaje przesunięty do

żołądka i tu zamieniony w płynną miazgę



Żołądek leży ukośnie od góry i strony lewej ku dołowi i strony prawej w

okolicy nadbrzusznej podżebrza lewego. Jego kształt jest zmienny ze

względu na dużą elastyczność ścian.



Żołądek łączy się z przełykiem

wpustem żołądka

powyżej którego

znajduje się kopulaste

dno żołądka,

a poniżej

trzon

(magazynuje i

trawi treść pokarmową) przechodzący w część odźwiernikową (transport

treści pokarmowej w kierunku dwunastnicy) zakończoną

odźwiernikiem.



Lewy wypukły brzeg żołądka nazywany jest

krzywizną większą,

prawy

wklęsły,

krzywizną mniejszą



Odźwiernik stanowiący przejście żołądka w jelito cienkie zawiera

zgrubiałą warstwę okrężną błony mięśniowej, zwaną

zwieraczem

odźwiernika



Błona mięśniowa ściany żołądka składa się z

trzech warstw

podłużnej

(zewnętrznej),

okrężnej

(środkowej) i

skośnej

(wewnętrznej) zapewnia

odpowiednie napięcie ścianom żołądka i wykonuje ruchy robaczkowe

przesuwając treść pokarmową w kierunku odźwiernika

ŻOŁĄDEK (2)

SOK ŻOŁĄDKOWY

– wytwarzany prze gruczoły błony

śluzowej żołądka i zawiera: kwas solny 0,4-0,5%, sole

mineralne (NaCl i KCl), enzymy (pepsynę, katepsynę,

podpuszczkę, lipazę), wodę i śluz.

W błonie śluzowej żołądka występują

3 rodzaje gruczołów

wpustowe

- wydzielające głównie śluz, zlokalizowane w dnie i

trzonie żołądka

właściwe

– odpowiadają za produkcję enzymów,

zlokalizowane w dołeczkach żołądkowych (zagłębieniach

błony śluzowej żołądka)

odźwiernikowe

. - wydzielające głównie śluz, zlokalizowane w

dnie i trzonie żołądka

JELITO CIENKIE (1)

JELITO CIENKIE

– dzielimy na trzy części:

dwunastnicę

jelito czcze

jelito kręte

. Rozpoczyna się

zgięciem dwunastniczo-czczym

wysokości II kręgu lędźwiowego, kończy

zastawką krętniczo-kątniczą.

Dwunastnica jest wyraźnie odgraniczona od dalszej części jelita,

natomiast jelito czcze przechodzi w jelito kręte stopniowo zmieniając

niektóre cechy morfologiczne. Długość jelita cienkiego może dochodzić

do 5 metrów. Średnica jelita początkowo liczy około 40 mm zmniejsza się

w miarę zbliżania się do odcinków końcowych do 25 mm. Zmniejszanie

się światła jelita cienkiego na korzyść długości zwiększa znacznie jego

powierzchnię do objętości co nie pozostaje bez wpływu na proces

wchłaniania substancji pokarmowych.

DWUNASTNICA

– najkrótszy (25 cm) odcinek jelita cienkiego. Ma

podkowiasty kształt i dzieli się na

część górną, zstępującą, poziomą i

wstępującą

. Początkowy rozszerzony odcinek nosi nazwę

opuszki

dwunastnicy

, stanowiącej przedłużenie odźwiernika i znajduje się na

wysokości pierwszego kręgu lędźwiowego, nad głową trzustki. W dalszym

przebiegu dwunastnica zakręca ku dołowi w prawo (część zstępująca),

obejmując głowę trzustki. Na wysokości trzeciego kręgu lędźwiowego,

zakręca w lewo (część pozioma), następnie skośnie ku górze i w lewo

(część wstępująca). Tu kończy się na wysokości drugiego kręgu

lędźwiowego, przechodząc ostrym zgięciem w jelito czcze. W części

zstępującej na ścianie tylno-przyśrodkowej znajdują się dwie

brodawki,

większa

zawierające

wspólne ujście przewodu żółciowego

wspólnego i przewodu trzustkowego

oraz kilkanaście milimetrów

wyżej

mniejsza

– z ujściem

przewodu trzustkowego dodatkowego.

JELITO CIENKIE (2)

CECHA

JELITO CZCZE

JELITO KRĘTE

PODZIAŁ

2/5 górnej części jelita

cienkiego

3/5 dolnej części jelita cienkiego

POŁOŻENIE

wg otrzewnej

wewnątrzotrzewnowo

KREZKA

obecność krezki

LOKALIZACJA

lewa część jamy brzusznej,

poniżej żołądka

prawa i dolna część jamy

brzusznej

BUDOWA

ŚCIANY

ściana typowa, dość gruba

mocno unaczyniona z bardzo

silnie rozwiniętą błoną śluzową

wytwarzającą fałdy okrężne

(dobrze rozwinięte) i liczne,

grube kosmki

ściana typowa, cieńsza, słabiej

unaczyniona z bardzo silnie

rozwiniętą błoną śluzową

wytwarzającą fałdy okrężne

(słabiej rozwinięte) i długie,

cienkie, mniej liczne kosmki

GRUDKI

CHŁONNE

obecność pojedynczych grudek

chłonnych

obecność skupionych grudek

chłonnych

JELITO CIENKIE (3)

KOSMKI

– kosmki jelitowe są cienkimi wypustkami błony

śluzowej wysokości 0,5-1,5 mm, na ogół bardzo gęsto

ułożone obok siebie. Ich liczba jest szacowana na około 5 –

10 milionów i dzięki nim powierzchnia jelita wzrasta o około

600%.



Kosmki są pokryte nabłonkiem walcowatym i mają własne

włókna mięśniowe gładkie.



Rytmiczne skurcze mięśniówki kosmka skracają jego długość,

co ułatwia wypływ krwi i chłonki.



W osi długiej kosmka biegnie co najmniej jedno naczynie

chłonne włosowate kończące się ślepo w szczycie kosmka. Do

naczyń włosowatych chłonnych wchłonięte zostają tłuszcze.



Tętniczki jedna lub kilka dochodzą do szczytu kosmka i tu

łączą się z siecią włosowatą żylną. Do naczyń włosowatych

krwionośnych wchłonięte zostają cukry proste i aminokwasy.

JELITO CIENKIE (4)

Mięśnie gładkie jelita cienkiego wykazują okresowe zmiany napięcia,

które powodują wystąpienie ruchów wahadłowych, segmentowych

(odcinkowych) i perystaltycznych. Zmiany napięcia mięśni

wywoływane są przez mechaniczne ich drażnienie, natomiast

częstość tych zmian podlega kontroli nerwowej autonomicznej.

RUCHY WAHADŁOWE

– polegają na przemiennym wydłużaniu

poszczególnych odcinków jelita, w wyniku czego treść pokarmowa

przesuwa się to w jedną to w drugą stronę. Służą do wymieszania

treści pokarmowej.

RUCHY SEGMENTOWE

– wykonuje mięśniówka okrężna kurcząc się w

różnych odcinkach jelita przy biernym rozluźnieniu mięśniówki

podłużnej. Skurcze te w danej chwili dzielą jelito na poszczególne

segmenty i następnie znikają, a między nimi występują nowe

zwężenia. Służą do wymieszania treści pokarmowej.

RUCHY PERYSTALTYCZNE (ROBACZKOWE)

– przesuwają treść

pokarmową w kierunku odbytu pod wpływem równoczesnej

współpracy obu warstw mięśniowych. Następujące po sobie skurcze

powodują wytworzenie fali perystaltycznej, która przesuwa treść w

kierunku odbytu mniej więcej 10-12 cm.

JELITO GRUBE (1)

Jelito grube jest końcową częścią przewodu pokarmowego. Dzieli się na

jelito ślepe

wraz z

wyrostkiem robaczkowym, okrężnicę

odbytnicę.

Długość jelita grubego wynosi od 130-150 cm, a średnica

około 50-80 mm.



Początkową częścią jelita grubego jest

jelito ślepe

zwane również

kątnicą

, położone poniżej ujścia jelita krętego do jelita grubego



Ujście to jest ograniczone

zastawką krętniczo-kątniczą

, która

zapobiega cofaniu treści pokarmowej z jelita grubego do jelita cienkiego



Jelito ślepe leży w prawym dole biodrowym, ma kształt szerokiego worka

długości 7 cm i średnicy 90 mm. Jest całkowicie pokryte otrzewną.



W dolnym przyśrodkowym odcinku jelita ślepego znajduje się ujście

wyrostka robaczkowego

. Ma on kształt cienkiego uchyłka kątnicy i

zmiennej długości i średnicy. Posiada grubą dobrze rozwiniętą

mięśniówkę i bardzo dużo grudek chłonnych.



Wyrostek leży wewnątrzotrzewnowo, ma własną krezkę, i najczęściej

zwisa w kierunku miednicy mniejszej.



Wyrostek robaczkowy nie bierze udziału w trawieniu

JELITO GRUBE (2)

Powyżej zastawki krętniczo-kątniczej rozpoczyna się okrężnica. Okrężnicę

ze względu na jej przebieg dzielimy na

okrężnicę wstępującą

poprzeczną, zstępującą

esowatą.

Okrężnica wstępująca –

biegnie w przedłużeniu jelita ślepego ku górze

na tylnej ścianie jamy brzusznej. W prawym podżebrzu, na wysokości

dolnego końca prawej nerki zbacza w lewo przechodząc w okrężnicę

poprzeczną.

Okrężnica poprzeczna –

ma szeroką krezkę, pozwalającą na dużą

ruchomość tego odcinka jelita grubego. W lewym podżebrzu, tuż poniżej

śledziony, okrężnica poprzeczna zgina się ku dołowi i przechodzi w

okrężnicę zstępującą.

Okrężnica zstępująca –

na wysokości lewego grzebienia biodrowego

przechodzi w okrężnicę esowatą

Okrężnica esowata –

leży wewnątrzotrzewnowo i ma szeroką krezkę

umożliwiającą jej dużą ruchomość (okrężnica wstępująca i zstępująca

nie posiadają krezki i zrastają się z tylną częścią ściany jamy brzusznej).

Na wysokości III kręgu krzyżowego esica przechodzi w

odbytnicę

, która

biegnie na tylnej ścianie miednicy małej i kończy się

odbytem,

otworem leżącym na wysokości końca kości guzicznej.

Odbytnica –

dzieli się na

część miedniczą i kroczową

. Granicę między

nimi stanowi przejście odbytnicy przez

mięsień dźwigacz odbytu

który jest częścią przepony miednicy. Część miednicza odbytnicy ulega

rozszerzeniu i nosi nazwę

bańki odbytnicy

. Odbytnica nie ma krezki,

jej tylna ściana jest zrośnięta ze ścianą miednicy małej.

JELITO GRUBE (3)



Mięśniówka podłużna

nie jest rozłożona równomiernie w

ścianie jelita grubego, lecz skupiona w trzech taśmach

(taśma

swobodna, sieciowa, krezkowa)

przebiegających podłużnie w

jednakowej odległości od siebie od ujścia wyrostka robaczkowego

do odbytnicy. Kończą się przy początku odbytnicy, przechodząc w

jej mięśniówkę podłużną. Skurcz taśm powoduje pofałdowanie się

powierzchni kątnicy i okrężnicy, powstają w ten sposób

wypuklenia na zewnątrz

i leżące między nimi ostre wgięcia do

światła jelita zwane

fałdami półksiężycowatymi.



Mięśniówka gładka okrężna

, zgrubiała w okolicy odbytu

tworzy

zwieracz odbytu wewnętrzny

, który reaguje

rozwarciem przy rozciąganiu kałem ścian odbytnicy. Obwodowo

od mięśniówki gładkiej znajduje się pierścień z mięśniówki

poprzecznie prążkowanej zwany

zwieraczem odbytu

zewnętrznym

, którego czynność jest zależna od naszej woli.

Jednocześnie z rozkurczem obu zwieraczy występuję skurcze

mięśni brzucha i przepony, ciśnienie w jamie brzusznej wzrasta i

kał zostaje wydalony na zewnątrz.

JELITO GRUBE (4)



Błona śluzowa jelita grubego jest gładka i nie posiada kosmków,

jest bogato wyposażona w komórki gruczołowe produkujące śluz



Błona śluzowa kroczowej odbytnicy tworzy 2-5 okrężnych

fałdów, a w części kroczowej istnieją tylko fałdy podłużne zwane

słupami odbytniczymi



Udział jelita grubego w procesach trawienia jest niewielki. Sok

wydzielany przez śluzówkę zawiera dużo mucyny, ma słaby

alkaliczny odczyn i nie zawiera enzymów



W jelicie grubym zachodzi zwrotne wchłanianie wody,

elektrolitów, witamin i aminokwasów oraz pod wpływem bogatej

flory bakteryjnej następuje gnicie nie strawionych białek



W skutek wchłaniania wody następuje zagęszczenie masy

kałowej, a wydzielany przez komórki kubkowe błony śluzowej

śluz powoduje zlepienie nie strawionych reszek pokarmowych



Masy kałowe silnymi skurczami perystaltycznymi (kilka razy na

dobę) przesuwają się w kierunku odbytnicy

LOKALIZACJA i BUDOWA

TRZUSTKI



Trzustka jest narządem o obłym kształcie, długości około

18cm i masie do 100g



Trzustka leży zaotrzewnowo i przylega do tylnej ściany jamy

brzusznej na wysokości od XII kręgu piersiowego do trzonu

III kręgu lędźwiowego



Narząd ten ułożony poprzecznie do osi długiej ciała dzieli

się na

głowę, trzon i ogon



Głowa trzustki

, leżąca najbardziej w prawo, położona jest

we wgłębieniu krzywizny dwunastnicy.

Trzon

położony

poprzecznie do kręgosłupa przechodzi w

ogon

, który

dochodzi aż do wnęki śledziony



Ku tyłowi od głowy trzustki przebiega

żyła wrotna i

przewód żółciowy wspólny

, a trzon na wysokości I, II

kręgu lędźwiowego krzyżuje się z leżącą przed nim aortą i

żyłą główną dolną

CZYNNOŚĆ TRZUSTKI (1)

CZĘŚĆ ZEWNĄTRZWYDZIELNICZA

– gruczoł pęcherzykowy

złożony, budowany przez

płaciki trzustki,

których wydzielina

sok trzustkowy,

odprowadzana jest przez

przewodziki

trzustkowe

przewodu trzustkowego

lub

przewodu

dodatkowego

, a przez nie do dwunastnicy. Komórki gruczołowe

części zewnątrzwydzielniczej wydzielają enzymy rozszczepiające

białka (trypsyna, chymotrypsyna, karboksypeptydaza),

hydrolizujące tłuszcze roślinne (lipaza) oraz rozkładające

węglowodany (amylaza).

PRZEWÓD TRZUSTKOWY

– biegnie przez całą długość trzustki i

uchodzi w obrębie

brodawki większej dwunastnicy,

z reguły

razem z przewodem żółciowym wspólnym.

PRZEWÓD TRZUSTKOWY DODATKOWY

– biegnie w głowie

trzustki i najczęściej ma dwa ujścia, jedno do głównego

przewodu trzustkowego, drugie do dwunastnicy na brodawce

mniejszej

CZYNNOŚĆ TRZUSTKI (2)

CZĘŚĆ DOKREWNA TRZUSTKI

– tworzona przez narząd

wysepowy, składający się z drobnych skupisk komórek

gruczołowych zwanych

wysepkami



Liczba ich waha się od 200 tysięcy do 2 milionów, najliczniej

występują w ogonie trzustki.



Wysepki zbudowane są z komórek nabłonkowych,

układających się w pasma, między którymi znajduje się

gęsta sieć naczyń włosowatych krwionośnych.



Spośród

trzech rodzajów komórek alfa, beta i gamma

tylko dwóm pierwszym przypisuje się działalność

wewnątrzwydzielniczą.



Komórki alfa

wytwarzają

glukagon

(podwyższający

stężenie cukru we krwi), a

komórki beta

insulinę,

która

działa antagonistycznie, obniżając poziom cukru we krwi.

LOKALIZACJA i BUDOWA

WĄTROBY



Jest to największy gruczoł w organizmie człowieka. Ciężar wątroby

wynosi przeciętnie 1,5 kg. Ma czerwonobrunatne zabarwienie



Zajmuje prawie całe

prawe podżebrze

, znaczną część

nadbrzusza i sięga do podżebrza lewego



Wątroba ma dwie powierzchnie;

przeponową

- wypukłą (górna,

przednia i tylna ściana narządu) i

trzewną

– wklęsłą. Powierzchnie

są od siebie oddzielone

brzegiem górnym i dolnym

wątroby



Wątroba dzieli się na dwa nierównej wielkości płaty; większy –

prawy

i mniejszy

płat

lewy

oddzielone od siebie na powierzchni

przeponowej

więzadłem sierpowatym

, a na powierzchni

trzewnej

szczeliną więzadła obłego i żylnego

. W obrębie płata

prawego wyróżnia się jeszcze dwa mniejsze płaty:

płat

czworoboczny i płat ogoniasty.



Pomiędzy płatem czworobocznym i ogoniastym leży dość głęboka

poprzeczna bruzda zwana

wrotami wątroby

. Do wrót wątroby

dochodzą:

tętnica wątrobowa, żyła wrotna i nerwy

wychodzą:

przewód wątrobowy

i jego przedłużenie,

przewód

żółciowy

oraz

naczynia chłonne

KRĄŻENIE WĄTROBOWE

Wątroba jest jednym z nielicznych narządów, który ze względu na

pełnione funkcje ma dwa rodzaje unaczynienia:

krążenie

czynnościowe i krążenie odżywcze

KRĄŻENIE CZYNNOŚCIOWE

– jest utworzone przez

żyłę wrotną

, która

prowadzi krew żylną z sieci naczyń włosowatych

żołądka, jelita

cienkiego, jelita grubego, trzustki, śledziony oraz pęcherzyka

żółciowego

. Krew ta zawiera substancje wchłonięte w przewodzie

pokarmowym, zawiera hormony trzustki oraz niektóre produkty

czynności śledziony i substancje wchłonięte przez ściany pęcherzyka

żółciowego. Z sieci naczyń włosowatych wątroby (sieć dziwna żylna,

rozpięta między dwoma układami żylnymi, żyły wrotnej i żył

wątrobowych) krew uchodzi

żyłami wątrobowymi

żyły głównej

dolnej

KRĄŻENIE ODŻYWCZE

– jego zadaniem jest odżywienie komórek

wątrobowych, składa się z

tętnicy wątrobowej właściwej

prowadzącej do sieci naczyń włosowatych wątroby krew natlenowaną z

pnia trzewnego aorty brzusznej i z naczyń odprowadzających – żył

wątrobowych.

BUDOWA MIKROSKOPOWA

WĄTROBY



Jednostką morfologiczno-czynnościową są

zraziki wątrobowe

zbudowane z komórek wątrobowych –

hepatocytów

układających

się w blaszki wątrobowe przebiegające promieniście do środka

zrazika



Zraziki mają kształt graniastosłupów o zaokrąglonych krawędziach,

o średnicy 1–2mm i wysokości nie większej niż 4mm. Są połączone

ze sobą tkanką łączną i ściśle do siebie przylegają



W tkance łącznej biegną tętnice i żyły międzyzrazikowe, będące

gałązkami żyły wrotnej i tętnicy wątrobowej właściwej. Od tych

naczyń biegną w głąb zrazików naczynia włosowate, uchodzące do

żyły środkowej zrazika.



Z żył środkowych krew płynie do naczyń żylnych wątrobowych



W miąższu wątroby, niezależnie od sieci naczyń włosowatych,

występuje tej samej wielkości sieć włosowatych kanalików

żółciowych



Kanaliki żółciowe budowane są przez zewnętrzne, silnie

pobrużdżone i wyposażone w mikrokosmki ściany hepatocytów. Ich

funkcją jest

produkcja żółci

, niezbędnej przy trawieniu tłuszczów

PĘCHERZYK ŻÓŁCIOWY

Produkcja żółci w wątrobie odbywa się bez przerwy, jednak

tylko w czasie trawienia większych posiłków odpływa ona do

jelita. W przerwach między okresami trawienia

odprowadzana jest do pęcherzyka żółciowego, w którym

jest magazynowana i gdzie ulega zagęszczeniu.

PĘCHERZYK ŻÓŁCIOWY

– leży na powierzchni trzewnej

wątroby między płatem prawym i czworobocznym w

dole

pęcherzyka żółciowego

. Pęcherzyk jest kształtu

gruszkowatego, długości około 7-10 cm. Rozróżnia się w

nim

trzon, dno i szyjkę

. Pojemność pęcherzyka wynosi

30-50 ml.

PRZEBIEG KANALIKÓW

ŻÓŁCIOWYCH

Kanaliki żółciowe leżące między zrazikami wątrobowymi przebiegają

promieniście od środka ku obwodowi zrazika – łączą się ze sobą tworząc

skomplikowaną przestrzenną sieć otoczoną gęstą siecią naczyń

włosowatych krwionośnych, uchodzących do rozgałęzień żyły wrotnej.

KANALIKI ŻÓŁCIOWE

PRZEWODZIKI MIĘDZYZRAZIKOWE

PRZEWODZIKI ŻÓŁCIOWE

PRZEWODY WĄTROBOWE

(większy – płat prawy i mniejszy – płat lewy;

okolice wnęki wątroby)

PRZEWÓD WĄTROBOWY WSPÓLNY

PRZEWÓD WĄTROBOWY WSPÓLNY + PRZEWÓD

PĘCHERZYKOWY

= PRZEWÓD ŻÓŁCIOWY WSPÓLNY

(łącznie z przewodem trzustkowym wspólnie uchodzi w części

zstępującej dwunastnicy na brodawce większej)

FUNKCJE WĄTROBY

Wytwarza żółć niezbędną w trawieniu tłuszczów

Magazynuje glikogen, tłuszcze, białka i witaminy

Reguluje poziom poszczególnych aminokwasów we krwi poprzez ich

przemianę na glukozę i mocznik. Glukoza zostaje wykorzystana do

syntezy glikogenu, a mocznik jako produkt odpadowy, zostaje wydalony

przez nerki

Reguluje gospodarkę żelaza i miedzi

Syntezuje białka osocz krwi: albuminy, alfa- i beta-globuliny oraz

fibrynogen

Wydziela do krwi enzymy i czynniki krzepnięcia krwi (protrombinę i

heparynę)

Bierze udział w rozkładaniu krwinek czerwonych

Pełni rolę odtruwającą przez wychwytywanie z krwi substancji

trujących, wiązanie ich i w postaci nieszkodliwych związków zwrotne

kierowanie do krwiobiegu lub wydalanie z żółcią albo przez nerki

Stanowi filtr dla większości krążących we krwi hormonów pośrednio

regulując ich stężenie

10.

Jest głównym źródłem chłonki odprowadzanej przewodem piersiowym

11.

Jest centralnym narządem przemiany węglowodanów, białek i tłuszczów

OTRZEWNA

Otrzewna

– cienka, gładka surowicza błona, która wyściela ściany jamy

brzusznej i miednicy oraz pokrywa całkowicie lub częściowo położone

w tych jamach narządy. Część otrzewnej wyścielającej od wewnątrz

ściany jamy brzusznej i miednicy nazywamy

otrzewną ścienną

część zaś pokrywającą narządy –

otrzewną trzewną.

Otrzewna

ścienna wyściela warstwą ciągłą ścianę przednią, ścianę boczną i

przeponę. Na tylnej ścianie jamy brzusznej i na ścianach miednicy

otrzewna przechodzi ze ściany na narządy i staje się otrzewną

trzewną. Otrzewna schodząc na narządy, tworzy fałdy składające się

z dwóch blaszek błony surowiczej, zwane

krezkami

lub

więzadłami.

Otrzewna przechodząc ze ściany na narząd może się różnie zachowywać.

Jeśli narząd jest pokryty przez otrzewną ze wszystkich stron to takie

położenie nazywamy

wewnątrzotrzewnowym

. Należą tu:

żołądek,

jelito cienkie (oprócz dwunastnicy), śledziona, wątroba, jelito

ślepe z wyrostkiem robaczkowym, okrężnica poprzeczna oraz

esowata, górna część odbytnicy, macica

Wszystkie narządy leżące pomiędzy otrzewną, a ścianą jamy

brzusznej, położone są

pozaotrzewnowo

(tylna ściana jamy

brzusznej). Należą tu:

dwunastnica, trzustka, nerki i nadnercza

Gdy tylna ściana narządu jest pokryta otrzewną częściowo mówimy o

położeniu

śródotrzewnowym

. Należą tu: pęcherz moczowy,

środkowa część odbytnicy, okrężnica wstępująca i zstępująca

Document Outline