Myślenie i rozwiązywanie

problemów

Psychologia Poznawcza

Zajęcia 10

Ewa Magier

2009/2010

Myślenie

• Myślenie to proces, w których wychodzi się poza

dostarczone informacje (

akcent na wychodzenie

poza przestrzeń problemową i generowanie

informacji nowych

), Bruner.

• Myślenie to proces przeszukiwania przestrzeni

problemu (

akcent na proces

), Newel, Simon

• Myślenie to złożona aktywność wysokiego rzędu,

która wypełnia luki w posiadanych danych

(

akcent na dochodzenie do brakujących

informacji i pozostawanie w przestrzeni

problemowej

), Bartlett

• Myślenie to substytut działania, proces

poznawczy polegający na łączeniu

elementarnych składników wiedzy (pojęć,

wyobrażeń) w długie ciągi (Nęcka).

Rodzaje myślenia

• Autystyczne/realistyczne
• Realistyczne:
(1)Reproduktywne
(2)Produktywne
(3)krytyczne
• Rozumowanie

Myślenie

autystyczne/realistyczne

Myślenie autystyczne Myślenie realistyczne

•Niezależne od czynników

sytuacyjnych
•Brak nastawienia na cel
•Swobodny przepływ symboli,

wyobrażeń przez świadomość
(wydaje się być związane z
nastawieniem paratelicznym)
•Zmienne, subiektywne reguły
•Większa swoboda w stosunku
do reguł (np.logiki, norm
społecznych)
•Funkcje: motywacyjna,
kompensacyjna, treningowa,
samowiedza

•W rozwiązywaniu problemów
•Polega na wykonywaniu
operacji na reprezentacjach
symbolicznych
•Może prowadzić do nowych
wyników
•Służy do osiągnięcia celu

(wydaje się być zatem
związane z nastawieniem
telicznym)
•W problemach słabo

określonych redukuje
otwartość
•W problemach dobrze

określonych ma charakter
dywergencyjny lub
konwergencyjny

1. Algorytmiczne operacje umysłowe są typowe dla myślenia

reproduktywnego

2. Bieżąca kontrola stanu rozwiązywanego problemu ułatwia

modyfikację strategii prowadzącej do rozwiązania.

3. Heurystyki są zawodne
4. Informatywność danych wejściowych zależy od dotychczasowego

systemu wiedzy osoby rozwiązującej problem.

5. Myślenie nie ma charakter(u) czystych operacji syntaktycznych.
6. Odroczenie sprzyja wyeliminowaniu emocji do oceny rozwiązania.
7. Stworzenie reprezentacji problemu opiera się nie tylko na

informacjach zawartych w sytuacji problemowej.

8. Treść informacji wpływa na stworzenie adekwatnej reprezentacji

sytuacji problemowej.

9. W sytuacji stresowej bardziej złożone procesy myślenia ulegają

dezorganizacji.

10. Zbiór danych wyjściowych w rozwiązywaniu problemu podlega

interpretacji w kontekście dotychczasowych struktur wiedzy

Linda ma 31 lat, jest singlem, inteligentna,

błyskotliwa. Podczas studiów była żywo
zainteresowana zagadnieniami dyskryminacji
społecznej i jej wyrównywaniem, uczestniczyła w
demonstracjach antynuklearnych.

Zadanie:
Poranguj poniższe twierdzenia według

prawdopodobieństwa z jakim każde z nich
opisuje Lindę:

1-najbardziej prawdopodobne, 8- najmniej

prawdopodobne

1.Linda jest urzędnikiem bankowym
2.Linda pracuje w ksiegarni i uczestniczy w

zajęciach jogi.

3.Linda jest aktywnym członkiem ruchu

feministycznego

4.Linda jest pracownikiem socjalnym
5.Linda jest agentem ubezpieczeniowym
6.Linda jest urzednikiem bankowym i aktywnym

członkiem ruchy feministycznego.

Linda jest feministka i

urzędnikiem bankowym

Linda jest urzędnikiem

bankowym

Odpowiedź

poprawna

Odpowiedź

powszechna

Influence of Type of Statement and Level of Statistical

Sophistication on Likelihood Ratings

1

2

3

4

5

6

7

statystyczni laicy

średni poziom

wiedzy stat.

statystycznie

wykształceni

L

ik

el

ih

o

o

d

r

at

in

g

urzędnik bankowy

urzędnik bankowy i
feministka

Wpływ rodzaju twierdzenia i stopnia
wykształcenia statystycznego na wskazywany
poziom prawdopodobieństwa

Bardzo
prawdopodobne

mało
prawdopodobne

• Prawdopodobieństwo dwóch zdarzeń nie

może być większe od prawdopodobieństwa

zdarzenia częściowego

Osoby będące
urzędnikami
bankowymi

Osoby będące
aktywnymi
członkami
ruchu
feministyczne
go

Osoby będące
urzędnikami
bankowymi i
aktywnymi członkami
ruchu
feministycznego

Ćwiczenie5

Zadanie selekcyjne

Sprawdź czy kasjerzy w Twoim sklepie

respektują zasadę:

Jeżeli rachunek jest wyższy niż 100

złotych to po drugiej stronie musi być

pieczątka kasjera

160 zł

40 zł

pieczątka

Brak

pieczątki

Ćwiczenie5

Zadanie selekcyjne (Wason)

Eksperyment testujące

rozumowanie: Zadanie

selekcyjne Wasona

Jeżeli po jednej stronie jest samogłoska to
po drugiej stronie musi być liczba
parzysta

A

4

D

7

W zadaniu selekcyjnym:

• Logicznie uzasadnionym

zachowaniem jest:

A (

modus ponens)

i 7

i (modus tollens

)

160 (

modus ponens)

i brak pieczątki

(modus tollens

)

• w zadaniach Wasona zadania maja

charakter izomorficzny: struktura formalna

taka sama ale

• W zadaniu Wasona najczęściej popełniany

błąd to podwójna konfirmacja: modus

ponens i modus ponens

• W przypadku zadania z kasjerami ludzie

popełniają mniej błędów, mniej błędów

konfirmacji– logika wpisana w życie, w

procedurę postępowania.

Heurystyki

• Reprezentatywności
• Dostępności
• Złudzenie gracza
• Zakotwiczenia
• Wgląd wsteczny
• Symulacji

Heurystyka dostępności

• Które zdarzenie jest bardziej prawdopodobne:

(1)śmierć w wypadku samochodowych czy

(2)śmierć z powodu raka żołądka

• Zwykle osoby oszacowują 10 krotnie większe

pr-stwo śmierci w wypadku: czyli

10 do 1

Tymczasem roczne statystyki w US:

• Śmierć w wypadku: 46 000

• Smierć z powodu raka żołądka 92 000

1 do 2!

• Sprawozdania w wiadomościach/gazetach:

137 (zdarzeń wypadkowych) do 1 (śmierc z

powodu raka żołądka)

Heurysytka dostępności oparta na

przeszukiwaniu pamięci!

Ćwiczenie 2

rozwiązywanie problemu:

strategie

Ćwiczenie 3

Rozwiązywanie problemu :

strategie

Wilki i owce

 

Na jednym brzegu rzeki stoją trzy owce i trzy wilki.
 
Wszystkie chcą dostać się na drugi brzeg.
 
Mają łódź, ale tylko dwa stworzenia mogą
równocześnie na niej płynąć.
 
W żadnym momencie nie może być więcej wilków na
którymkolwiek brzegu rzeki, gdyż wtedy wilki
zjadłyby owce.

Powyższe zadanie:
 
Oparte na umiejętności kierowania strukturą celów to jest:

1.stawianie celów
2.wybór operacji które wyeliminują różnice między stanem
bieżącym a celem
3.stawianie podcelów

4.zawieszenie celu by zrealizować podcel
5.zawieszenie redukcji różnicy by zrealizować podcel

 

 

PAMIĘĆ CELÓW TO SZCZEGÓLNY RODZAJ PAMIĘCI

OPERACYJNEJ

Ćwiczenie 4

rozumowanie: indukcja/dedukcja

Myślenie dedukcyjne

/

Myślenie indukcyjne

• Wnioskowanie niezawodne

• Wnioskowanie ekonomiczne poznawczo

• Oparte na zasadach logiki

• Wnioski mają charakter reproduktywny

• Wnioskowanie z cech jednego (kilku) przypadków o

cechach całej kategorii

• Wnioskowanie nie niezawodne

• Wnioski mają charakter generatywny

• Subiektywne kryteria prawdziwości wniosków

• Wnioskowanie wysiłkowe, w którym konieczna jest

znajomość reguł

• Jeśli przesłanki są prawdziwe, wniosek zawsze jest

prawdziwy

• Wniosek nie wykracza poza dane z przesłanek

• Stopień prawdziwości wniosku zależy od stopnia

jednorodności napotykanych przypadków

• Nawet jeśli przesłanki są prawdziwe, wniosek może

być błędny

• Obiektywne kryteria prawdziwości wniosku

• Wniosek wykracza poza dane z przesłanek

Rozumowanie

• Modus ponens

jeśli

p

to

q

i

p

to

q

Najczęstszy błąd:

Błąd negacji poprzednika

jeśli

p

to

q

i

~

p

to

~ q

• Modus tollens

jeśli

p

to

q

i

~q

to

~ p

Najczęstszy błąd:

Błąd afirmacji następnika

jeśli

p

to

q

i

q

to

p

Błedy formalne!:

wynikają z braku właściwego zrozumienia

podstawowych związków logicznych:

Związek niewspółfałszywości
dwóch zdań:

jeśli go nie znamy

to popełniamy błąd negacji
poprzednika

Związek niewspółprawdziwości
dwóch zdań:

jeśli go nie znamy

to popełniamy błąd afirmacji
następnika

Błąd formalny może (nie musi!) prowadzić od prawdziwych
przesłanek do fałszywego wniosku

Rozumowanie

• Modus ponens

jeśli

masz podniesioną

temperaturę

to

jesteś

chory

i

masz podniesiona

temperaturę

to

jesteś chory

Najczęstszy błąd:

Błąd negacji poprzednika

jeśli

p

to

q

i

nie masz podniesionej

temperatury

to

nie jesteś chory

• Modus tollens

jeśli

dzisiaj jest wtorek

to

jutro

jest środa

i

dziś nie jest wtorek

to

jutro nie jest środa

Najczęstszy błąd:

Błąd afirmacji następnika

jeśli

p

to

q

i

jutro jest środa

to

dziś jest wtorek