Rola flory 

Rola flory 

fizjologicznej 

fizjologicznej 

przewodu 

przewodu 

pokarmowego

pokarmowego

Klaudia Ziółkowska
Dominika Muniak
Radek Skubiszewski
Lekarski, grupa IV

Przyjmuje się, że w przewodzie pokarmowym 

człowieka bytuje ok. 

10

14

 żywych komórek 

drobnoustrojów. Zawiera on od 400 do 500 

różnych gatunków lub rodzajów 

drobnoustrojów, z których ok. połowy nie 

udaje się wyhodować. Wśród mikroflory 

jelitowej dominują 

bakterie

 

beztlenowe

 (tab. 1 

i 2). 

Skład flory fizjologicznej przewodu 

pokarmowego człowieka zależy od wielu 

różnych czynników. 

Wśród nich wymienia się m.in.: 

• pH soku żołądkowego, 
• perystaltykę jelit, 
• rodzaj diety 
• i przyjmowanych leków. 

Według Gibsona florę jelitową można podzielić 

na 3 grupy w tym:

• korzystną dla zdrowia, do których zaliczamy 

pałeczki z 

rodzaju 

Bifidobacterium

 i 

Lactobacillus

, 

• grupę drobnoustrojów oportunistycznych, tj. 

pałeczki z rodzaju 

Bacteroides

, 

Eubacterium

 i 

z rodziny 

Enterobacteriaceae

 

• i grupę obejmującą drobnoustroje szkodliwe 

(patogenne), w tym z 

rodzaju 

Clostridium

, 

Staphylococcus

 

i 

Pseudomonas

. 

U osób zdrowych drobnoustroje występujące w 

przewodzie pokarmowym pozostają w stanie 

równowagi biologicznej. W tych warunkach 

przeważają drobnoustroje korzystne dla 

zdrowia człowieka.

 

Tabela  1. Proporcje  i  częstość  występowania  bakterii  w  przewodzie 
pokarmowym człowieka.

Miejsce 

występowania 

bakterii

Częstość 

występowania 

bakterii w 1 g 

treści

Proporcje 

bakterii 

beztlenowych 

do tlenowych

Żołądek
Początkowy 
odcinek jelita 
cienkiego
Jelito kręte
Jelito grube

10

2

-10

5

10

2

-10

4

10

8

-10

11

10

11

-10

12

1 : 1

1 : 1

10 : 1

100-1000 : 1

Tabela 2. Drobnoustroje występujące w składzie flory fizjologicznej 
przewodu pokarmowego.

Miejsce występowania

Drobnoustroje

Żołądek

Lactobacillus spp.

Jelito cienkie: 

dwunastnica

jelito czcze
jelito kręte

Lactobacillus spp. 

Streptococcus spp. 

Escherichia coli

Bacteroides spp. 

Enterococcus spp.

Jelito grube

Bakterie beztlenowe

  Bacteroides fragilis i inne gatunki
  Fusobacterium spp. 
  Bifidobacterium bifidum i inne gatunki
  Lactobacillus spp. 
  Clostridium perfringens
  Clostridium septicum
  Eubacterium spp. 
  Actinomyces spp. 
  Prevotella spp. 
  Peptostreptococcus spp. 
  Finegoldia magna
  Micromonas micros
  Peptococcus niger
  Veillonella spp. 

Bakterie tlenowe i względnie 
beztlenowe

  Enterobacter spp. 
  Escherichia coli
  Klebsiella spp. 
  Proteus spp. 
  Pseudomonas spp. 
  Enterococcus faecalis
  Staphylococcus spp. 
  Bacillus spp

Początki formowania się flory 
fizjologicznej w organizmie 
człowieka

Zarówno jama ustna, jak i przewód 

pokarmowy płodu są jałowe. Jednak już 

w czasie pierwszych godzin po 

urodzeniu rozpoczyna się ich kolonizacja 

różnymi drobnoustrojami. W przewodzie 

pokarmowym noworodka w pierwszych 

dniach życia pojawiają się pałeczki z 

gatunku 

Escherichia coli

, ziarniaki z 

rodzaju 

Enterococcus

 oraz laseczki 

beztlenowe z rodzaju 

Clostridium

.  

W czasie kolejnych dni wśród 

drobnoustrojów zaczynają dominować 

pałeczki z 

rodzaju 

Lactobacillus

 i 

Bifidobacterium

. 

U niemowląt karmionych piersią, we 

florze jelitowej przeważają pałeczki z 

rodzaju Bifidobacterium. Ma to związek 

ze składnikami mleka kobiet, które 

zawiera oligosacharydy wykorzystywane 

do przemian metabolicznych przez te 

bakterie. Stwierdzono też, że liczba 

bakterii z gatunku Bifidobacterium jest 

niższa u noworodków karmionych 

mlekiem sztucznym

. 

Wykazano ponadto, że noworodki, które 
urodziły się z bardzo niską masą ciała, mają 
„ubogą” florę jelitową. Poza tym z 
przeprowadzonych badań wynika, że w 
przewodzie pokarmowym u takich 
noworodków mogą być obecne różne 
drobnoustroje chorobotwórcze, w tym: 

• Escherichia coli, 
• Enterococcus faecalis, 
• Acinetobacter cloacae,
• Klebsiella pneumoniae, 
• Staphylococcus epidermidis, 
• Staphylococcus haemolyticus 
• i Clostridium perfringens. 

Ponadto u noworodków urodzonych 

za pomocą cesarskich cięć flora 

jelitowa nie zawiera bakterii z 

rodzaju 

Bifidobacterium

. Dominują 

w niej drobnoustroje mikroaerofilne 

i względnie beztlenowe, a 

beztlenowce są ograniczone do 

rodzaju 

Clostridium

.

Na różnice w składzie flory jelitowej u 

noworodków może też mieć wpływ skład mleka 

kobiecego i sztucznego. Mleko ludzkie zawiera:

• laktozę, 

• kazeinę 

• fosforan wapnia

 

• i charakteryzuje się niskimi właściwościami 

buforującymi, a to sprzyja rozwojowi 

pałeczek Bifidobacterium. 

Mleko krowie, owcze i sztuczne nie wspomagają 

rozwoju tych pałeczek. U niemowląt karmionych 

mlekiem naturalnym i sztucznym obserwuje się 

różnice we florze jelitowej, dotyczące proporcji 

zawartości bakterii beztlenowych do tlenowych 

(odpowiednio 10:1 oraz 1000:1). 

Po wprowadzeniu do diety produktów 

stałych u niemowląt karmionych piersią 

w jelicie grubym zwiększa się liczba 

pałeczek z rodziny 

Enterobacteriaceae

, a 

także pojawiają się bakterie beztlenowe 

z rodzaju 

Clostridium

, 

Bacteroides

, 

ziarniaki z rodzaju 

Peptostreptococcus

, 

Peptococcus

 i 

Veillonella

. 

Zwraca też uwagę fakt, że pod koniec 2. 

roku życia skład flory jelitowej bez 

względu na rodzaj karmienia 

niemowląt jest podobny i zbliżony do 

flory przewodu pokarmowego dorosłego 

człowieka. 

Oddziaływanie fizjologicznej 

flory jelitowej

Jest wielokierunkowe i obejmuje:

• zapobieganie kolonizacji przewodu pokarmowego 

przez drobnoustroje patogenne,

• wytwarzanie przez bakterie jelitowe substancji, które 

hamują lub zabijają patogenne drobnoustroje, np. 

kwasy organiczne, nadtlenek wodoru, bakteriocyny,

• hamowanie wzrostu bakterii patogennych przez 

stwarzanie niekorzystnych warunków środowiska 

(kwaśne pH) i stymulacji perystaltyki jelit,

• działanie cytoprotekcyjne, pobudzające procesy 

regeneracji nabłonka jelit, dzięki wytwarzaniu 

substancji, takich jak arginina, cysteina i glutamina,

• wytwarzanie krótkołańcuchowych kwasów 

tłuszczowych (np. octowego, propionowego, 

masłowego), które są materiałem energetycznym dla 

nabłonka jelita grubego,

• uczestnictwo w procesie trawienia 

pokarmów zawierających laktozę, 

oligosacharydy i niektóre rodzaje błonnika,

• wytwarzanie witamin, tj. B1, B2, B12 i K,
• ułatwianie wchłaniania wapnia,
• stymulowanie aktywności układu 

immunologicznego człowieka,

• działanie antykarcynogenne na zasadzie 

hamowania procesów gnilnych, w których 

wytwarzane są nitrozoaminy,

• obniżanie poziomu cholesterolu we krwi 

dzięki przetwarzaniu go przez niektóre 

bakterie w sterole.

Bakteriozy

Mikroflora, która występuje w okrężnicy, 

wywiera działanie ochronne. Jednak niektóre 

drobnoustroje (tzw. oportunistyczne), gdy 

wydostaną się poza nią, mogą spowodować 

zakażenia endogenne. Przedostawaniu się 

drobnoustrojów poza obręb okrężnicy 

sprzyjają 

operacje chirurgiczne

 oraz 

uszkodzenia integralności barier jelitowych

. 

Wtedy istnieje zagrożenie translokacji 

bakterii oraz ich toksyn przez ścianę 

przewodu pokarmowego, co może 

doprowadzić do uogólnionych, a nawet 

zagrażających życiu zakażeń. 

W takich infekcjach często 
uczestniczą:

• Pałeczki Escherichia coli, 
• Enterobacter spp., 
• Pseudomonas aeruginosa, 
• Klebsiella spp., 
• Acinetobacter spp., 
• Bacteroides fragilis (rzadziej inne 

gatunki Bacteroides), 

• Prevotella spp., 
• Fusobacterium spp. 
• oraz ziarniaki, tj. Staphylococcus aureus, 
• gronkowce koagulazo-ujemne, 
• enterokoki i ziarniaki beztlenowe 
• a także grzyby drożdżopodobne z rodzaju Candida.

Natomiast tzw. 

zakażenia egzogenne

 są 

wywoływane przez drobnoustroje 
pochodzące z zewnątrz i są one typowo 
chorobotwórcze.

Do takich drobnoustrojów należą: 
• Salmonella spp., 
• Shigella spp., 
• enteropatogenne szczepy Escherichia coli, 
• Klebsilella spp., 
• Pseudomonas aeruginosa, 
• Staphylococcus aureus, 
• Yersinia enterocolitica,
• Campylobacter jejuni 
• i Clostridium botulinum.

Tabela 3. Drobnoustroje powodujące 

choroby przewodu pokarmowego.

Miejsce występowania

Drobnoustroje

Żołądek

Helicobacter pylori

Jelito cienkie

Escherichia coli

Jelito grube

Escherichia coli

Enterococcus spp.
Clostridium difficile
Clostridium spp.
Bacteroides fragilis

Salmonella spp.
Shigella spp.
Yersinia spp.

Staphylococcus spp.
Campylobacter spp.
Candida spp

Dysbakteriozy

To  zaburzenia w składzie flory fizjologicznej przewodu 

pokarmowego. Do ich występowania przyczyniają się 

m.in. takie czynniki, jak np.:

• radioterapia, 
• zakażenia jelitowe 
• oraz antybiotykoterapia

. 

Stosowanie antybiotyków o szerokim spektrum 

działania doprowadza do niszczenia bakterii 

tlenowych i beztlenowych, co sprzyja rozwojowi 

drobnoustrojów patogennych, opornych na dany lek. 

W tej sytuacji może dojść do nadmiernego rozwoju 

Gram-dodatnich laseczek z gatunku Clostridium 

difficile (wytwarzają toksynę A i B), które są przyczyną 

rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego. 

Inną konsekwencją dysbakteriozy może być 

nadmierny rozwój w jelitach drobnoustrojów 

opornych na dany antybiotyk i nosicielstwo 

takich szczepów, które będzie prowadzić do 

nawrotów choroby. Dysbakterioza może też 

sprzyjać rozwojowi grzybicy wywołanej przez 

różne gatunki grzybów drożdżopodobnych z 

rodzaju Candida. 

W celu zapobiegania zaburzeniom mikroflory 

przewodu pokarmowego lub odbudowy 

właściwego składu tej flory, stosowane są 

preparaty zwane 

probiotykami

.  

Probiotyki

Produkowane są przez różne firmy i 

zawierają jeden lub kilka odpowiednio 

dobranych drobnoustrojów. 

Wśród bakterii najczęściej wykorzystywane 

są pałeczki z rodzaju 

Lactobacillus

 

i 

Bifidobacterium

, a z grzybów 

rodzaj 

Saccharomyces

. 

Wśród różnych preparatów dostępnych w 

rynku jest probiotyk po nazwą „Jelitowa flora 

bakteryjna” produkowany przez firmę Solgar, 

który zawiera dwa gatunki drobnoustrojów 

produkujących kwas mlekowy. 

Jest on dostępny jedynie w aptekach.