Natalia Mindt
Zdrowie publiczne, spec elektroradiologia
Rok II, grupa II
Natalia Mindt
Zdrowie publiczne, spec elektroradiologia
Rok II, grupa II
Kaszel to reakcja odruchowa na podrażnienia
zakończeń nerwowych w błonie śluzowej
górnych dróg oddechowych. Jest to odruch
obronny, który ma na celu usunięcie ciał
obcych
lub śluzu.
Leki wykrztuśne ułatwiają usunięcie śluzu i
wydzieliny zapalnej z dróg oddechowych.
Dodatkowo upłynniają tę wydzielinę oraz
wzmagają odruch kaszlowy. Stosowane są w
schorzeniach górnych dróg oddechowych oraz
oskrzelowo-płucnych przebiegających z
nadmiernym wydzielaniem śluzu i słabych
odruchach kaszlowych.
Leki te najczęściej można podzielić na:
1) Leki działająco obwodowo zwiększają wydzielanie
śluzu w oskrzelach, powodują jego rozpuszczanie i
upłynnianie. Wydzielina łatwiej przesuwa się w
świetle oskrzeli, wzbudzają i nasilają odruch
kaszlowy.
2) Leki działające ośrodkowo pobudzają ośrodek
oddechowy i kaszlu wyniku czego następuję
pogłębienie oddechów, ułatwiają wyzwalanie odruchu
kaszlowego. Leki te nie mają znaczenia
praktycznego.
Inny podział leków wykrztuśnych:
1) Leki sekretolityczne – zwiększają wydzielanie
śluzu w oskrzelach, powodują jego upłynnianie,
ułatwiają przesuwanie się wydzieliny, pobudzają i
nasilają odruch kaszlowy:
a)
Solne środki wykrztuśne,
b)
Sulfogwajakol i olejki eteryczne,
c)
Saponiny i kwas benzoesowy.
2) Leki mukolityczne – upłynniają śluz, zmniejszają
lepkość:
a)
mesna, acetylocysteina, karbocysteina,
b)
Bromheksyna, ambroksol,
c)
Dornaza α.
Zastosowanie leków wykrztuśnych:
- Leki sekretolityczne – stosuje się w stanach
zapalnych dróg oddechowych, którym
towarzyszy kaszel suchy z niewielką ilością
plwociny lub kaszel silny z gęstą i lepką
plwociną.
- Leki mukolityczne – stosuje się m.in.: w
pulmonologii (np. mukowiscydoza), w
laryngologii (np. zapalenie krtani), chirurgii i
intensywnej opiece (usuwanie płynnych i
sypkich ciał obcych, wymiocin i krwi z
drzewa oskrzelowego).
Do solnych środków wykrztuśnych zaliczamy:
- Jodek potasu – krystaliczny proszę, łatwo
rozpuszczalny w wodzie, wchłania się przez
błony śluzowe, skuteczny choć dość
niebezpieczny gdyż przy dłuższym podawaniu
łatwo wywołuje zatrucia lub uczulenia.
Przyczynia się do zaostrzenia stanów
zapalnych, nie podawać go chorym na gruźlicę
płuc. Nie podawać z innymi lekami. Preparat:
Kalium iodatum.
- Chlorek amonowy – proszek rozpuszczalny w
wodzie, wydziela się częściowo przez gruczoły
śluzowe oskrzeli, rozpada się w nich na jony
amonowe (drażnią tkanki) i jony chlorkowe
(działają zakwaszająco i upłynniająco). Działa
słabo. Preparaty: Ammonium chloratum.
- Wodorowęglan sodowy – podany doustnie
wydziela się przez nerki i częściowo przez
gruczoły oskrzelowe, drażniąc je i pobudzając do
zwiększenia wydzielania, rozpuszcza on śluz
upłynnia go i oczyszcza błonę śluzową.
Wykrztuśnie działają także wody mineralne
zawierające wodorowęglan sodowy. Preparaty:
Natrium bicarbonicum, Sal Ems Facitium.
Środki wykrztuśne wydalane przez płuca:
- Grupa kreozotu – oleisty płyn zawierający
sulfogwajakol i kreozol, podany doustnie drażni
nieznacznie błonę śluzową żołądka, wydalając
się
przez gruczoły śluzowe wzmaga ich wydzielanie
dodatkowo działa nieznacznie odkażająco.
Preparaty:
guajazyl, kalium guajacosulfonicum, herbapect.
- Olejki eteryczne – po wchłonięciu wydalają się
przez gruczoły oskrzelowe. Działają wykrztuśnie,
odkażająco i znoszą przykry zapach wydzieliny
oskrzeli. Stosuje się je w postaci syropów (np.
Sirupus Thymi) oraz w postaci wziewów (np. Oleum
Eucalypti). Czasami sporządza się odwary surowców
roślinnych zawierających olejki eteryczne.
Środki wykrztuśne drażniące błonę śluzowa
żołądka:
- Benzoesam sodowy – podany doustnie drażnią
błonę śluzową żołądka, wywołując odruchowo
wzmożenie wydzielania śluzu. Wchłonięty do
krwiobiegu wydala się częściowo przez płuca,
drażniąc błonę śluzową oskrzeli i wzmaga
wydzielanie śluzu. Wydala się również przez
drogi żółciowe, działając żółciopędnie. Działa
po
za tym odkażająco. Preparaty: Natrium
benzoicum.
Leki mukolityczne – zmniejszają lepkość śluzu w
oskrzelach, ułatwiają usunięcie przez
odkrztuszanie:
- Acetylocysteina i karbocysteinna – zmniejszają
lepkość śluzu, pobudzają produkcję śluzu oraz
czynność rzęsek oskrzeli.
Działanie niepożądane mogą wywołać uczulenie,
skurcz oskrzeli, nudności, zaburzenia
łaknienie.
Przeciwwskazania choroba wrzodowa, ciążą,
alergiczny nieżyt nosa, nadwrażliwość na
pochodne cysteiny.
Prepararty: ACC, Fluimucil, Pectodrill.
- Bromheksyna – rozrzedza gęstą wydzielinę,
ułatwia transport rzęskowy w oskrzelach.
Działania niepożądane: niekiedy powoduje
zaburzenia ze strony układu pokarmowego.
Przeciwwskazania: uczulenie na lek. Ostrożnie
stosować w I trymestrze ciąży.
Preparaty: Flegamina, Ambrosol.
- Dornaza α – zmniejsza lepkość wydzieliny w
drogach oddechowych, powoduje upłynnianie.
Stosowana u chorych na mukowiscydozę.
Działanie niepożądane: chrypka, zapalenie
gardła, ból w klatce piersiowej, alergiczne
zmiany skórne.
Przeciwwskazania: nie stosować u dzieci poniżej
5 roku życia, nadwrażliwość na lek.
Preparaty: Pulmozyme.
Kompendium farmakologii, Andrzej
Danysz, Państwowy Zakład Wydawnictw
Lekarskich, Warszawa 2002
Internet:
