Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS)



Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jest to

przewlekła, postępująca układowa choroba

zapalna, która charakteryzuje się przede

wszystkim zajęciem stawów. Zapalenie

maziówki

(synovitis)

prowadzi do uszkodzenia

chrząstki i kości. Proces zapalny toczy się

również w strukturach okołostawowych jak np.

pochewki ścięgniste, powodując uszkodzenie

ścięgien.

(arthritis, bursitis, tendovaginitis).



Oprócz postaci stawowej (najczęstsza)

obserwuje się również postacie układowe

obejmujące tkankę podskórną (guzki

reumatoidalne), naczynia, układ nerwowy, serce

i nerki

Epidemiologia.



W Polsce szacuje sie chorobowość na około 1%

populacji dorosłych (około 400 tys. chorych).



Zachorowalność wynosi 2 do 4 osób na 10 tys., czyli

8 do 16 tys. nowych chorych w Polsce rocznie.



Choroba występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn

w stosunku 3-4:1,



może pojawić się w każdym wieku, szczyt jej

występowania przypada na okres od 30 do 60 roku

życia.



Choroba może mieć charakter ciągły lub cykliczny,

czyli z okresami zaostrzeń i remisji.



U około 20-30% pacjentów występuje ciężka,

postępująca postać choroby,

Etiologia.



Etiologia reumatoidalnego zapalenia

stawów nie jest znana. Podejrzewa

sie przewlekle zakażenie

retrowirusem, które u osób z

wrażliwym genotypem prowadzi do

ujawnienia choroby. Brane sa

również pod uwagę inne czynniki

zakaźne. Zasadniczą role przypisuje

sie mechanizmom immunologicznym.

Obraz kliniczny.



Choroba rozpoczyna sie bolem i obrzekiem jednego, rzadziej kilku

stawow.



Najczesciej zajete sa stawy rak, kolanowe i stawy srodstopia. Po

kilku tygodniach zapalenie stawow przybiera postac symetryczna.



Na poczatku trwania choroby czesto wystepuja:

-stany podgoraczkowe,

-chory ma poczucie ogolnego zmeczenia,

-traci apetyt,

- sztywność poranna



W stawie kolanowym w rezultacie zapalenia blony maziowej

dochodzi do gromadzenia sie wysieku. W okolicy podkolanowej

stwierdza sie czasami tzw. torbiel Bakera



Rzadziej obserwuje sie zajecie innych stawow, jak stawy ramienne,

lokciowe, biodrowe, skokowe i kregoslup szyjny.



W celu oceny zmian w ukladzie ruchu wykorzystuje sie kryteria

kliniczne i radiologiczne. Kryteria radiologiczne swiadczace o

anatomicznej progresji choroby zostaly opracowane przez

Steinbrockera w 1949 roku, a nastepnie zmodyfikowane.

Rece naleza do czesci anatomicznych

ukladu ruchu, w ktorych zmiany sa

najcharakterystyczniejsze.



wrzecionowaty obrzek stawów międzypaliczkowych bliższych,

srodręczno-paliczkowych i nadgarstkowych.



zanik miesni miedzykostnych dloni oraz mięsni kłebu kciuka.



Pojawia się typowe w tej chorobie odgiecie łokciowe, czyli

ulnaryzacja, reki.



W postaciach bardziej zaawansowanych znieksztalcenia

przyjmuja postac tzw. „ Łabędzich szyjek” na skutek

nadmiernego przeprostu stawow miedzypaliczkowych

blizszych i przykurczu w stawach miedzypaliczkowych

dalszych.



Przykurcz zgieciowy stawow miedzypaliczkowych blizszych

oraz przeprost stawow miedzypaliczkowych dalszych tworzy

tzw. „;palec butonierkowaty:”



W nastepstwie tych zmian dochodzi do znacznego oslabienia

sily chwytu i sprawnosci reki.



W niektorych przypadkach dochodzi rowniez do zerwania

sciegien, co jeszcze bardziej pogarsza funkcje reki.

radiologiczna kwalifikacja

wg Steinbrockera



okres I - brak zmian radiologicznych niewielka

osteoporoza okołostawowa



okres II - osteoporoza okołostawowa z / lub bez

rozpoczynającymi się objawami destrukcji kostnej



okres III - liczne nadżerki na brzegach krawędzi

stawowych - to potwierdza rozpoznanie RZS

(100%)!



okres IV - zesztywnienie włóknisto-kostne stawów

WNIOSKI:

1. RZS (okres I) = podejrzenie RZS

2 .RZS (okres III) = nie ma wątpliwości, co do

rozpoznania

kwalifikacja wg jakości

życia (wg Steinbrockera)



okres I - pełna wydolność



okres II - pełna wydolność w zakresie

podstawowych czynności życiowych



okres III- nie wychodzi sam z domu,

nie przygotuje sam posiłku



okres IV - przykuty do łóżka, bez

możliwości samoobsługi

2/3 pacjentów z RZS jest w II okresie

choroby

Pozastawowe objawy

narządowe:



Serce: zapalenie osierdzia, rzadziej

wsierdzia (często ze zmianami

naśladującymi zawał serca w EKG)



Płuca: zapalenie opłucnej, zwłóknienie płuc



Narząd wzroku: suche zapalenie spojówek i

rogówki, zapalenie twardówki oraz blaszki

nadtwardówkowej



Naczynia: zapalenie naczyń palców (rzadko

martwica), zapalenie naczyń

zaopatrujących nerwy (polineuropatia)

RZS - rokowanie

DOBRE:



ostry początek



początek w młodym

wieku



nieobecność guzków

reumatoidalnych



nieobecność

objawów

układowych



płeć męska

ZŁE:



przewlekły początek



początek w starszym

wieku



obecny

czynnik

reumatoidalny (RF) – 70 – 80%

przypadków – seropozytywne (Waalera –

Rosego / odczyn lateksowy)



wysokie miano RF



wczesne nadżerki



wczesne zajęcie dużych

stawów



zmiany pozastawowe

i/lub powikłania

układowe



płeć żeńska

Leczenie.



W reumatoidalnym zapaleniu stawow nie

ma leczenia przyczynowego.

Najwazniejszym celem jest osiagniecie w

jak najkrotszym czasie remisji, a

nastepnie jak najdluzsze jej podtrzymanie.

Ważną sprawą jest rowniez jak najdluzsze

utrzymanie maksymalnej ruchomosci

stawow, sprawnosci fizycznej calego

organizmu, niedopuszczenie do

wystapienia zanikow miesniowych.

Leczenie reumatoidalnego

zapalenia stawow jest leczeniem

kompleksowym:



farmakoterapia,



rehabilitacja,



leczenie zabiegowe

(ortopedyczne)



psychoterapia



W ostatnich latach zapatrywania na

leczenie farmakologiczne uległo istotnym

zmianom. Obecnie bedac pewnym

rozpoznania RZS stosuje sie leczenie

bardziej agresywne, ktorego celem jest

jak najszybsze osiagniecie remisji, co

zapobiega przewlekaniu sie procesu

zapalnego i nie doprowadza do rozwoju

trwalych zmian w kosciach i strukturach

okolostawowych.

LEKI



NLPZ



LEKI PODSTAWOWE



SULFASALAZYNA



CHLOROCHINA



ZŁOTO



D – PENICYLAMINA



IMMUNOSUPRESJA



CYTOSTATYKI



P/CIAŁA MONOKLONALNE

Fizjoterapia



Rehabilitacja

w RZS jest zadaniem trudnym, bowiem z

jednej strony zapobieganie tej chorobie jest niemozliwe ze

wzgledu na nie wyjasniona etiologie, a z drugiej,

postepujacy proces zapalny pozwala na ustalenie

programu rehabilitacji tylko na krotkie okresy i zmusza do

stalej zmiany metod terapeutycznych uwarunkowanych

nowa lokalizacja zmian stawowych. Rownoczesnie stale

towarzyszacy procesowi bol ogranicza w znacznym

stopniu aktywnosc ruchowa chorego. Bol pochodzenia

stawowego zwieksza napiecie miesni, co z kolei nasila bol.

Tworzy sie mechanizm „blednego kola”.



Celem jest przerwanie tego zjawiska przez dzialanie

przeciwbolowe, rozluzniajace i odciazajace za pomoca

preparatow farmakologicznych, kinezyterapii i

fizykoterapii.

Celami usprawniania

leczniczego w RZS sa:



1. zapobieganie deformacjom;



2. korekcja zniekształceń;



3. zwiększenie zakresu ruchów w

stawach i wzmacnianie siły

mięśniowej;



4. wyuczenie prawidłowej

kompensacji.



Dla kazdego chorego nalezy opracowac

indywidualny program usprawniania

leczniczego biorac pod uwage miedzy

innymi:



1. aktywnosc procesu zapalnego;



2. obraz radiologiczny stawow

swiadczacy o stopniu ich uszkodzenia;



3. badanie zakresu ruchomosci stawów

i ocenę siły miesniowej.

Okres ostry



W okresie znacznego nasilenia stanu zapalnego głównym

celem postępowania usprawniajacego jest niedopuszczenie

do :



ograniczenia ruchów w stawach,



do powstawania deformacji,



zaniku miesni, przykurczów torebki stawowej, sciegien i

miesni,



ulatwienie krążenia krwi i chłonki,



zapobieganie odleżynom.

Cel ten osiaga sie poprzez prawidlowe ulozenie chorego w

lozku, ortezy, czeste zmiany ulozenia kończyn,oraz stosując

cwiczenia bierne i cwiczenia redresyjne. Rezim łózkowy

należy maksymalnie skracac (do 4-6 dni) i stopniowo

rozszerzać wachlarz cwiczen przylozkowych, stosujac

cwiczenia w odciazeniu.

krioterapia

Okres podostry i

przewlekły



Ćwiczenia w odciążeniu



Manualne



Samoobsługi



Nauka chodu, upadania, wstawania



fizykoterapia

Fizykoterapia.



Stanowi nie mniej istotna niz farmakoterapia i

kinezyterapia czesc kompleksowego leczenia

chorego z RZS. W zaleznosci od zastosowanego

zabiegu lub ich kombinacji uzyskuje sie efekt

przeciwbolowy, przeciwzapalny oraz poprawę

funkcji elementów narzadu ruchu.



Jako zasade nalezy przyjac stosowanie w

poczatkowych okresach leczenia fizykalnego

bodzcow lagodnych i zwiekszac ich nasilenie w

wyniku kontroli odczynow. Regularnosc w

stosowaniu zabiegow jest w RZS bardziej

istotna aniżeli wybór metody leczenia

fizykalnego.

Stosowane zabiegi

fizykalne



Termoterapia



Elektrolecznictwo



Masaż



Ultradzwięki

Balneoterapia



Kontynuacja leczenia ambulatoryjnego lub

szpitalnego reumatoidalnego zapalenia

stawów jest leczenie uzdrowiskowe.



Istote balneoterapii stanowi kompleksowe

postepowanie lecznicze polegajace na

kinezyterapii, fizykoterapii, psychoterapii,

diecie, prowadzone w srodowisku innym niz

to, w ktorym chory zamieszkuje. Wazna role

odgrywa rowniez zespol czynnikow

przyrodniczych takich jak wody mineralne,

pleoidy i klimat.

Document Outline