ŚRODKI
PRZECIWPASOŻYTNICZE DO
ZWALCZANIA PASOŻYTÓW
ZEWNĘTRZNYCH
(
ECTOPARASITICIDA
)
Środki o działaniu
systemowym
Środki o działaniu
kontaktowym
Repellentia – odstraszające
owady
Atractantia – wabiące owady
ŚRODKI
PRZECIWPASOŻYTNICZE DO
ZWALCZANIA PASOŻYTÓW
ZEWNĘTRZNYCH
(
ECTOPARASITICIDA
)
Środki o działaniu
systemowym
Środki o działaniu
kontaktowym
Repellentia – odstraszające
owady
Atractantia – wabiące owady
ECTOPARASITICIDA
SYSTEMOWE:
Iniekcje
Per os
„pour-on” –
polewanie
„spot-on” -
nakrapianie
KONTAKTOWE:
Kąpiele
(owce, psy, lisy)
Spray=spryskiwanie
Emulsje (
psy
)
Naskórne „ pour-on)
(
bydło
)
Naskórne „spot-on”
(
psy, koty
)
Kołnierze,obroże
(
psy,koty
)
Kolczyki do ucha (
bydło
)
Przylepce, opaski
(konie)
Szampony
(psy)
LEKI O DZIAŁANIU
SYSTEMOWYM
ENDEKTOCYDY = awermektyny +
milbemycyny
ZWIĄZKI FOSFOROORGANICZNE
INHIBITORY ROZWOJU OWADÓW
(IDI = Insect Development Inhibitors)
REGULATORY WZROSTU
OWADÓW = JUWENOIDY (IGR =
Insect Growth Regulators =
Juvenoids)
ZWIĄZKI
FOSFOROORGANICZNE
Cytioat (Cylee)
Merifonat (Neduvon, Gzavon)
Fosmet
Dimpylat = Diazinon (Neocidol)
Fention (Tiguvon)
Bromfenwinfos (Ipovet)
ZWIĄZKI
FOSFOROORGANICZNE
Leki podawane są per os, pour-on, spot-on
Po resorpcji dostają się do płynów ustrojowych,
którymi odżywia się ektopasożyt
Mechanizm: nieodwracalne hamowanie
aktywności cholinoesteraz u ektopasożytów
W organiźmie gospodarza ulegają metabolizmowi
utlenianie lub hydroliza
Toksyczne indukcja acetylocholinemii wpływ
muskarynowy i nikotynowy ślinienie, łzawienie,
biegunka, pobudzenie perystaltyki, duszność,
wymioty, wzrost kurczliwości mięśni
szkieletowych, skurcze toniczno-kloniczne mięśni.
Należy podać: atropinę, reaktywatory Ach-
esterazy, glukokortykosterydy
CYTIOAT
Lek stosuje się u psów i kotów per os
(tabletki) 1-2 razy w tygodniu przez 4-6
tygodni w celu zwalczania inwazji pcheł.
Cytioat słabiej działa na nużeńce
(Demodex canis) i kleszcze
W terapii nużycy lek musi być
stosowany długo (8-12 tygodni)
METRIFONAT I FOSMET
Leki stosuje się u bydła do zwalczania
inwazji larw gza bydlęcego
Podaje się naskórnie „pour-on” jesienią
lub wiosną
NIE WOLNO STOSOWAĆ między
grudniem i marcem larwy mogą być
usadowione w rdzeniu kręgowym !!!!!
DIMPYLAT = DIAZINON
Lek stosowany do niszczenia inwazji
świerzbowców, kleszczy, wszy, wpleszczy i
larw much.
U bydła stosowany w postaci kąpieli
U koni i psów stosowany jako
opryskiwanie
U psów i kotów w zwalczaniu pcheł w
postaci naskórnej „spot-on”
FENTION
U psów i kotów stosowany naskórnie
„spot-on” do niszczenia inwazji pcheł.
U bydła w postaci kolczyka zakładanego
na ucho lub kąpieli do niszczenia inwazji
wszy i larw gza bydlęcego.
BROMFENWINFOS
Stosowany u bydła, świń i owiec w
postaci aerozolu do opryskiwania
(działanie kontaktowo-systemowe).
Lek stosowany do zwalczania inwazji
wszy, wszołów, pcheł, larw gza,
świerzbowców, nużeńca.
INHIBITORY ROZWOJU
OWADÓW (pochodne
benzoilofenylo-mocznika)
LUFENURON
DIFLUBENZURON
FLUAZURON
LUFENURON (Program)
Tabletki i zawiesina do stosowania
doustnego u psów i kotów oraz do iniekcji
podskórnej dla kotów.
Lek stosowany do zwalczania i
kontroli infestacji pchłami psów i
kotów.!!!
Po podaniu lek gromadzi się w tkance
tłuszczowej gospodarza
Z tkanki tłuszczowej stopniowo uwalnia się
do krwi z którą jest pobierany przez pchły.
LUFENURON (Program)
Pchła żerująca na psie lub kocie przenosi
lufenuron do składanych jaj.
Efektem czego jest zaburzony proces
wykształcania się larw blokowanie
tworzenia się chityny u form
larwalnych.
Lek nie zabija pcheł dorosłych !!!!!
Lufenuron jest związkiem nietoksycznym
Stosowany per os co 1 miesiąc lub w
iniekcji co 6 miesięcy.
DIFLUBENZURON
Lek stosowany jest u bydła w celu
ograniczenia populacji much
składających jaja w odchodach.
Lek po wchłonięciu wydalany jest w 80%
z kałem bydlęcym
Wydalany z kałem hamuje rozwój
chityny u larw much
Działa tylko na formy larwalne owadów,
które rozwijają się w kale.
Lek nie działa na postacie dojrzałe.
FLUAZURON
Stosowany u bydła naskórnie w celu
zwalczania i ograniczania inwazji
kleszczy.
Hamuje syntezę chityny u form
rozwojowych kleszcza.
REGULATORY WZROSTU
OWADÓW = JUWENOIDY
Juwenoidy zaburzają metamorfozę owadów
Działają jajo- i larwobójczo.
Nie zabijają dorosłych postaci owadów i
roztoczy. !!!!!
Juwenoidy działają podobnie jak naturalny
hormon juwenilny odpowiedzialny za wzrost i
metamorfozę owadów i roztoczy
Obniżenie stężenia endogennego hormonu
juwenilnego jest sygnałem do rozpoczęcia
procesu metamorfozy w poczwarkę i
dorosłego osobnika.
Po zastosowaniu juwenoidów dochodzi do
zatrzymania procesu przeobrażania się form
rozwojowych i następowego ich obumierania.
REGULATORY WZROSTU
OWADÓW = JUWENOIDY
FENOKSYKARB
PIRYPROKSYFEN
Leki są karbaminianami lecz nie hamują aktywności ACHE
Stosowane do zwalczania inwazji pcheł u psów i kotów
Działają bójczo na jaja i postacie larwalne
.
METOPREN
Jest to terpenoid działający jak hormon juwenilny
Stosowany jako spray lub obroża u psów i kotów do
zwalczania inwazji pcheł.
Stosowany do zwalczania koprofilnych much u bydła.
LEKI PRZECIW
EKTOPASOŻYTOM O DZIAŁANIU
KONTAKTOWYM.
AMIDYNY
Amitraz
KARBAMINIANY
Karbaryl
Propoksur
Bentiokarb
ZWIĄZKI FOSFOROORGANICZNE
Kumafos
Dichlorfos
Diazinon = Dimpylat
LEKI PRZECIW
EKTOPASOŻYTOM O DZIAŁANIU
KONTAKTOWYM
PYRETRYNY I SYNTETYCZNE PYRETROIDY
Cypermetryna
Cyflutryna
Deltametryna
Fenvalerat
Flumetryna
Permetryna
Bioaletryna
Cyhalotryna
Lamdacyhalotryna
LEKI PRZECIW
EKTOPASOŻYTOM O DZIAŁANIU
KONTAKTOWYM
CHLORONIKOTYNYLE
Imidakloprid (Advantage)
FENYLOPIRAZOLE
Fipronil (Frontline)
Pyriprol (Prac-tic)
INNE ZWIĄZKI
Benzoesan benzylowy
Mesulfen (Biodylon)
AMIDY AMITRAZ
Jest insektycydem i akarycydem o
działaniu kontaktowym.
Stosowany jest w postaci tabletek, obroży,
roztworu do sporządzania emulsji
Pobudza receptory oktopaminowe w
CUN pasożyta, który ulega aktywacji
ruchowej i odpada z żywiciela
AMITRAZ
Zastosowanie:
Zwalczanie świerzbowców, wszy,
kleszczy, wpleszczy.
Zwalczanie warrozy u pszczół (Varroa
Jacobsoni)
Jest lekiem z wyboru w zwalczaniu
inwazji nużeńca (Demodex canis)
AMITRAZ
Stosuje się u:
Świń
Owiec
Kóz
Bydła
Psów
Pszczół
W postaci wodnej emulsji (0,025 –0,05%)
do opryskiwania zwierząt lub kąpieli
AMITRAZ
Nie wolno stosować:
U kotów
U koni
(hamowanie perystaltyki jelit
grubych – zatkanie)
U psów ras Chihuahua
– idiosynkrazja
U stresie przegrzania u innych ras
psów
Wykazuje silne działanie ekotoksyczne
(ryby, płazy i gady wodne)
AMITRAZ
Wrażliwe na przedawkowanie jest bydło
Wysoki współczynnik terapeutyczny (14-40)
Może być stosowany u zwierząt młodych i
samic ciężarnych.
U ssaków amitraz działa agonistycznie na
receptor
2
adrenergiczny ( w zatruciu
stosuje się johimbinę) oraz
antagonistycznie na receptor
serotoninowy i H
1
.
KARBAMINIANY
Karbaryl – płyn (obecnie nie jest stosowany)
Propoksur – obroża, szampon, puder, spray dla
psów i kotów
Bentiokarb – obroża dla psów
Karbaminiany służą do zwalczania inwazji
pcheł u psów i kotów
Leki są odwracalnymi inhibitorami
acetylocholinoesterazy, nie powodują zmian
strukturalnych enzymu.
Są mniej toksyczne niż związki
fosforoorganiczne
Karbaryl efekt karcinogenny –
wycofywany z lecznictwa weterynaryjnego
ZWIĄZKI
FOSFOROORGANICZNE
Kumafos – roztwór dla bydła, świń i
koni do zwalczania pcheł, wszy,
wszołów, larw gza
Dichlorfos –aerozol do zwalczania
pcheł u psówi kotów
Diazinon = Dimpylat – roztwór dla
owiec i pomieszczeń inwentarskich
gdzie przebywają zwierzęta oraz obroże
dla psów i kotów
ZWIĄZKI
FOSFOROORGANICZNE
Mechanizm przeciwpasożytniczego
działania:
Nieodwracalna inhibicja aktywności
cholinoesteraz u pasożytów w
mniejszym stopniu u żywiciela
Nieodwracalne hamowanie aktywności
acetylocholinoesterazy i innych esteraz
związana jest z wywołaniem zmian w
strukturze tych enzymów.
PYRETRYNY I PYRETROIDY
Pyretryny – naturalne związki
ekstrahowane z kwiatów Pyrethrum i
Chrysanthemum są wrażliwe na światło i
szybko inaktywowane.
Wyciągi zawierają ok.. 25% pyretryn,
dodatek butoksydu piperonylu działa
synergicznie i wzmaga insektobójcze
działanie pyretryn.
PYRETRYNY I PYRETROIDY
Pyretroidy:
Związki syntetyczne, trwalsze od naturalnych
pyretryn
Wykazują wysoką aktywność insektobójczą
Bardzo mało toksyczne dla ssaków
Toksyczne dla ryb (deltametryna)
Działają na kanały Na+ włókien nerwowych
pasożyta, wywołując pobudzenie a następnie
porażenie pasożyta
Działanie zależy od stosunku izomerów
cis:trans
PYRETRYNY I PYRETROIDY
Cypermetryna (Flectron – kolczyk dla bydła):
Zwalcza muchy, wszy bąki, larwy gzów,
kleszcze, ptasznice
Działa 3-5 miesięcy
Cyflutryna (Biofly – pour on)
Do zwalczania much, bąków i innych owadów
żerujących na skórze bydła
Działa przez 4-6 tygodni
Można stosować w okresie laktacji, nie
przechodzi do mleka.
Rozmieszcza się jedynie w tłuszczu tkanki
podskórnej
PYRETRYNY I PYRETROIDY
Cyhalotryna (Coopertex –pour on)
Służy do zwalczania much, bąków i innych
owadów żerujących na skórze bydła.
Deltametryna (Butox pour on, Kiltix –
obroża)
Stosowana do zwalczania świerzbu, wszy,
kleszczy wszołów, wpleszczy i owadów
latających.
Stosowana u bydła, owiec.
Lek bezpieczny
Łączy się deltametrynę z karbaminianem
(propoksurem)
PYRETRYNY I PYRETROIDY
Flumetryna (Bayvarol strips – paski do
zawieszania w ulu pszczelim)
Związek skuteczny w zwalczaniu
warrozy (Varroa Jacobsoni - roztocz
atakujący czerw pszczeli)
Związek bezpieczny dla pszczół
Stosuje się po miodobraniu
PYRETRYNY I PYRETROIDY
Permetryna (Expot –”spot on” – psy,
Insectin – płyn, proszek, Tectonic „pour
on”)
Lek stosowany do zwalczania inwazji wszy,
pcheł, kleszczy, komarów, piórojadów u
wszystkich gatunków zwierząt.
Tetrametryna (proszek, spray, szampon)
Do zwalczania pcheł i kleszczy u psów i
kotów.
Fenvalerat (pour on)
Muchy, wszy – bydło
Pchły i kleszcze – psy i koty
CHLORONIKOTYNYLE
Imidakloprid (Advantage – „spot on”)
Do zwalczania pcheł u psów i kotów
Może być stosowany u samic ciężarnych i
karmiących
Po nakropieniu na skórę preparat
rozprzestrzenia się po całej okrywie
włosowej
Działa kontaktowo po 24 godzinach
Czas działania 4-6 tygodni
Kąpiel w szamponie skraca czas działania
imidaklopridu.
Imidakloprid (Advantage – „spot
on”)
Mechanizm: imidakloprid jest agonistą
cholinergicznych receptorów
nikotynowych u owadów
Wywołuje długotrwałą depolaryzację
błony zasynaptycznej neuronów
centralnego układu nerwowego owada.
Wykazuje bardzo słabe powinowactwo do
receptora N u ssaków, nie przenika do
OUN
Zlizany przez psa lub kota z powierzchni
skóry nie wywołuje zatrucia.
FENYLOPIRAZOLE
FIPRONIL (Frontline – spray,
spot-on)
Służy do zwalczania i kontroli inwazji
pcheł u psów i kotów
Mechanizm: blokuje działanie GABA jako
neurotransmitera u owadów i roztoczy.
Działa szybko, resorbuje się do gruczołów
łojowych gospodarza i wykazuje działanie
przedłużone przez okres 2-3 miesięcy.
Zapobiega reinfestacji pcheł przez 3
miesiące (psy) lub 2 miesiące (koty)
FENYLOPIRAZOLE:
PYRIPROL (Prac-tic)
Stosowany miejscowo „spot-on”
Służy do zwalczania i kontroli inwazji
pcheł i kleszczy u psów.
Pomocny w terapii alergicznego zapalenia
wywołanego inwazją pcheł
Mechanizm: blokuje działanie GABA jako
neurotransmitera u owadów i roztoczy
blokada transferu jonów chlorkowych przez
błony komórkowe niekontrolowana
aktywność OUN pasożyta i następowa śmierć.
Efekt po 24 godz. pchły i po 48 godz. kleszcze.
Czas działania 4 tygodnie
Toksyczny dla organizmów wodnych
INNE ZWIĄZKI
Mesulfen (Biodylon)
Zwalczanie świerzbowców, wszy, pcheł
Wykazuje działanie przeciwgrzybicze
W postaci płynu do smarowania skóry
stosowanego przez 3 kolejne dni
Stosowany u wszystkich gatunków
zwierząt z
wyj. kotów
INNE ZWIĄZKI
Benzoesan benzylowy
Służy do zwalczania owadów z rodziny
komarowatych
Stosowany w postaci 25% roztworu do
przemywania lub rozpryskiwania
powierzchni ciała koni
Działa profilaktycznie przeciw
swędzącym odczynom po ukąszeniu
owadów.
REPELLENTIA – środki
odstraszające
Naturalne:
olejek cytronelowy, geraniol,
cytronelol, geranium, olejek geraniowy
Syntetyczne:
dietylotoluamid, ftalan
etylowy
SCUDO
: ftalan etylowy + olejek
cytronelowy + geranium + terpentyna
płynny preparat dla koni