Oświadczenie woli
Oświadczenie woli
Oświadczenie woli
Oświadczenie woli
Oświadczenie woli
Oświadczenie woli
Uwaga: Zasadniczo są to teorie
Uwaga: Zasadniczo są to teorie
współczesnej cywilistyki, gdyż prawo
współczesnej cywilistyki, gdyż prawo
rzymskie nie wypracowało
rzymskie nie wypracowało
teoretycznego pojęcia oświadczenia
teoretycznego pojęcia oświadczenia
woli
woli
Oświadczenie woli to:
Oświadczenie woli to:
Zachowanie się człowieka, które wyraża w sposób
Zachowanie się człowieka, które wyraża w sposób
dostateczny zamiar wywołania skutku prawnego
dostateczny zamiar wywołania skutku prawnego
Elementy składające się
Elementy składające się
na oświadczenie woli
na oświadczenie woli
•
Wola wewnętrzna
Wola wewnętrzna
(
(
voluntas
voluntas
) akt woli - to,
) akt woli - to,
co podmiot „chciał wyrazić wewnątrz”
co podmiot „chciał wyrazić wewnątrz”
•
Wola zewnętrzna
Wola zewnętrzna
(
(
verba
verba
) wyrażenie,
) wyrażenie,
przejaw woli - to, co „widać na zewnątrz”
przejaw woli - to, co „widać na zewnątrz”
•
Te dwa elementy powinny być zgodne. Jeśli
Te dwa elementy powinny być zgodne. Jeśli
nie są, występuje
nie są, występuje
wada oświadczenia woli
wada oświadczenia woli
•
Początkowo
Początkowo
voluntas
voluntas
była bez znaczenia, a
była bez znaczenia, a
istotna była tylko
istotna była tylko
verba
verba
. Uwzględnianie
. Uwzględnianie
voluntas
voluntas
rozpoczęło się
rozpoczęło się
de facto
de facto
od
od
causa
causa
Curiana
Curiana
Wady oświadczenia woli
Wady oświadczenia woli
•
Pozorność (
Pozorność (
simulatio
simulatio
)
)
•
Zastrzeżenie potajemne (
Zastrzeżenie potajemne (
reservatio
reservatio
mentalis
mentalis
)
)
•
Błąd (
Błąd (
error
error
)
)
•
Podstęp (
Podstęp (
dolus
dolus
)
)
•
Groźba (
Groźba (
metus
metus
)
)
POZORNOŚĆ
POZORNOŚĆ
(
(
SIMULATIO
SIMULATIO
)
)
•
Strony umawiają się, że czynność prawna
Strony umawiają się, że czynność prawna
nie będzie wywoływać dla nich skutków
nie będzie wywoływać dla nich skutków
lub że będą one inne od tych jakie
lub że będą one inne od tych jakie
przewiduje dla niej porządek prawny
przewiduje dla niej porządek prawny
•
Skutki pozorności:
Skutki pozorności:
Czynność symulowana
Czynność symulowana
(pozorna) –
(pozorna) –
nieważna,
nieważna,
Czynność dysymulowana
Czynność dysymulowana
(ukryta pod
(ukryta pod
pozorną) – ważna, jeśli zgodna z prawem
pozorną) – ważna, jeśli zgodna z prawem
ZASTRZEŻENIE
ZASTRZEŻENIE
POTAJEMNE (
POTAJEMNE (
RESERVATIO
RESERVATIO
MENTALIS
MENTALIS
)
)
•
Złożenie oświadczenia woli z nie
Złożenie oświadczenia woli z nie
ujawnionym na zewnętrz zamiarem, aby nie
ujawnionym na zewnętrz zamiarem, aby nie
wywoływało ono żadnego skutku prawnego
wywoływało ono żadnego skutku prawnego
•
Tego typu oświadczenie woli rodzi skutki
Tego typu oświadczenie woli rodzi skutki
prawne
prawne
•
Cel: ochrona bezpieczeństwa obrotu
Cel: ochrona bezpieczeństwa obrotu
prawnego
prawnego
ERROR (BŁĄD)
ERROR (BŁĄD)
•
ERROR FACTI - błąd co do faktu
ERROR FACTI - błąd co do faktu
Początkowo nie można było uchylić się od skutków
Początkowo nie można było uchylić się od skutków
takiej czynności; dopiero przy kontraktach
takiej czynności; dopiero przy kontraktach
konsensualnych błąd mógł powodować nieważność
konsensualnych błąd mógł powodować nieważność
czynności ze względu na brak porozumienia stron
czynności ze względu na brak porozumienia stron
co do elementów przedmiotowo istotnych (tzw.
co do elementów przedmiotowo istotnych (tzw.
dyssens
dyssens
)
)
•
ERROR IURIS - błąd co do prawa – mylne
ERROR IURIS - błąd co do prawa – mylne
wyobrażenie strony co do istniejącego prawa
wyobrażenie strony co do istniejącego prawa
•
Zasada
Zasada
Ignorantia iuris nocet
Ignorantia iuris nocet
Niemożność powoływania się na
Niemożność powoływania się na
nieznajomość prawa i uchylenia się od
nieznajomość prawa i uchylenia się od
skutków prawnych czynności powziętej
skutków prawnych czynności powziętej
wskutek tej nieznajomości
wskutek tej nieznajomości
Osoby uprawnione do
Osoby uprawnione do
powołania się na
powołania się na
nieznajomość prawa
nieznajomość prawa
•
Minores
Minores
(osoby małoletnie; do 25 roku życia)
(osoby małoletnie; do 25 roku życia)
•
Kobiety
Kobiety
•
Rusticii
Rusticii
(osoby, które ze względu na swoje
(osoby, które ze względu na swoje
pochodzenie i miejsce zamieszkania mogły nie znać
pochodzenie i miejsce zamieszkania mogły nie znać
prawa)
prawa)
•
Żołnierze
Żołnierze
•
Przy powołaniu na
Przy powołaniu na
ignorantia iuris
ignorantia iuris
pretor
pretor
udzielał
udzielał
restitutio in integrum
restitutio in integrum
(„powrót do
(„powrót do
stanu poprzedniego”)
stanu poprzedniego”)
Kiedy można uchylić się
Kiedy można uchylić się
od skutków prawnych
od skutków prawnych
błędu?
błędu?
•
Błąd
Błąd
jest istotny
jest istotny
(czyli gdyby osoba
(czyli gdyby osoba
dokonująca czynności wiedziała o
dokonująca czynności wiedziała o
rzeczywistym stanie rzeczy, nie
rzeczywistym stanie rzeczy, nie
dokonałaby jej)
dokonałaby jej)
•
Błąd
Błąd
daje się
daje się
usprawiedliwić
usprawiedliwić
(czyli
(czyli
nie jest wywołany brakiem staranności
nie jest wywołany brakiem staranności
lub rażącym brakiem wiedzy osoby,
lub rażącym brakiem wiedzy osoby,
która na błąd się powołuje)
która na błąd się powołuje)
Kiedy można uchylić się
Kiedy można uchylić się
od skutków prawnych
od skutków prawnych
błędu?
błędu?
•
Paulus D. 22.6.9.2:
Paulus D. 22.6.9.2:
„Lecz nieznajomość faktu wtedy komuś nie
„Lecz nieznajomość faktu wtedy komuś nie
szkodzi, gdy nie można mu zarzucić rażącego
szkodzi, gdy nie można mu zarzucić rażącego
zaniedbania swoich spraw; co bowiem zrobić,
zaniedbania swoich spraw; co bowiem zrobić,
gdy wszyscy daną rzecz wiedzą a ten jeden
gdy wszyscy daną rzecz wiedzą a ten jeden
się nie dowiedział? […] co znaczy wiedzieć;
się nie dowiedział? […] co znaczy wiedzieć;
należy przyjąć, że nie chodzi tu o człowieka
należy przyjąć, że nie chodzi tu o człowieka
nadzwyczaj dociekliwego lub nadzwyczaj
nadzwyczaj dociekliwego lub nadzwyczaj
niedbałego lecz o takiego, który mógł się
niedbałego lecz o takiego, który mógł się
dowiedzieć starannie rzecz sprawdzając”
dowiedzieć starannie rzecz sprawdzając”
DOLUS (podstęp)
DOLUS (podstęp)
•
Strona dokonuje czynności prawnej pod
Strona dokonuje czynności prawnej pod
wpływem umyślnie wywołanego błędu
wpływem umyślnie wywołanego błędu
przez drugą stronę lub osobę trzecią
przez drugą stronę lub osobę trzecią
•
Skutki:
Skutki:
Według
Według
ius civile
ius civile
czynność ważna
czynność ważna
Prawo pretorskie chroniło
Prawo pretorskie chroniło
pokrzywdzonego przez:
pokrzywdzonego przez:
–
restitutio in integrum
restitutio in integrum
–
exceptio doli
exceptio doli
–
actio doli
actio doli
METUS (groźba)
METUS (groźba)
•
Ktoś dokonuje czynności prawnej
Ktoś dokonuje czynności prawnej
pod wpływem
pod wpływem
bezprawnej
bezprawnej
oraz
oraz
poważnej
poważnej
groźby (przymusu)
groźby (przymusu)
•
Paulus D.4.2.21.5:
Paulus D.4.2.21.5:
[…]
[…]
si liberum esset noluissem, tamen
si liberum esset noluissem, tamen
coactus volui
coactus volui
[…]
[…]
„gdybym był swobodny, nie chciałbym,
„gdybym był swobodny, nie chciałbym,
jednak zmuszony, chciałem”
jednak zmuszony, chciałem”
METUS (groźba)
METUS (groźba)
•
Vis compulsiva
Vis compulsiva
(przymus psychiczny)
(przymus psychiczny)
•
Vis absoluta
Vis absoluta
(przymus fizyczny – brak
(przymus fizyczny – brak
czynności prawnej)
czynności prawnej)
•
Skutki:
Skutki:
Według
Według
ius civile
ius civile
czynność ważna
czynność ważna
Prawo pretorskie chroniło pokrzywdzonego
Prawo pretorskie chroniło pokrzywdzonego
przez:
przez:
–
restitutio in integrum
restitutio in integrum
–
exceptio
exceptio
quod metus causa
quod metus causa
–
actio
actio
quod metus causa
quod metus causa
Skutki wad oświadczenia
Skutki wad oświadczenia
woli
woli
•
Dziś sankcje wadliwości czynności prawnych:
Dziś sankcje wadliwości czynności prawnych:
Nieważność (całkowita lub częściowa, początkowa
Nieważność (całkowita lub częściowa, początkowa
lub następcza)
lub następcza)
Bezskuteczność (w tym względem osób trzecich)
Bezskuteczność (w tym względem osób trzecich)
•
Nieważność (
Nieważność (
ius civile
ius civile
), a wzruszalność (
), a wzruszalność (
ius
ius
honorarium
honorarium
)
)
•
Paulus D. 50.17.29:
Paulus D. 50.17.29:
Quod ab initio vitiosum est, non potest tractu
Quod ab initio vitiosum est, non potest tractu
temporis convalescere
temporis convalescere
Co od początku jest wadliwe, nie może być
Co od początku jest wadliwe, nie może być
uzdrowione przez sam upływ czasu
uzdrowione przez sam upływ czasu
Inne możliwe skutki
Inne możliwe skutki
wadliwych działań
wadliwych działań
prawnych
prawnych
•
KONWALIDACJA („uważnienie czynności
KONWALIDACJA („uważnienie czynności
prawnej”) –
prawnej”) –
w wyniku
w wyniku
zajścia innego
zajścia innego
zdarzenia prawnego dotychczas nieważna
zdarzenia prawnego dotychczas nieważna
czynność prawna wywołuje skutki prawne w
czynność prawna wywołuje skutki prawne w
niej wyrażone
niej wyrażone
np. nieważna darowizna miedzy
np. nieważna darowizna miedzy
małżonkami może wywoływać skutki prawne w chwili
małżonkami może wywoływać skutki prawne w chwili
śmierci jednego z nich
śmierci jednego z nich
•
KONWERSJA –
KONWERSJA –
czynność nieważna spełnia
czynność nieważna spełnia
przesłanki ważności innej czynności prawnej
przesłanki ważności innej czynności prawnej
np. nieważna z braku świadków
np. nieważna z braku świadków
mancipatio
mancipatio
może być
może być
ważną
ważną
traditio
traditio
, konwersja legatu windykacyjnego w
, konwersja legatu windykacyjnego w
damnacyjny od
damnacyjny od
Senatum Consultum Neronianum
Senatum Consultum Neronianum
Next time
Next time
•
Zdolność do czynności
Zdolność do czynności
prawnych
prawnych
•
Literatura:
Literatura:
Z Podręcznika
Z Podręcznika
Rozdział V § 20 (do powtórki)
Rozdział V § 20 (do powtórki)
Podręcznik PR-PPP:
Podręcznik PR-PPP:
Rozdział 3.1.3.
Rozdział 3.1.3.
Next time
Next time
•
Z 565 Zagadek...
Z 565 Zagadek...
Warunki i terminy: pyt. 212-244
Warunki i terminy: pyt. 212-244
Kazus 16 -
Kazus 16 -
do przeanalizowania
do przeanalizowania
Kazus
Kazus
y: 18, 22-24
y: 18, 22-24
•
Kazusy z prezentacji 09_A
Kazusy z prezentacji 09_A