1.15.
1.15.
Co trzeba
Co trzeba
wiedzieć koniecznie
wiedzieć koniecznie
o płazińcach i
o płazińcach i
nicieniach
nicieniach
Opracowała Bożena Smolik
Opracowała Bożena Smolik
Konsultant Arleta Poręba-Konopczyńska
Konsultant Arleta Poręba-Konopczyńska
1.15.
1.15.
Co trzeba
Co trzeba
wiedzieć koniecznie
wiedzieć koniecznie
o płazińcach i
o płazińcach i
nicieniach
nicieniach
Opracowała Bożena Smolik
Opracowała Bożena Smolik
Konsultant Arleta Poręba-Konopczyńska
Konsultant Arleta Poręba-Konopczyńska
Płazińce
Płazińce
Zwane są inaczej robakami płaskimi.
Ich ciało spłaszczone jest grzbieto-brzusznie.
Mają dwuboczną symetrię ciała.
Żyją w wodach słonych, słodkich oraz wewnątrz ciała
żywiciela.
Zdecydowana większość płazińców to pasożyty.
W rozwoju występuje postać larwy, czyli rozwój jest
złożony.
Przedstawiciele
Tasiemce – tasiemiec uzbrojony, nieuzbrojony,
bruzdogłowiec.
Przywry – motylica wątrobowa.
Wirki – wypławek biały.
Wirki
Wirki
Nieliczne płazińce to wolno żyjące wirki, które
można znaleźć na roślinach w czystych stawach.
Są małymi drapieżnikami, mają około 1 cm długości
.
Tasiemce
Tasiemce
Wszystkie dorosłe
tasiemce żyją
w jelitach kręgowców.
Mają członowane ciało przypominające taśmę.
Wszystkie są zbudowane według planu:
główka (miejsce przyczepu do ścian jelita)
szyjka (miejsce powstawania nowych członów)
niedojrzałe (młode) człony → dojrzałe człony
Stare (dojrzałe) człony odrywają się i są usuwane
z organizmu na zewnątrz.
Ciało tasiemca chroni przed strawieniem specjalny naskórek
(nabłonek syncycjalny)
Tasiemiec nie posiada układu pokarmowego – żyjąc w jelicie
cienkim wchłania strawiony pokarm całą powierzchnią ciała.
Tasiemiec oddycha beztlenowo.
Tasiemiec rozmnaża się płciowo. Jest obojnakiem. Występuje tu
zjawisko samozapłodnienia. W rozwoju występuje postać
larwalna, a więc rozwój jest złożony. Rozwój larwalny wymaga
zmiany żywiciela
.
Cykl rozwojowy tasiemca
Cykl rozwojowy tasiemca
nieuzbrojonego
nieuzbrojonego
Pasożyt dwudomowy.
Żywicielem pośrednim jest
bydło.
Żywicielem ostatecznym
jest człowiek
.
Główną przyczyną
rozpowszechnienia zakażenia
jest stosowanie szamba i
osadów ściekowych do
nawożenia pól uprawnych i
pastwisk oraz odprowadzanie
ścieków (fekalia) do wód
powierzchniowych, z których
czerpana jest woda do celów
konsumpcyjnych lub
gospodarskich.
Cykl rozwojowy tasiemca
Cykl rozwojowy tasiemca
nieuzbrojonego
nieuzbrojonego
Wypełnione
jajami
człony, które zostały usunięte wraz
z kałem z organizmu żywiciela ostatecznego,
muszą być zjedzone przez żywiciela pośredniego (bydło).
W jelicie krowy z jaja wylęga się pierwsza postać
larwalna-
wągier
.
Żywicielem ostatecznym jest człowiek, który może się
zarazić po spożyciu surowego (metka, tatar),
niedogotowanego lub niedosmażonego (np. na grilu)
mięsa wołowego.
W jelicie człowieka rozwija się
postać dorosła
.
Główka dotychczas wpuklona do wnętrza wągra ,
wynicowuje się na zewnątrz, przyczepia do ścianki jelita
i rozpoczyna produkcję członów.
Cykl rozwojowy tasiemca
Cykl rozwojowy tasiemca
uzbrojonego
uzbrojonego
Żywiciel ostateczny
to żywiciel, w
którego organizmie
powstaje dorosła,
rozmnażająca się forma
pasożyta
Żywiciel pośredni
to żywiciel, w którego
organizmie pasożyt osiąga
stadium larwalne
Cykl rozwojowy tasiemca
Cykl rozwojowy tasiemca
bąblowcowego
bąblowcowego
Dorosły tasiemiec jest niewielki -do 5
mm
Żyje w jelicie psa, wilka, rzadziej lisa.
Najczęściej żywicielami pośrednimi są
przeżuwacze, świnie, rzadziej konie
(zjadają trawę z psimi odchodami).
Zarazić się może także człowiek
nieprzestrzegający zasad higieny w
kontaktach z psami.
Staje się wtedy
żywicielem pośrednim.
Z połkniętego jaja wylega się onkosfera,
która przedostaje się najczęściej do
wątroby bądź płuc i przekształca w
wągra.
Dorosły wągier jest olbrzymi , może
dochodzić do rozmiarów ludzkiej głowy i
zawiera w sobie liczne drobne
pęcherzyki z tysiącami główek tasiemca
(w 1 mm pęcherza do 400 tysięcy
skoleksów).
Objawy tasiemczycy i
Objawy tasiemczycy i
sposoby jej zapobiegania
sposoby jej zapobiegania
Objawy zarażenia zależą od ilości pasożytów oraz stanu zdrowia
człowieka. Z obserwacji wynika, że choroby pasożytnicze
podobnie jak i infekcje występują częściej i powodują groźniejsze
objawy chorobowe u osób z upośledzonym układem odpornościowym.
Zarażenie tasiemcem może być przyczyną takich dolegliwości, jak: ból
głowy, znużenie, bezsenność, nadmierna pobudliwość nerwowa,
ogólne osłabienie, brak apetytu lub wilczy apetyt, spadek masy ciała,
wysypki alergiczne, nudności, wymioty, biegunki, bóle w obrębie jamy
brzusznej, anemia. Obecność bruzdogłowca szerokiego doprowadza
zwykle do anemii z powodu awitaminozy B12.
Aby zapobiec tasiemczycy, nie należy jadać
niedogotowanych mięs. Surowe lub półsurowe mięso
można spożywać tylko po badaniu
weterynaryjnym. Trzeba także przestrzegać
zasad higieny osobistej i żywienia.
Nicienie
Nicienie
Nicienie to organizmy o ciele wydłużonym,
robakowatym, w przekroju poprzecznym jest
zbliżonym do koła.
Nicienie żyją w glebie, wodzie słodkiej i słonej, również
jako pasożyty wewnętrzne roślin, zwierząt, człowieka.
Budowa nicieni:
Zewnętrzną powłokę stanowi wór skórno- mięśniowy.
Wnętrze ciała wypełnia płyn surowiczy nadający
sprężystość i rozprowadzający substancje
odżywcze.
Brak układu oddechowego i krążenia.
Układ pokarmowy ma postać prostego przewodu.
Występuje układ nerwowy i wydalniczy.
Przedstawiciele: glista ludzka, owsik ludzki, włosień
kręty
Cykl
Cykl
rozwojo
rozwojo
wy
wy
glisty
glisty
ludzkiej
ludzkiej
Glistnica
Glistnica
Glista ludzka, wywołująca glistnicę, to robak o długości 25-40 cm.
Zarodki znajdujące się w wydalonych z kałem jajach nie są zdolne do zarażania.
Po 6-tygodniowym pobytu w wodzie lub wilgotnej glebie powstaje larwa
inwazyjna.
Człowiek zakaża się przez spożycie pokarmów zanieczyszczonych jajeczkami z
larwami. W jelicie cienkim larwy wydostają się z otoczki jaja, przebijają się przez
ścianę jelita do naczyń krwionośnych, następnie z krwią wędrują do oskrzeli i
pęcherzyków płucnych. Odkrztuszane do jamy ustnej są połykane . W ten
sposób ponownie dostają się do jelit, gdzie dojrzewają w ciągu 2-3 miesięcy od
zakażenia.
Glista żyje w jelicie 13-15 miesięcy. Po tym czasie dochodzi do samowyleczenia
(o
ile nie nastąpi ponowne zakażenie lub powikłania, np. niedrożność jelita czy zapalenie
wyrostka robaczkowego. W jelicie może przebywać nawet kilkaset glist jednocześnie).
W czasie wędrówki larw przez płuca pojawia się zapalenie oskrzeli lub odoskrzelowe
zapalenie płuc.
Obecność glist w jelitach powoduje nudności, wymioty, biegunki, bóle w jamie
brzusznej oraz osłabienie, brak apetytu, bóle głowy, rozdrażnienie, bezsenność.
U części osób zarażonych glistą ludzką występują objawy alergiczne - świąd skóry,
pokrzywki, wypryski, a nawet napady duszności naśladujące ataki astmy.
Zapobieganie glistnicy polega na piciu przegotowanej wody
i przestrzeganiu ogólnych zasad higieny osobistej i
żywienia
.
Włosień kręty
Włosień kręty
Włośnica (trychinoza) to ciężka
choroba pasożytnicza,
spowodowana zakażeniem
człowieka lub zwierzęcia larwami
włośnia krętego (Trichinella
spiralis), znajdującymi się w
mięśniach chorych świń i innych
zwierząt np. dzików.
Do zakażenia dochodzi przez
zjedzenie zakażonego surowego
lub niedogotowanego mięsa.
Nie jest możliwe zakażenie się od
chorej osoby.
Owsiki
Owsiki
Owsiki, powodujące owsicę, są najbardziej rozpowszechnionymi
pasożytami, zwłaszcza u dzieci. Robaki te długości kilku milimetrów
przysysają się do ścian jelita. Jaja składają w fałdach skóry w okolicy
odbytu, wypełzając głównie nocą.
Charakterystycznym objawem chorobowym owsicy jest zaczerwieniona
skóra i świąd okolicy odbytu utrudniający zasypianie, wzmożona
pobudliwość nerwowa, ból głowy, osłabienie, brak apetytu, nudności, bóle
w jamie brzusznej, anemia. Owsiki mogą dostawać się do sromu i pochwy,
stając się przyczyną zmian zapalnych narządu rodnego.
Zakażenie człowieka następuje przez brudne ręce, surowe produkty
spożywcze zanieczyszczone jajeczkami pasożyta, za pośrednictwem
przedmiotów codziennego użytku, np. brudną pościel. Możliwe jest
także zarażenie przez unoszący się kurz, wraz z którym jajeczka
owsików osiadają na produktach spożywczych. Zapobieganie owsicy
polega na przestrzeganiu zasad higieny osobistej i żywienia.
W czasie leczenia owsicy, które powinno objąć jednocześnie wszystkich
domowników, konieczna jest codzienna zmiana bielizny osobistej i
pościelowej oraz dezynfekcja ubikacji.
Zadania
Zadania
1.
Podaj jeden przykład płazińca, który nie jest
pasożytem.
2.
Wyjaśnij znaczenie pojęcia „żywiciel pośredni”.
3.
Wyjaśnij, co to jest wągier.
4.
Przedstaw, w jaki sposób można się zarazić
tasiemcem nieuzbrojonym.
5.
Wymień pasożyty (omawiane w prezentacji),
które mają jednego żywiciela.
Źródła
Źródła
J. Loritz-Dobrowolska i wsp.,Biologia
J. Loritz-Dobrowolska i wsp.,Biologia
1,Operon,2009r.
1,Operon,2009r.
E. Kłos i wsp., Ciekawa biologia1,WSiP, 2002r.
E. Kłos i wsp., Ciekawa biologia1,WSiP, 2002r.
B.Klimuszko, Żak, 2009r.
B.Klimuszko, Żak, 2009r.
B.Klimuszko, Żak,2001r.
B.Klimuszko, Żak,2001r.
H.Lach,J.Ślósarczyk, Nowa Era, 1994r.
H.Lach,J.Ślósarczyk, Nowa Era, 1994r.
Z.Sendecka i wsp., Vademecum, Operon, 2008r.
Z.Sendecka i wsp., Vademecum, Operon, 2008r.
E.Pyłka-Gutowska,E.Jastrzębska, Bliżej biologii 1,
E.Pyłka-Gutowska,E.Jastrzębska, Bliżej biologii 1,
WSiP, 2009r.
WSiP, 2009r.
D.Cichy,I.Żeber-Dzikowska, Biologia 1, DEBIT, 1999r.
D.Cichy,I.Żeber-Dzikowska, Biologia 1, DEBIT, 1999r.
B.Potocka,W.Górski, Biologia 1, MAC Edukacja
B.Potocka,W.Górski, Biologia 1, MAC Edukacja
S.A.,2002r.
S.A.,2002r.
Wesołych Świąt
Wesołych Świąt
By Wam wszystko
pasowało,
by kłopotów było mało,
byście zawsze byli
zdrowi,
by problemy były z
głowy,
by się wiodło
znakomicie,
by wesołe było życie!