Wartości tworzywem 

wychowania 

moralnego

•

rola wartości w wychowaniu 
moralnym,

•

altruizm wartością nadrzędną        
          w wychowaniu moralnym,

•

inne wartości w wychowaniu 
moralnym,

•

z teorii badań dotyczących 
wartości.

Czym są wartości

     

    Słowo „wartość” pochodzi od 

łacińskiego słowa valor. Próby 

zdefiniowania tego pojęcia 

podejmowano w wielu 

dyscyplinach naukowych:

 filozofii,
 psychologii,
 socjologii, 
 pedagogice,
    W każdej z nich słowo to ma 

odmienne znaczenie.

Klasyfikacja wartości

Spranger wyróżnił:
1. wartości teoretyczne;
2. wartości ekonomiczne;
3. wartości estetyczno-artystyczne;
4. wartości społeczne;
5. wartości polityczne;
6. wartości religijne.

Rokeach dzieli wartości 

na:

 ostateczne:

1. bezpieczeństwo narodowe,
2. bezpieczeństwo rodziny,
3. dojrzała miłość,
4. dostatnie życie,
5. mądrość,
6. poczucie dokonania,
7. poczucie własnej godności,
8. pokój na świecie,
9. prawdziwa przyjaźń,
10.przyjemność,
11.równowaga wewnętrzna,
12.równość,
13.szczęście,
14.świat piękna,
15.uznanie społeczne,
16.wolność,
17.zbawienie,
18.życie pełne wrażeń.

 instrumentalne:

1. ambicja,
2. szerokość horyzontów 

intelektualnych,

3. zdolności,
4. urok, czar osobisty,
5. czystość,
6. odwaga,
7. umiejętność przebaczania,
8. opiekuńczość,
9. uczciwość,
10.twórcza wyobraźnia,
11.niezależność,
12.intelektualizm,
13.logiczność,
14.miłość, wrażliwość,
15.posłuszeństwo,
16.grzeczność,
17.odpowiedzialność,
18.samokontrola.

Rola wartości w 

wychowaniu 

moralnym

• „wartości mają siłę sprawczą”;
• pomagają w odróżnianiu dobra od zła;
• wyznaczają kierunek postępowania;
• nadają głębszy sens życiu;
• powstrzymują przed nadużywaniem 

dobrodziejstw nauki i techniki              
     w złych celach, np. środki 
zniszczenia, inżynieria genetyczna.

Niedocenianie roli 

wartości                       

             w 

wychowaniu 

moralnym prowadzi 

do

• zjawiska brutalizacji życia;
• zaniku sacrum na rzecz profanum 

(absolutyzacja doczesności);

• przejawów patologii społecznej   w 

postaci arogancji, pijaństwa, 
narkomanii, agresji itp.

Altruizm

     

Na ogół przez altruizm rozumie się 

bezinteresowną troskę o dobro innych 

ludzi.      Znaczenie to jest nade 

wszystko nakazem miłości bliźniego 

kosztem własnych wyrzeczeń. 

    
    Altruizm swym zakresem obejmuje 

postawy:

 okazywanie akceptacji,

 życzliwość,

 uprzejmość,

 wyrozumiałość.

Geneza altruizmu

Poglądy:

1. Każdy człowiek rodzi się altruistą 

(autorytet Jana Jakuba Rousseau).

2. Człowiek jest z natury jednostką 

samolubną (oparcie na poglądach Thomasa 
Hobbesa).

3. Człowiek rodzi się z predyspozycjami 

zarówno do zachowań agresywnych, jak      
    i altruistycznych (współczesna etologia).

Altruizm 

podstawowym celem 

wychowania

Argumenty:

 najwyższą miarą efektywności 

wychowawczej jest to, w jakim stopniu 

wychowanek okazuje innym swój 

szacunek, życzliwość                                i 

zrozumienie;

 altruizm zapewnia godne przetrwanie w 

warunkach stechnizowanej cywilizacji, 

która niesie poczucie osamotnienia;

 altruizm warunkuje normalne 

funkcjonowanie grup i zbiorowości 

ludzkich;

 zapewnia możliwość samorealizacji             

                   i doskonalenia się.

Inne wartości w 

wychowaniu moralnym

Poczucie odpowiedzialności.

     

Przez wartość tę rozumie się na ogół 

gotowość ponoszenia konsekwencji za 

dokonywanie własnych wyborów i własne 

zachowania.

Warianty odpowiedzialności:

 odpowiedzialność za siebie samego,

 odpowiedzialność za kogoś innego,

 odpowiedzialność za jakieś grupy,

 odpowiedzialność historyczna (związana z 

identyfikacją                          z takimi kategoriami 

abstrakcyjnych pojęć, jak ludzkość                               

   lub człowieczeństwo).

Wolność

  

Wolność polega na tym, że człowiek „może 

samookreślać się: działać lub nie działać oraz 

działać tak lub inaczej, czyli decydować i 

wybierać, a także opierać się presji 

zewnętrznej”.

  
  Wolnością nie jest zdolność do całkiem 

nieskrępowanego wyboru i postępowania 

wedle przysłowiowego „widzi mi się”. Jest ona 

nie tyle dana, ile zadana człowiekowi. 

Ewidentnym jej ograniczeniem jest liczenie się 

z wolnością drugiego człowieka czy 

występowanie w obronie jego wolności lub 

wszelkich innych praw ludzkich.                   W 

tym sensie wolność jest zawsze umiejętnością 

takiego wybierania, aby nie skrzywdzić siebie   

                i innych.

Tolerancja

  

Tolerancja to uznawanie prawa innych ludzi      

                 do wyrażania własnych poglądów i 

do używania odmiennych od naszych sposobów 

postępowania.

  Tolerancja nie jest godzeniem się na wszystko, 

   co czynią i jak postępują inni ludzie.

  Tolerancja jest zawsze aktem uznania w 

każdym człowieku wartości osoby ludzkiej, 

zgodnie                z przypuszczeniem Kanta, 

według którego każdy         z ludzi powinien 

być celem, a nie środkiem osiągania celów 

osobistych.

Wartości odmienne 

od pozostałych

 

Wartości zasługujące także na uwzględnienie 

        w wychowaniu moralnym:

 sprawiedliwość,
 nieszkodzenie,
 prawda,
 człowieczeństwo, 
 honor,
 duchowość,
 cielesność.

Sprawiedliwość

   Sprawiedliwość jest jawnym sprzeciwem 

wobec nadmiernego zróżnicowania ludzi pod 

względem stanu posiadania, dostępu do 

oświaty, nauki, kultury, opieki zdrowotnej, 

rekreacji                                  i wypoczynku, 

zabezpieczenia emerytalnego.

    
    Wyklucza też różne traktowanie przez 

prawo tych samych przewinień albo zbyt 

łagodne karanie za poważniejsze 

wykroczenia, a przesadnie surowe za 

wykroczenia o małej szkodliwości społecznej. 

Nieszkodzenie

   

Nieszkodzenie jako wartość 

nakreśla minimum postępowania 

moralnego.  Domaga się 

niewyrządzania krzywdy innym, 

ale także poniekąd jej 

zapobiegania i eliminowania. 

      

nieszkodzenie ≠ dobroczynność

Prawda

  

Prawda – zgodność myśli (słów)      

                   z rzeczywistością. 

   Zobowiązuje ona do swobodnego 

przepływu informacji, zawsze 

jednak            w sposób taktowny i 

w miarę możliwości oszczędzający 

innym przykrych emocji.

          

Prawda „wyzwala” i „buduje”.

      Nieprawda „rujnuje”.

Teorie wartości

   

W literaturze znane są m.in. 

teorie wartości:

 G. W. Allporta
 Ch. Morrisa
 M. Rokeacha
 A. H. Maslowa
 C. R. Rogersa

Teoria wartości 

Gordona Allporta

  Allport uważał, że istnieje ścisły 

związek pomiędzy preferowanymi 
przez jednostkę wartościami a jej 
działaniem.

  Wartość – przekonanie człowieka, 

wyznaczające jego preferencje i 
sposób postępowania.

  

Teoria wartości 

Charlesa Morrisa

Morris mówił o trzech sposobach
posługiwania się pojęciem 

„wartość”. 

Wyróżnił:
1. wartości operatywne;
2. wartości wyobrażalne;
3. wartości obiektywne.

Sposoby badań nad 

wartościami

  

Najbardziej znane metody 

badań wartości:

•Metoda Allporta-Vernona-

Lidzeya

•Metoda Rokeacha
•Test „Drogi życia” Morrisa
•Test Matusewicza

Inne sposoby badań 

nad wartościami

- test pomiaru intensywności 

wartości;

- inwentarz wartości;
- skala wartości personalnych;
- technika „hierarchii wartości”;
- ankieta H. Świdy;
- skala sensu życia;

cd.

- kwestionariusz kryzysu                 

              w wartościowaniu;

- technika „Poglądy młodzieży”;
- lista celów ułożona na podstawie 

przeglądu polskich badań 
socjologicznych;

- ankieta „100 zadań – 100 pytań”.

Znaczenie badań nad 

wartościami wśród 

dzieci i młodzieży dla 

wychowawcy

• rozpoznanie wartości preferowanych 

przez wychowanków, 

• krytyczny osąd realizowanych celów 

wychowawczych,

• poddanie kontroli swych osiągnięć 

wychowawczych,

• możliwość usprawnienia i 

unowocześnienia wychowania 

moralnego.