Pedagogika Kultury

Pedagogika Kultury

Co to jest?

Co to jest?

•

Pedagogika kultury

Pedagogika kultury

– dział pedagogiki,

– dział pedagogiki,

którego zadaniem jest kształcenie

którego zadaniem jest kształcenie

osobowości przez dobra kultury. Człowiek

osobowości przez dobra kultury. Człowiek

tworzy kulturę, ale i kultura tworzy

tworzy kulturę, ale i kultura tworzy

człowieka, dlatego potrzebne jest

człowieka, dlatego potrzebne jest

zarazem wychowanie do kultury, jak i

zarazem wychowanie do kultury, jak i

przez kulturę. Przez to człowiek odróżnia

przez kulturę. Przez to człowiek odróżnia

się od innych stworzeń i staje się

się od innych stworzeń i staje się

człowiekiem.

człowiekiem.

Geneza pedagogiki kultury

Geneza pedagogiki kultury

narodziła się na przełomie XIX i XX wieku,

rozwijała się w Niemczech - centrum ówczesnej

humanistyki. Powstała w opozycji do

dominującego wówczas naturalizmu w filozofii,

który definiował wszystkie zjawiska działaniem

przyrody oraz psychologizmu i socjologizmu w

pedagogice, które stosowały jednostronne

podejście do badanych zjawisk. Pedagogika

kultury sprzeciwiała się jednostronnościom na

rzecz holistycznego ujmowania człowieka,

uwzględniając trzy wymiary: biologiczny,

psychologiczny i społeczny jednocześnie. W Polsce

czas świetności pedagogiki kultury przypada na

okres międzywojenny.

Historia polskiej pedagogiki

Historia polskiej pedagogiki

kultury podzielona jest na 3

kultury podzielona jest na 3

okresy:

okresy:

•

Okres I od momentu powstania do

Okres I od momentu powstania do

1948 roku – jest to okres klasycznej

1948 roku – jest to okres klasycznej

pedagogiki kultury, która wówczas

pedagogiki kultury, która wówczas

zajmowała się duchowością

zajmowała się duchowością

człowieka.

człowieka.

•

Okres II od 1949–1989 – okres krytyki

Okres II od 1949–1989 – okres krytyki

pedagogiki kultury i jej upadku,

pedagogiki kultury i jej upadku,

spowodowany przemianami

spowodowany przemianami

politycznymi w Polsce. Pedagogika

politycznymi w Polsce. Pedagogika

kultury kontynuowana była pod

kultury kontynuowana była pod

innymi nazwami i w ramach innych

innymi nazwami i w ramach innych

dyscyplin naukowych jak humanizm

dyscyplin naukowych jak humanizm

socjalistyczny czy pedagogika

socjalistyczny czy pedagogika

humanistyczna

humanistyczna

•

Okres III od 1989 – okres rewitalizacji,

Okres III od 1989 – okres rewitalizacji,

odbudowy oraz dalszego rozwoju

odbudowy oraz dalszego rozwoju

pedagogiki kultury, dzięki staraniom

pedagogiki kultury, dzięki staraniom

prof. Janusza Gajdy.

prof. Janusza Gajdy.

Podstawowym zadaniem pedagogiki

Podstawowym zadaniem pedagogiki

kultury jest:

kultury jest:

•

badanie zjawisk i nurtów kultury,

badanie zjawisk i nurtów kultury,

•

rozpoznawanie ich,

rozpoznawanie ich,

•

ocenianie

ocenianie

Pedagogika kultury kształtuje

Pedagogika kultury kształtuje

człowieka w trzech wymiarach:

człowieka w trzech wymiarach:

•

rozumienia dziedzictwa kulturowego,

rozumienia dziedzictwa kulturowego,

•

umiejętności wykorzystywania go w

umiejętności wykorzystywania go w

życiu codziennym,

życiu codziennym,

•

tworzeniu kultury dla przyszłych

tworzeniu kultury dla przyszłych

pokoleń.

pokoleń.

Przedstawiciele klasycznej

Przedstawiciele klasycznej

pedagogiki kultury

pedagogiki kultury

•

Niemcy

Niemcy

Wilhelm Dilthey

Wilhelm Dilthey

Eduard Spranger

Eduard Spranger

Georg Kerschensteiner

Georg Kerschensteiner

•

Polska

Polska

Sergiusz Hessen

Sergiusz Hessen

Zygmunt

Zygmunt

Mysłakowski

Mysłakowski

Bogdan Nawroczyński

Bogdan Nawroczyński

Bogdan Suchodolski

Bogdan Suchodolski

Florian Znaniecki

Florian Znaniecki

Stefan Szuman

Stefan Szuman

Wybrani Polscy klasycy:

Wybrani Polscy klasycy:

•

BOGDAN NAWROCZYŃSKI – 1882 –

BOGDAN NAWROCZYŃSKI – 1882 –

1974 Zwracał uwagę na to, że człowiek

1974 Zwracał uwagę na to, że człowiek

żyje dzięki kulturze i pełnej pedagogice

żyje dzięki kulturze i pełnej pedagogice

przez to właśnie odróżnia się od innych

przez to właśnie odróżnia się od innych

stworzeń i staje się pełnym

stworzeń i staje się pełnym

człowiekiem a kultura rozumiana jest

człowiekiem a kultura rozumiana jest

jako całość materialnych i duchowych

jako całość materialnych i duchowych

wytworów człowieka

wytworów człowieka

•

SERGIUSZ HESSEN – 1887-1950

SERGIUSZ HESSEN – 1887-1950

Zaproponował warstwicową koncepcję

Zaproponował warstwicową koncepcję

wychowania. Kierunek tak ujmowanego

wychowania. Kierunek tak ujmowanego

wychowania wyznaczało przejście od

wychowania wyznaczało przejście od

anomii (człowieka jako istoty

anomii (człowieka jako istoty

biologicznej, wymagającej pielęgnacji,

biologicznej, wymagającej pielęgnacji,

czyli rozwój psychofizyczny) przez

czyli rozwój psychofizyczny) przez

heteronomię (człowieka jako istoty

heteronomię (człowieka jako istoty

społecznej, wrastającej w kulturę,) do

społecznej, wrastającej w kulturę,) do

autonomii (człowieka jako istoty

autonomii (człowieka jako istoty

wykształconej). Ważnym elementem

wykształconej). Ważnym elementem

kształcenia jest samokształcenie na

kształcenia jest samokształcenie na

terenie pozaszkolnym – biblioteki,

terenie pozaszkolnym – biblioteki,

muzea, wystawy.

muzea, wystawy.

•

BOGDAN SUCHODOLSKI – 1903 –1992

BOGDAN SUCHODOLSKI – 1903 –1992

Wychowanie jest procesem

Wychowanie jest procesem

obejmującym całą osobowość ludzką a

obejmującym całą osobowość ludzką a

jej kształtowanie nie dokonuje się

jej kształtowanie nie dokonuje się

wyłącznie przez wiedzę ale także przez

wyłącznie przez wiedzę ale także przez

technikę, sztukę, pracę, sport. Na tej

technikę, sztukę, pracę, sport. Na tej

płaszczyźnie człowiek przezwycięża

płaszczyźnie człowiek przezwycięża

siebie, dorasta do zadań twórczych,

siebie, dorasta do zadań twórczych,

staje się kreatywny. Główną troską

staje się kreatywny. Główną troską

szkoły powinna być dbałość o rozwój

szkoły powinna być dbałość o rozwój

duchowy wychowanka przez

duchowy wychowanka przez

wytwarzanie czynnego stosunku do

wytwarzanie czynnego stosunku do

kultury duchowej, społecznej i osobistej.

kultury duchowej, społecznej i osobistej.

Model współczesnej pedagogiki

Model współczesnej pedagogiki

kultury

kultury

•

Studia nad dziejami myśli pedagogiki

Studia nad dziejami myśli pedagogiki

kultury i aktualizacja jej założeń

kultury i aktualizacja jej założeń

•

Łączenie pedagogiki opisowej z

Łączenie pedagogiki opisowej z

normatywną tj. opis aktualnego stanu

normatywną tj. opis aktualnego stanu

rzeczy oraz formułowanie nowych

rzeczy oraz formułowanie nowych

postulatów humanistycznych, ideałów

postulatów humanistycznych, ideałów

•

Tworzenie teoretycznych i

Tworzenie teoretycznych i

metodycznych podstaw praktyki

metodycznych podstaw praktyki

pedagogiki kultury

pedagogiki kultury

•

Humanistyczna orientacja w ramach

Humanistyczna orientacja w ramach

różnych subdyscyplin

różnych subdyscyplin

pedagogicznych (propagowanie

pedagogicznych (propagowanie

humanistyki) oraz interdyscyplinarne

humanistyki) oraz interdyscyplinarne

podstawy pedagogiki kultury

podstawy pedagogiki kultury

•

Dwa skrzydła metodologii pedagogiki

Dwa skrzydła metodologii pedagogiki

kultury:

kultury:

- filozoficzne

- filozoficzne

- empiryczne

- empiryczne



Filozoficzne - założenia w

Filozoficzne - założenia w

perspektywie hermeneutycznej i

perspektywie hermeneutycznej i

fenomenologicznej

fenomenologicznej



Empiryczne - oparte o badania

Empiryczne - oparte o badania

jakościowe, studia kulturowo-

jakościowe, studia kulturowo-

edukacyjne.

edukacyjne.

Kultura w ujęciu pedagogiki

Kultura w ujęciu pedagogiki

kultury:

kultury:

•

Określa aspekty pozytywne, konstruktywne

Określa aspekty pozytywne, konstruktywne

w danej kulturze ale wskazuję również co

w danej kulturze ale wskazuję również co

należy przekształcić a nawet wyeliminować.

należy przekształcić a nawet wyeliminować.

Podstawą wartościowania w pedagogice

Podstawą wartościowania w pedagogice

kultury jest humanizm i jego założenia.

kultury jest humanizm i jego założenia.

Wyróżnia się kulturę obiektywną (odnoszącą

Wyróżnia się kulturę obiektywną (odnoszącą

się do grup społecznych, w których żyjemy)

się do grup społecznych, w których żyjemy)

i kulturę subiektywną (odnoszącą się do

i kulturę subiektywną (odnoszącą się do

człowieka, pojawia się koncepcja "kultury w

człowieka, pojawia się koncepcja "kultury w

człowieku").

człowieku").

Osobowość w ujęciu pedagogiki

Osobowość w ujęciu pedagogiki

kultury:

kultury:

Pedagogika kultury definiuje

Pedagogika kultury definiuje

osobowość jako harmonijną i

osobowość jako harmonijną i

zarazem indywidualną strukturę

zarazem indywidualną strukturę

duchową jednostki ludzkiej. Proces jej

duchową jednostki ludzkiej. Proces jej

kształtowania nigdy się nie kończy

kształtowania nigdy się nie kończy

albo się jednostka doskonali albo

albo się jednostka doskonali albo

ulega destrukcji, wymaga stałego

ulega destrukcji, wymaga stałego

potwierdzania w czynach i postawach

potwierdzania w czynach i postawach

jednostki.

jednostki.

Pedagogika kultury wyróżnia

Pedagogika kultury wyróżnia

trzy fazy rozwoju człowieka:

trzy fazy rozwoju człowieka:

•

Pierwsza faza: anomia to okres wczesnego

Pierwsza faza: anomia to okres wczesnego

dzieciństwa, w którym dziecko nie posiada i

dzieciństwa, w którym dziecko nie posiada i

nie przestrzega żadnych norm moralnych.

nie przestrzega żadnych norm moralnych.

•

Faza druga: heteronomia jednostka jest

Faza druga: heteronomia jednostka jest

posłuszna prawom lub normom nadawanym

posłuszna prawom lub normom nadawanym

z zewnątrz przez rodziców, nauczycieli lub

z zewnątrz przez rodziców, nauczycieli lub

rówieśników.

rówieśników.

•

Faza trzecia: autonomia jednostka

Faza trzecia: autonomia jednostka

postępuje według własnych, samodzielnie

postępuje według własnych, samodzielnie

ustalonych norm, tzw. wolność wewnętrzna.

ustalonych norm, tzw. wolność wewnętrzna.

Wychowanie w ujęciu pedagogiki

Wychowanie w ujęciu pedagogiki

kultury:

kultury:

Jest to proces pełno życiowy

Jest to proces pełno życiowy

(dokonuje się poprzez wszystkie

(dokonuje się poprzez wszystkie

dziedziny, aspekty życia) i

dziedziny, aspekty życia) i

całożyciowy (trwa od narodzin do

całożyciowy (trwa od narodzin do

śmierci).

śmierci).

Sergiusz Hessen wyróżnia trzy poziomy

Sergiusz Hessen wyróżnia trzy poziomy

bytu ludzkiego i odpowiadające im trzy

bytu ludzkiego i odpowiadające im trzy

poziomy wychowania.

poziomy wychowania.

•

Na poziomie bytu biologicznego

Na poziomie bytu biologicznego

wychowanie to pielęgnacja i tresura,

wychowanie to pielęgnacja i tresura,

nauka podstawowych czynności

nauka podstawowych czynności

życiowych i opieka.

życiowych i opieka.

•

Na poziomie bytu społecznego

Na poziomie bytu społecznego

wychowanie to urabianie, przekazywanie

wychowanie to urabianie, przekazywanie

norm społecznych, wzorów zachowań,

norm społecznych, wzorów zachowań,

przygotowanie do życia w społeczeństwie.

przygotowanie do życia w społeczeństwie.

•

Na poziomie bytu duchowego

Na poziomie bytu duchowego

wychowanie utożsamiane jest z

wychowanie utożsamiane jest z

kształceniem.

kształceniem.

•

Kształcenie się osobowości jednostki,

Kształcenie się osobowości jednostki,

prowadzące do jej autonomii, pełni

prowadzące do jej autonomii, pełni

życia i samorealizacji.

życia i samorealizacji.

Wychowanie estetyczne:

Wychowanie estetyczne:

•

Wychowanie przez sztukę

Wychowanie przez sztukę

–

–

wykorzystywanie kontaktów ze

wykorzystywanie kontaktów ze

sztuką w różnych oddziaływaniach

sztuką w różnych oddziaływaniach

wychowawczych oraz wspomaganie

wychowawczych oraz wspomaganie

rozwoju człowieka.

rozwoju człowieka.

•

Wychowanie do sztuki

Wychowanie do sztuki

–

–

przekazywanie wiedzy, rozwijanie

przekazywanie wiedzy, rozwijanie

umiejętności artystycznych oraz

umiejętności artystycznych oraz

wdrażanie do aktywności twórczej.

wdrażanie do aktywności twórczej.

Podstawowe dziedziny wychowania

Podstawowe dziedziny wychowania

estetycznego:

estetycznego:

•

wychowanie literackie

wychowanie literackie

•

taneczne

taneczne

•

muzyczne

muzyczne

•

plastyczne

plastyczne

•

teatralne

teatralne

•

filmowe

filmowe

Wychowanie moralne i edukacja

Wychowanie moralne i edukacja

aksjologiczna w ujęciu pedagogiki

aksjologiczna w ujęciu pedagogiki

kultury:

kultury:

•

Wychowanie moralne – to wdrażanie

Wychowanie moralne – to wdrażanie

wychowanków do określonego systemu

wychowanków do określonego systemu

moralnego, etycznego, do systemów

moralnego, etycznego, do systemów

wartości społecznie pożądanych.

wartości społecznie pożądanych.

•

Edukacja aksjologiczna – to

Edukacja aksjologiczna – to

przekazywanie wiedzy na temat różnych

przekazywanie wiedzy na temat różnych

wartości, przygotowanie wychowanków

wartości, przygotowanie wychowanków

do samodzielnego wyboru wartości oraz

do samodzielnego wyboru wartości oraz

ukazywanie konsekwencji różnorodnych

ukazywanie konsekwencji różnorodnych

wyborów życiowych.

wyborów życiowych.

Wychowanie obywatelskie i

Wychowanie obywatelskie i

edukacja narodowa w ujęciu

edukacja narodowa w ujęciu

pedagogiki kultury:

pedagogiki kultury:

•

Wychowanie obywatelskie

Wychowanie obywatelskie

–

–

kształcenie umiejętności życia wśród

kształcenie umiejętności życia wśród

zróżnicowanych etnicznie grup,

zróżnicowanych etnicznie grup,

promowanie postaw obywatelskich i

promowanie postaw obywatelskich i

wdrażanie do obowiązku wobec państwa.

wdrażanie do obowiązku wobec państwa.

Podstawowa kategoria to państwo.

Podstawowa kategoria to państwo.

•

Edukacja narodowa

Edukacja narodowa

– budowanie

– budowanie

emocjonalnego związku wychowanka z

emocjonalnego związku wychowanka z

narodem. Podstawowe kategorie: naród,

narodem. Podstawowe kategorie: naród,

ojczyzna, patriotyzm.

ojczyzna, patriotyzm.

Pojęcie edukacji kulturalnej według

Pojęcie edukacji kulturalnej według

Bogdana Suchodolskiego:

Bogdana Suchodolskiego:

•

Bogdan Suchodolski wyróżnia trzy kręgi

Bogdan Suchodolski wyróżnia trzy kręgi

edukacji kulturalnej:

edukacji kulturalnej:

–

I krąg – działania skoncentrowane

I krąg – działania skoncentrowane

wokół kształtowania osobowości

wokół kształtowania osobowości

wychowanka, w oparciu o wartości

wychowanka, w oparciu o wartości

humanistyczne. Jest to kształcenie

humanistyczne. Jest to kształcenie

kultury osobistej.

kultury osobistej.

–

II krąg – wzmacnianie poczucia

II krąg – wzmacnianie poczucia

tożsamości narodowej i obrona

tożsamości narodowej i obrona

lokalnych tradycji.

lokalnych tradycji.

–

III krąg – ma wymiar globalny,

III krąg – ma wymiar globalny,

kształcenie w oparciu o wspólnotowe,

kształcenie w oparciu o wspólnotowe,

ogólnoludzkie wartości.

ogólnoludzkie wartości.

Edukacja regionalna i międzykulturowa

Edukacja regionalna i międzykulturowa

w ujęciu pedagogiki kultury:

w ujęciu pedagogiki kultury:

•

Edukacja regionalna

Edukacja regionalna

– koncentruje się na

– koncentruje się na

kulturze lokalnej, regionalnej w aspekcie

kulturze lokalnej, regionalnej w aspekcie

historycznym, etnograficznym jaki i

historycznym, etnograficznym jaki i

współczesnym. Przybliża tradycje społeczności

współczesnym. Przybliża tradycje społeczności

lokalnej i wdraża do kultywowania ich.

lokalnej i wdraża do kultywowania ich.

•

Edukacja międzykulturowa

Edukacja międzykulturowa

– przygotowanie

– przygotowanie

i wdrażanie wychowanków do życia w

i wdrażanie wychowanków do życia w

społeczeństwie zróżnicowanym pod względem

społeczeństwie zróżnicowanym pod względem

etnicznym i kulturowym. Podstawowe wartości:

etnicznym i kulturowym. Podstawowe wartości:

tolerancja i pluralizm kulturowy.

tolerancja i pluralizm kulturowy.

Bibliografia

Bibliografia

•

Encyklopedia Pedagogiczna.

Encyklopedia Pedagogiczna.

Red.

Red.

Wojciech Pomykało. Warszawa:

Wojciech Pomykało. Warszawa:

Fundacja Innowacja 1997, s.547-552

Fundacja Innowacja 1997, s.547-552

•

J. Gajda:

J. Gajda:

Pedagogika kultury w

Pedagogika kultury w

zarysie.

zarysie.

Kraków: Impuls 2006

Kraków: Impuls 2006

Dziękuję

Dziękuję



