Ekspansja terytorialna państw europejskich w XIX wieku.

Imperializm

W 2 poł. XIX wieku państwa kapitalistyczne

weszły w fazę rozwoju gospodarczego i

historycznego zw.

imperializmem

–

opartym na chęci rozszerzenia wpływów

politycznych, gospodarczych i militarnych

najpotężniejszych państw świata. W

krajach tych występowała koncentracja

przemysłu i dominacja trustów, monopoli

i lokowanie kapitału w koloniach.

Przyczyny ekspansji



Podłoże demograficzne – wzrost liczby ludności

spowodowany nowymi wynalazkami zwłaszcza z

zakresu medycyny oraz zwięszenie wydajności

produkcji rolnej;



Podłoże gospodarcze – wzrost liczy ludności

spowodował rozruch gospodarczy ale i problem

wchłonięcia ogromnych rzesz robotników przez

środowisko przemysłowe. Efektem tego były masowe

migracje ludności na tereny mniej zaludnione;



Potrzeba nowych surowców produkcyjnych;



Przewaga militarna Europy nad innymi kontynentami;

Kolonie

stanowiły

źródła surowców

– posiadanie ziemi bogatej w

surowce dawało możliwość tańszej eksploatacji i

uniezależniało państwa od eksportu z innych państw;

były

rynkami zbytu

– w koloniach lokowano nadwyżki

produkcyjne;

były

miejscami wywozu i lokowania kapitałów

– w

koloniach siła robocza była tania, na miejscu znajdowały

się surowce, co pozwalało na zmniejszenie kosztów

produkcji i osiągnięcie dużo większych zysków; świetny

interes robiły zwłaszcza koncerny zbrojeniowe, które

sprzedawały koloniom przestarzałe uzbrojenie;

były

bazami militarnymi

– wiele kolonii nie miało

znaczenia gospodarczego a jedynie militarne, pozwalały

metropoliom kontrolować szlaki handlowe lub miały

wielkie znaczenie strategiczne;

Przebieg ekspansji

Początkowo zajmowano tereny słabo zaludnione,

zawierając z lokalnymi przywódcami „traktaty”,

które formalizowały stan faktyczny. Niekiedy nad

terenami rozpościerano

protektorat

– na czele

państwa pozostawał lokalny wódz i działała lokalna

administracja, ale u boku przywódcy stał

przedstawiciel metropolii.

Z czasem następowało

przenikanie pokojowe –

stopniowe opanowywanie kolonii najpierw przez

uzależnienie ekonomiczne, a potem polityczne.

Potem całkowicie przejmowano kontrolę w kolonii.

Wielka Brytania

Największymi imperiami kolonialnymi w XIX wieku

były:

Wielka Brytania:

Afryka

– Egipt ( 1882 okupacja, 1914 protektorat),

Sudan ( 1899 o. i admin.), Somalii Brytyjskie

(1884), Brytyjska Afryka Wschodnia (1886 -1895),

Uganda (1890), Związek Południowy Afryki (dom.

1910), Beczuana ( prot. 1885), Rodezja

Południowa i Północna (1891), Nigeria (1861 –

1902), Złote Wybrzeże (od XVII w. do 1899),

Sierra Leone (1787), wyspa Sokotra ( 1886)

Wielka Brytania

Azja i Oceania

– Oman i Bahrajn (opieka 1891

– 1892), Aden i Hadraumaut (1839 – 1888),

Beludżystan (1876), Kaszmir i Pendżab (1846

– 1895), Indie ( od. XVII w., cesarstwo),

Assam i Birma (1876 – 1886), Półwysep

Malajski (1819 – 1909), Północne Borneo

(1881 – 1888), Hongkong (1839), Weihaiwei

(1898), Cejlon (1802), Australia (1829 – 1859,

dom. 1901), Nowa Zelandia (1840, dom.

1907), liczne wyspy Oceanu Indyjskiego;

Wyspy Brytyjskie

kontynenty amerykańskie

– Jamajka,

Domimika, W-py Bahama, Bermudy,

Barbados, Grenada, Tobago, Trynidad

– przed 1800 r. , Kanada (1867 –

dom.), Gujana Brytyjska (1814),

Falklandy (1833);

Francja

Afryka

– Algieria (1830 – 1870),

Francuska Afryka Zachodnia (1857 –

1894), Wybrzeże Kości Słoniowej (1838 –

1842), Mauretania (1890 – 93), 1903 –

protekt.), Senegambia (1857 -83),

Francuska Afryka Równikowa (2 poł. XIX

w.), Madagaskar (1885 – protekt. 1896 –

fr.), Maroko (protekt. 1912), Tunezja

(protekt. 1881)

Francja

Azja i Oceania

– porty w Inidiach: Mah

Pondich

rry, Karikal, Yanaon, Indichiny

francuskie: tereny Wietnamu oraz laosu i

kambodźy, strefa wpływów w pd. Chinach,

wyspy w Oceanii, np. Nowa kaledonia (1853),

Tahiti (1842);

kontynenty amerykańskie

– St. Pierre et

Miguelon (teryt. Kanady), wyspy: Haiti (1803),

Gawdelupa, Martynika oraz Gujana Francuska;

Niemcy

Afryka

– Togo (1884), Kamerun (1884),

Niemiecka Afryka Południowo –

Zachodnia (1884), Niemiecka Afryka

Wschodnia (1880);

Azja i Oceania

– Kiao –Czou (1898 -1914)

– strefa w Chinach, wyspy na Pacyfiku;

W-pa Marshalla (1885), Mariany (1899),

Karoliny (1899) i W-py Samoa (1899);

Portugalia

Afryka

– Gwinea Portugalska, Angola

od XV wieku podb. Do 1894,

Mozambik – opanowany w 2 poł. XIX

wieku;

Azja i Oceania

– porty w Indiach i

Chinach (np. Makau), W-pa Św.

Tomasz, Madera;

Hiszpania

Afryka

– Rio de Oro (1884)

Azja i Oceania

– wyspy i tereny, które

straciła na rzecz Niemiec i Stanów

Zjednoczonych;

kontynenty amerykańskie

– tereny w

Ameryce Południowej, z których

powstały niezależne państwa –

Brazylia, Chile itd..

Stany Zjednoczone

Strefa Pacyfiku

Alaska i Aleuty ( kupione od Rosji w

1867), Filipiny (1898), Hawaje

(1898), w strefie amerykańskiej

znalazły się: Porto Rico (1898), Kuba

(1898 -1902 okup.), tereny na

pograniczu z Meksykiem;

Rosja

Wielkie obszary Kazachstanu, tereny

azjatyckie nad Morzem Ochockim i

Japońskim,

Tereny kaukazu, Armenia, Turkiestan,

Kokanda, Chiwa i Buchara;

Wyspa Sachalin i Kuryle, 1900- 1905 okup;

Mandżurii i tereny nad Morzem żółtym;

Strefy wpływów w Mongolii i Persji – w 1907

podział terytoriów między Anglię i Rosję –

Anglia otrzymała Afganistan i Persję, Rosja –

północna Persję;

Belgia, Włochy i Japonia

Belgia

Kongo Belgijskie, od 1908 królestwo w

posiadłościach kraju;

Włochy

Trypolitania (1912), Erytrea (1882), Somalii

Włoskie (1889);

Japonia

- Korea i strefa kontroli w Chinach (1910),

Tajwan (1895);

Chiny

Wielkie imperium chińskie, potęga z

XVIII w, w XIX wieku przeżywała

kryzys. Państwo uległo znacznemu

osłabieniu i nie mogło zahamować

obcej ekspansji. Państwa europejskie

narzucały Chinom niekorzystne umowy

gospodarcze, handlowe, traktaty

przemysłowe. Postępowanie takie

nazwano

„polityką otwartych drzwi”.

Skutki kolonializmu:

wzrost poziomu cywilizacyjnego kolonii –

zakazywano starodawnych zwyczajów, krwawych

wojen i kar za przestępstwa;

rozwój komunikacji i transportu;

upadek kolonijnego rodzimego rzemiosła;

zyski z kolonii ale i likwidacja drobnych

przedsiębiorstw;

spadek cen żywności w Europie;

ruchy narodowowyzwoleńcze;

likwidacja czarnego niewolnictwa;

rywalizacja państw europejskich o kolonie;

liczne konflikty i wojny;

Wojny Burskie 1880-1881, 1899-

1902



Kolonizacja Afryki Południowej wywołała opór Burów, czyli przybyłych tam

wcześniej osadników holenderskich. Celem Anglików było zdobycie

kopalni złota i diamentów w posiadłościach Burów - Transwalu i Oranii

(szczególnie w okolicach Kimberley i Witwatersrand).



Osiedlenie się uitlanderów – osadników anielskich spowodowało sprzeciw

Burów i w konsekwencji trwającą w latach

1880 - 81, pierwszą wojnę

burską.



W 1884 Wielka Brytania uznała niepodległość Transwalu ale już rok

później zorganizowała nieudana napaść na to państwo, skutkiem czego

było zawiązanie sojuszu niemiecko –transwalskiego w 1897 roku.



Wielka Brytania obawiając się utraty nabytków w Afryce w

1899

wypowiedziała Burom wojnę

. Przewaga liczebna Anglików była zbyt

wielka, a zastosowana przez gen. Kitchenera „taktyka spalonej ziemi”,

zaowocowała zwycięstwem.



Gen. Kitchener stopniowo pozbawiał zaplecza zaopatrzeniowego

partyzantów, niszczył farmy a ludność zamykał w obozach

koncentracyjnych (razem ok. 120 tys.).



31 V 1902 – Transwal i Orania zrzekły się niepodległości na rzecz

autonomii w ramach Imperium Brytyjskiego.

Bloki polityczne

Najbardziej niezadowolone z podziału świata były

Niemcy, które z powodu procesu zjednoczenia, późno

przystąpiły do walki o kolonie. Politycy niemieccy

snuli plany pozbawienia W. Brytanii części kolonii.

W 1882 miedzy Niemcami, Austro- Węgrami i Włochami

został zawarty traktat zwany

TRÓJPRZYMIERZEM.

W odpowiedzi Anglia i Francja w 1904 roku zawiązała

podobny sojusz, do którego w 1907 dołączyła Rosja.

Nazwano go

Triple Entente

lub

Entente cordiale

–

serdecznym porozumieniem, czyli

TRÓJPOROZUMIENIEM

lub w skrócie

ententą.

Document Outline