Slajd 1

„

Myślenie- jeden z najbardziej

wieloznacznych terminów w

psychologii”

Przykłady:

„Myśl jak jedziesz! Piąty raz mijamy tę pizzerie”

uwaga

„Kiedy ostatnio byliśmy w kinie? Czekaj niech

pomyśle ” przypomnienie

„Co myślisz o tym młodym człowieku?

Myślę, że jest skończonym idiotą ” ocenianie

„Myśli jak brzytwa- rozłożył na łopatki wszystkich

adwersarzy rozumowanie, argumentowanie.

”

W psychologii rozpatruje się dwie

klasy problemów:

*Problem reprezentacji

a wiec sposobu w jaki reprezentowana jest w
umyśle informacja o świecie tworzącym swoiste
„cegiełki” jakimi posługuje się myślący człowiek
(pojęcia, wyobrażenie, zadania)

*Problem procedur operacyjnych (obliczeniowych)

Obejmują one strategie, procesy rozumowania
heurystyki rozwiązywania problemów

WNIOSKOWANIE DEDUKCYJNE

Takie, którego wnioski wynikają z przesłanek
w sposób konieczny.

Przechodzi od ogółu do szczegółu – cechy
danej kategorii przypisuje się obiektom,
należącym do tej kategorii (np. "wszyscy
studenci zdają egzaminy." – "Anna jest
studentką." – "Anna zdaje egzaminy.").

Ich poprawność oznacza zgodność tych
wnioskowań z regułami logiki.

Sylogizm kategoryczny składa się z :
a) dwóch przesłanek (przesłanka - zdanie składające się z dwóch

terminów i łączących je relacji)

b) Wniosku

Rodzaje terminów

Większy(P) Mniejszy(S) Środkowy(M)
orzecznik wniosku podmiot wniosku ogniwo

pośrednie

(predykat) (subiekt)

Np. MrP (przesłanka większa) „Każdy ptak jest istotą żywą”
SrM (przesłanka mniejsza) „Każdy kruk jest ptakiem”
SrP (wniosek) „Każdy kruk jest istotą żywą”

„Kruk” – podmiot (S)
„bycie istotą żywą” – orzecznik (P)
„bycie ptakiem” – termin środkowy (M)

Cztery rodzaje przesłanek:

OGÓLNO- SZCZEGÓŁOWO- OGÓLNO-

SZCZEGÓŁOWO-

-TWIERDZĄCA -TWIERDZĄCA -PRZECZĄCA -PRZECZĄCA
typu „a” , każde typu „i” , niektóre typu „e” , żadne typu „o” ,

niektóre

A jest B A są B A nie są B A nie są B
Sylogizm występuje w 4 klasycznych figurach i w 64 trybach.

Figura sylogizmu zależy od tego w którym miejscu większej lub mniejszej

przesłanki znajduje się dany termin (P, S, M)

Cztery klasyczne figury sylogizmów:

              I                          II                          III                             IV
         M - P                   P - M                      M - P                         P-M
         S - M                   S - M                      M - S                         S-P

Wniosek : S-P

Tryb sylogizmu zależy od rodzaju relacji.

Figura I,

Tryb a-a-a (obie przesłanki i wniosek są zdaniami ogólno-twierdzącymi)

Np. Wszyscy melancholicy są psychologami. M a P (przesłanka większa)
Wszyscy studenci są melancholikami. S a M (przesłanka

mniejsza)

Wszyscy studenci są psychologami. S a P (wniosek)

Figura II,
Tryb e-a-e (przesłanka większa i wniosek to zd. ogólno- przeczące,

przesłanka

mniejsza to zd. ogólno- twierdzące)

Np. „Żaden psycholog nie jest malkontentem” P e M (przesłanka

większa)

„Wszystkie sawantki są malkontentkami” S a M (przesłanka

mniejsza)

„Żadna sawantka nie jest psychologiem” S a P (wniosek)

Błędy rozumowań

sylogistycznych

Efekty trybu:

Hipotezy:

•

Hipoteza efektu atmosfery
Woodwortha i Sallsa (1933)
– głosi że przesłanki sylogizmu
wytwarzają atmosferę,
wpływając na treść wniosku;

•

Hipoteza inwersji
przesłanek Chapmana i
Chapman (1959) – głosi że
błędy popełniane we
wnioskowaniu sylogistycznym
wynikają z ludzkiej skłonności
do nieuprawnionego
odwracania kierunku relacji
typu „a” i „o”

nieuprawnio
na

BoA

AoB

uprawniona

BeA

AeB

uprawniona

BiA

AiB

nieuprawnio
na

BaA

AaB

STATUS
LOGICZNY
INWERSJI

INWERSJA

PRZESŁANK
A

Modele umysłowe czterech

relacji logicznych w teorii

Johnsona - Lairda

B) Efekt figury:

Teoria modeli umysłowych Johnsona-Lairda – uwzględnia

efekty figury i trybu

Model umysłowy – to poznawcze wyrażanie

przesłanek wnioskowania. Ma postać zbioru punktów
odpowiadającym hipotetycznym elementom zbiorów
opisanych przez terminy sylogizmu (S,M,P) wraz z
relacjami tożsamości miedzy tymi elementami.

Rozwiązywanie zadania sylogistycznego

Konstruowanie modeli Analiza

Sfalsyfikowanie

umysłowych relacji wniosku

C) Efekty treści przekonań

Koncepcje wyjaśniające efekty treści sylogizmów

Teoria modeli Hipoteza

treści

umysłowych wniosku

         Zakłada że istotnym                                    Odwołuje się do ludzkiej
     elementem rozumowania                                        bezmyślności.
        sylogistycznego jest                              Człowiek nie angażuje się w
konstruowanie zapobiegawczych                rozumowanie logiczne, a selekcji
     modeli przesłanek w celu                       wniosków dokonuje na podstawie
     sprawdzenia poprawność                            ich prostej przystawalności
wprowadzonego wstępnie wniosku                 do swojego systemu wiedzy

Rozumienie implikacji:

Rachunek zdań – zbiór formuł opisujących tautologiczne

reguły wnioskowania.

Wyrażanie rachunku zdań

Zmienne Funktorów

Nawiasy

zdaniowe

- negacji („nie” ) (oddzielają

formułę

(litery P,Q,R,S itp..)    - implikacji („jeżeli - to”   )          od siebie)
                     - koniunkcji („i”    )
                     - alternatywy („lub” )
                     - dysjunkcji („albo”    )
                     - równoważności („wtedy i tylko wtedy, gdy”   )

Pójdę do kina wtedy i tylko

wtedy, gdy pójdę na lody.

P Q

Równoważnoś

Jeżeli pójdę do kina, to pójdę na

lody.

P Q

Implikacja

Albo pójdę do kina, albo pójdę na

lody.

P / Q

Dysjunkcja

Pójdę do kina lub pójdę na lody.

P Q

Alternatywa

Pójdę do kina i pójdę na lody.

P Q

Koniunkcja

Nie pójdę na lody.

nie – Q

Negacja

Nie pójdę do kina.

nie – P

Negacja

Pójdę na lody.

Afirmacja

Pójdę do kina.

Afirmacja

ODPOWIEDNIK JĘZYKOWY

ZAPIS LOGICZNY

WYRAŻENIE

Przykłady wyrażeń rachunku zdań

Błędy związane z rozumieniem

implikacji

Błąd negacji

poprzednika

implikacji

(P Q) nie - P

nie – Q

Np. „Jeżeli wykonasz

dla mnie tę pracę,

to postawię ci lody”,

„Nie wykonałeś dla

mnie tej pracy”, a

zatem: „Nie

postawię ci lodów”.

Błąd afirmacji

następnika

implikacji

(P Q) nie - Q

nie – P

Np. „Jeżeli wykonasz

dla mnie tę pracę,

to postawię ci

lody”, „Postawiłam

ci lody”, a więc:

„Wykonałeś dla

mnie tę pracę”.

Teoria kontraktu

społecznego

• Teoria ta jest próbą zastosowania

podejścia edukacyjnego do analizy

procesów myślenia poprzez wykazanie

funkcji adaptacyjnych rozumowania.

Kontrakt społeczny ma postać

„Jeżeli korzystasz z przywilejów musisz

ponieść pewne koszty. Jego funkcją jest

ochrona grupy społecznej przed tzw.

oszustwami a wiec osobami, które chcą

tę kontrakt złamać.”

Testowanie prawdziwości

implikacji

• Zadanie selekcyjne
„Zadanie 4 kartek” Wason (1966)

Zadanie te w ciągu ostatnich 4 lat

zrobiło zawrotna karierę.

Rozumowanie dedukcyjne
Stosowanie formalnych reguł

logiki do wprowadzenia
wniosków z podanych przesłanek

Rozumowanie indukcyjne

wprowadzanie wniosków z
obserwowanych faktów

 Rozwiązywanie problemów

„Człowiek staje przed problemem wówczas,

gdy zna cel (punkt dojścia), nie zna jednak

sposobów jego realizacji (drogi dojścia)”

Podział problemów:

•

Ze względu na definiowanie celu:

PROBLEMY

Zamknięte Otwarte

„dobrze zdefiniowane” „źle zdefiniowane”

np. stawianie diagnozy lekarskiej np. napisanie dobrej pracy

magisterskiej

•

Ze względu na ilość rozwiązań

PROBLEMY

Konwergencyjne

Dywergencyjne

maja jedno rozwiązanie maja wiele

rozwiązań Np. zadanie –łamigłówka Np.
zadania typu

twórczego

Ze względu na stopień udziału innych

osób
Problemy

Typu łamigłówki Typu gry
Problem rozwiązywany samodzielnie Problem

rozwiązywany z

bez udziału innych osób uwzględnieniem

ruchów przeciwnika
Np. gra w szachy

Strategie rozwiązywania problemów

   Algorytmy                                                             Heurystyki
sekwencja kroków prowadząca                                                 jest zawodna
do rozwiązania zadania                                                      pozwala zaoszczędzić
      jest niezawodna                                                                   czas i energię
      jest czasochłonna i energochłonna

jest pobierana duża ilość informacji
np. „drzewo decyzyjne”, „dekompozycja problemu”

Algorytmy

„Drzewo decyzyjne”

„Dekompozycja problemu”

zadanie rozwiązywane na schemacie rozłożenie problemu na

problemy

w postaci drzewa (pień-sytuacja bardziej szczegółowe, a te

na jeszcze

wyjściowa, galęzie-kolejne kroki) bardziej szczegółowe
Jedna z gałęzi sięga stanu docelowego

(rozwiązania)

Heurystyki

„Byle bliżej” Postępowanie wstecz Ukonkretnianie
Rozumowanie przez

Wybieranie takiego Zaczynanie od stanu problemu
analogię

kroku postępowania,    końcowego i konstruowanie    np. wyobrażenie sobie
Stworzenie    który najbardziej              kroków prowadzących          figury
geometrycznej            analogicznej

przybliża do celu. do stanu wyjściowego na której rozwiązujemy
struktury zadania

problem.

Czynniki utrudniające i

ułatwiające rozwiązywanie

problemów:

1) Wiedza szczegółowa, czyli ekspertyza w

danej dziedzinie- poprzez posiadaną
wiedzę, łatwiej można dostrzec analogię
między aktualnym problemem a innymi
zadaniami.

2) Opanowanie reguł poprawnego

myślenia

3) Znajomość heurystyk

Myślenie formalne a

myślenie naturalne

Poglądy mówiące o związkach między

dwoma rodzajami myślenia:

• Myślenie naturalne jest tym samym

co myślenie formalne (ich struktura
jest ta sama, różnią się jedynie
treściami).

• Oba rodzaje mają dużo wspólnego ze

sobą, jednak myślenie formalne jest
trudniejsze od naturalnego.

• Oba rodzaje różnią się od siebie, mają

ze sobą niewiele wspólnego.

Rozumowanie naturalne a

poziom inteligencji

Ludzie w rozumowaniu naturalnym,

posługują się zasadą „dobrych
argumentów”. Dobra argumentacja
w obronie własnego punktu widzenia
związana jest z poziomem
inteligencji. Im człowiek
inteligentniejszy, tym lepiej potrafi
argumentować.

Podsumowanie

„Myślenie jest dochodzeniem do wniosków,

które wcześniej człowiekowi nie były znane”

Sposoby myślenia:
• Rozumowanie dedukcyjne
• Rozumowanie statystyczne (przewidywanie

szans zajścia jakiegoś zdarzenia)

• Rozwiązywanie problemów
• Sprawdzanie hipotez

Wpływ na myślenie ma:

-wyobrażenie o bodźcach;

-sprzężenie zwrotne;

-rodzaj języka, jakim
posługujemy się;

-stan organizmu;

-mowa subwokalna.

669521041

Wyobraźnia ejdetyczna…

wady

zalety

-materiał trudny do usunięcia

z pamięci

-dobra pamięć wzrokowa

-brak wyobraźni wzrokowej

(abstrakcje)

-odtwarzanie z własnego

wyobrażenia (fotograficzny

umysł)

-trudno połączyć ze sobą

powiązane informacje

Wewnętrzna reprezentacja

przedmiotów

-mięśniowa i motory

czna

-oparta na wyobrażeniach

-za pomocą

symboli

Sprzężenie zwrotne i

serwomechanizmy

-psychologiczne sprzężenie
zwrotne

podmiot uzyskuje wiedzę na
podstawie rezultatów

-serwomechanizmy

użyteczny model
sekwencji „myśl –
działanie”
charakterystyczny dla
żywych organizmów

Document Outline