PRAWO BOŻE, PRAWO CYWILNE, PRAWO KOŚCIELNE

- SŁÓW KILKA O PRAWIE

Mgr Bolesław Dúllek

CO TO JEST PRAWO?

Słów kilka o prawie

Definicja

• Ordinatio rationis ad bonum commune ab eo, 

qui curam communitatis habet, rite promulgata

• Święty Tomasz
• Rozporządzenie rozumne, dla dobra wspólnego, 

wydane przez osobę wykonującą pieczę nad 
społecznością i należycie promulgowane

Definicja

• Ordinatio rationis 

ad bonum commune 

ab eo, 

qui curam communitatis habet, 

rite promulgata

• Rozporządzenie rozumne – możliwe do 

wypełnienia, potrzebne, sprawiedliwe

• Dla dobra wspólnego – nie dla własnej korzyści, 

ale dla korzyści wspólnoty

• Wydane przez osobę wykonującą pieczę nad 

społecznością – ktoś kto ma władzę, nie 
uzurpator

• Należycie promulgowane – ogłoszone, podane 

do społecznej wiadomości

Etymologia

Lex
• Ligare (wiązać), 

legere (czytać)

• Prawo pisane
• W przełożeniu na 

świeckie: ustawa

Ius

• Iustitia (sprawiedliwość)
• Prawo, zasady, normy 

prawne, zbiór praw, 
prawodawstwo 
(obiektywne znaczenie 
– coś jest poza 
człowiekiem)

• Uprawnienie 

(subiektywne – 
przysługujące 
konkretnej osobie)

Etymologia

Ius
• Sprawy ludzkie
• ≠ iniuria (zniewaga 

człowieka)

• → poena (odkup)

Fas
• Sprawy boskie
• ≠ nefas (obraza 

bóstwa)

• → piacalum (ofiara 

pojednania)

JAK PRAWO SIĘ DZIELI?

Słów kilka o prawie

Prawo

Boskie 

Prawo

Pisane

Prawo

Powszechne

Prawo kościelne

Kościoła Zachodniego

PRAWO BOŻE A PRAWO 
LUDZKIE
- RAZEM CZY OSOBNO?

Słów kilka o prawie

Porządek moralny a prawny

• Porządek moralny – prawo Boże
• Porządek prawny – prawo ludzkie
• Porządek prawny służy porządkowi 

moralnemu

• Porządek moralny jest wyższego rzędu
• Porządek moralny nie posiada już ludzkich 

sankcji; dotyczy również życia wewnętrznego

• Porządek prawny nie posiada sankcji 

duchowych; dotyczy w zasadzie wyłącznie 
życia zewnętrznego

Prawo Boże

• Nie zabijaj 

• Nie mów 

fałszywego 
świadectwa przeciw 
bliźniemu swemu

Prawo ludzkie

• art. 148 § 1 KK: Kto zabija 

człowieka, podlega karze 
pozbawienia wolności na czas 
nie krótszy od lat 8, karze 25 
lat pozbawienia wolności albo 
karze dożywotniego 
pozbawienia wolności.

• Art. 233. KK:  § 1. Kto, 

składając zeznanie mające 
służyć za dowód w 
postępowaniu sądowym lub w 
innym postępowaniu 
prowadzonym na podstawie 
ustawy, zeznaje nieprawdę 
lub zataja prawdę, podlega 
karze pozbawienia wolności 
do lat 3.

Dygresja – pozytywizm prawniczy

PRAWO KOŚCIELNE  A ŚWIECKIE
- RAZEM CZY OSOBNO?

Słów kilka o prawie

Ecclesia vivit lege romana

Kościół żyje prawem rzymskim

Rozluźnienie prawa

• Brak odpowiednika w prawie 

świeckim

• Dyspensa
• Epikia
• Cum magno incommodo lex 

mere ecclesiastica non obligat

• Prawo kościelne czysto ludzkie 

nie obowiązuje przy wielkiej 
niedogodności

Konkordat Polski

• Art. 9.: Wolne od pracy są niedziele i następujące 

dni świąteczne

• Art. 11.: Od chwili zawarcia małżeństwo kanoniczne 

wywiera takie skutki, jakie pociąga za sobą 
zawarcie małżeństwa zgodnie z prawem polskim

• Art. 12.: Uznając prawo rodziców do religijnego 

wychowania dzieci oraz zasadę tolerancji Państwo 
gwarantuje, że szkoły publiczne podstawowe i 
ponadpodstawowe oraz przedszkola, prowadzone 
przez organy administracji państwowej i 
samorządowej, organizują zgodnie z wolą 
zainteresowanych naukę religii w ramach planu 
zajęć szkolnych i przedszkolnych

Cel prawa

• Kanonicznego – salus animarium 

superma lex (zbawienie dusz jest 
najwyższym prawem)

• Państwowego – dobro wspólne 

obywateli danego państwa 

PRAWO KOŚCIELNE – 
TEOLOGIA CZY PRAWO?

Słów kilka o prawie

Dwie szkoły

Hiszpańska
• Prawo
• UKSW, KUL
• Wydziały prawa

Niemiecka
• Teologia
• UPJPII, UWM
• Wydziały teologii

Literatura uzupełniająca

• Dudzik J., Wprowadzenie do nauki prawa kanonicznego, 

Tarnów 2002

• Sobański R., Szkoły kanonistyczne, Warszawa 2009
• Sobańaki R., Metodologia prawa kanonicznego, Warszawa 

2009

• Sobański R., Teologia prawa kanonicznego, Warszawa 2001
• Sobański R., Teoria prawa kanonicznego, Warszawa 1992
• Sobański R., Kościół jako podmiot prawa, Warszawa 1983
• Sobański R., Kościół-Prawo-Zbawienie, Katowice 1979
• Gerosa L., Prawo Kościoła, Poznań 1999
• Gerosa L., Interpretacja praw w Kościele, Kraków 2003
• Ghirlanda G., Wprowadzenie do prawa kościelnego, 

Kraków 1996

Najbliższe terminy

• 16 XII – Rozmowa panelowa na temat 

dualizmu wiary i rozumu (proszę przeczytać 
encyklikę „Fides et ratio”)

• 23 XII – katecheza nie odbędzie się z powodu 

przerwy świątecznej

• 30 XII – katecheza nie odbędzie się z powodu 

przerwy świątecznej

• 6 I – katecheza nie odbędzie się z powodu 

przerwy świątecznej

• 11 I – spotkanie opłatkowe wszystkich grup 

parafialnych