Koniec zimnej wojny co prawda doprowadził do zmniejszenia groźby wybuchu
wojny światowej. Jednak na arenie międzynarodowej dokonały się zmiany, które
doprowadziły do przeobrażeń w sferze globalnego bezpieczeństwa. Stanęliśmy
przed wyzwaniem zapobiegania takim zagrożeniom jak poszerzanie się stref
głodu i ubóstwa, kurczenie się zasobów naturalnych, czy masowe migracje.
Oznacza to, że zmieniła się nie tylko hierarchia niebezpieczeństw, ale poszerzył
się katalog podmiotów i zjawisk stanowiących źródła zagrożenia stabilności
poszczególnych państw, czy całych regionów.
Te nowe realia prowadzenia polityki bezpieczeństwa w skali międzynarodowej,
szczególnie wzrost zagrożenia ze strony podmiotów pozapaństwowych,
sprawiły, że dla prawidłowego opisania i trafnej oceny współczesnych zagrożeń
sięga się po instrumenty i terminologię charakterystyczne dla wojskowych
studiów strategicznych.
Szczególnie użyteczna dla zrozumienia istoty i powagi współczesnych zagrożeń
sfery globalnego bezpieczeństwa jest koncepcja ZAGROŻEŃ ASYMETRYCZNYCH.
ZAGROŻENIA ASYMETRYCZNE to takie, których celem jest zniewolenia lub
redukcja przewagi przeciwnika poprzez zastosowanie taktyki i dostępności broni
w niekonwencjonalny sposób, pozwalający na wykorzystanie zarówno słabych
punktów przeciwnika, jak i własnej przewagi w jakimś elemencie prowadzonej
operacji.
Amerykanie z kolei rozumieją takie zagrożenia jako nieuczciwe techniki oraz
groźby artykułowane przez adwersarza. Chodzi o używanie elementu
zaskoczenia zarówno w wymiarze operacyjnym, jak i strategicznym, a także
użycie, w sposób nieprzewidywalny, różnych typów uzbrojeń. Uważa się też, że
przeciwnik, zgodnie z regułami asymetryczności, może prowadzić działania
wojenne w taki sposób, aby całkowicie zmienić teren zmagań do własnych
potrzeb – na przykład przeniesienie walki na tereny wyłącznie górzyste.
Istota asymetrii polega głównie na tym, że przy starciu dwóch stron – jedna jest
niewspółmiernie słabsza od drugiej. Jednak ta słabsza chwyta się tak absolutnie
niekonwencjonalnych metod, że osiąga rezultaty znacząco większe od
poniesionych nakładów, czyli maksimum efektów przy minimum środków.
Użycie asymetrii to choćby uderzenie w słabe punkty przeciwnika, osłabianie
jego potencjału obronnego, wywieranie wpływu na całe wspólnoty
międzynarodowe poprzez wzbudzanie społecznego strachu.
Koncepcja asymetrii znajduje zastosowanie także poza strefą
militarną. Patrząc bowiem na całe spektrum zagrożeń
powodowanych przed podmioty pozapaństwowe dla globalnego
bezpieczeństwa każe kwalifikować do kategorii zagrożeń
asymetrycznych każdy podmiot, który pozostając w konflikcie z
danym państwem, czy grupą państw, stosuje niestandardowe
metody i środki walki, z zastrzeżeniem, że wybór takiego sposobu
działania jest uwarunkowany wyraźną dysproporcją potencjałów
przeciwników.
Takie podejście do zagrożeń asymetrycznych sprawia, że nie
można stworzyć zamkniętego i niespornego ich katalogu.
Terroryzm
Przestępczość zorganizowana
Proliferacja broni masowego rażenia
Międzynarodowemu terroryzmowi sprzyjają procesy globalizacji, których
przejawem są, między innymi :
nieograniczone w skali świata możliwości komunikowania się,
w pełni dostępne sieci powiązań informacyjnych,
istniejąca infrastruktura transportu,
globalne finanse,
możliwość przekraczania granic i swobodnego podróżowania w
demokratycznych państwach.
Czasy, kiedy terroryści skupiali się na uderzeniach w
wybrane jednostki życia publicznego, odeszły w
zamierzchłą przeszłość.
Dzisiaj głównym celem terrorystów, dążących do
zdobycia rozgłosu dla głoszonych idei, jest wywołanie
wszechogarniającej paniki poprzez manifestowanie
swojej bezwzględności, ukierunkowanej na
spowodowanie jak największej liczby ofiar, przy czym
ich wybór jest najzupełniej przypadkowy – takie były
właśnie zamachy na World Trade Center oraz na
pociągi w Madrycie.
Terroryści nie cofają się przed niczym, czego
przykładem jest atak na szkołę w Biesłanie i śmierć
dzieci, które zawsze, we wszystkich kulturach i wśród
wszystkich narodów podlegały szczególnej ochronie.
Za pośrednictwem radia, telewizji i Internetu wieści o
tych aktach terroru rozprzestrzeniają się
błyskawicznie na całej kuli ziemskiej, szerząc poczucie
zagrożenia wśród zwykłych obywateli.
Jak mówi Europejska Strategia bezpieczeństwa
„terroryzm zagraża życiu. Pociąga za sobą wielkie koszty.
Dąży do podważenia otwartości i tolerancji w naszych
społecznościach i stanowi narastające zagrożenie
strategiczne dla całej Europy.
Ugrupowania terrorystyczne są coraz lepiej wyposażone,
coraz ściślej powiązane sieciami elektronicznymi i coraz
bardziej skłonne do posługiwania się nieograniczoną
przemocą, aby ich działania przyniosły ofiary na masową
skalę.
Strategia zakłada też walkę z terroryzmem - stosowanie
środków obejmujących przyjęcie europejskiego nakazu
aresztowania, podejmowanie kroków służących
zwalczaniu finansowania terroryzmu oraz umowa z USA
w sprawie wzajemnej pomocy prawnej. UE nadal rozwija
współpracę w tej dziedzinie i ulepsza swoje środki obrony.
Przestępczość zorganizowana to grupy, które
dążą do maksymalizacji zysków ze swej nielegalnej
działalności, jednocześnie starając się wszelkimi
dostępnymi metodami i środkami obniżyć skuteczność
organów państwa w egzekwowaniu prawa, by
uniemożliwić ściganie sprawców przestępstw.
Forma takiej przestępczości jest zjawiskiem bardzo
dynamicznym.
Stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa po pierwsze
dlatego, że już sam fakt prowadzenia takiej nielegalnej
działalności narusza na szeroką skalę dobra chronione
prawem., bo koncentruje się na popełnianiu czynów
zabronionych.
Po drugie potęguje rozmiary zjawisk patologii
społecznych, takich jak narkomania, czy prostytucja.
Grupy przestępcze były kiedyś problemem
bezpieczeństwa wewnętrznego poszczególnych
państw, ale w związku z postępującym procesem
globalizacji i rozwojem integracji stały się one
strukturą sieciową o ogniwach aktywnych na terenie
różnych państw, przekształcając się w zagrożenie
globalne.
Tym trudniej im się przeciwstawiać, im trudniej o
współpracę między poszczególnymi państwami oraz o
jednolitą postawę władz tych państw wobec działań
przestępczych.
Najczęściej spotykanymi formami
międzynarodowej przestępczości
zorganizowanej są:
pranie brudnych pieniędzy,
handel bronią, narkotykami oraz
materiałami rozszczepialnymi,
handel ludźmi,
przemyt nielegalnych migrantów,
korupcja polityków i działaczy
samorządowych.
Jak mówi się w Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa
działalność międzynarodowych grup przestępczych
powoduje podważanie zarówno praworządności, jak i
porządku społecznego. W skrajnych przypadkach grupy
mogą zdominować państwo.
Dochody z narkotyków wykorzystuje się do osłabienia
struktur państwowych.
Dochody z handlu kamieniami szlachetnymi, drewnem i
bronią lekką są źródłem konfliktów w różnych częściach
świata.
Weźmy choćby przykład Afganistanu, gdzie z
tamtejszych upraw maków pochodzi 90% heroiny
sprzedawanej do Europie, a z handlu narkotykami
finansuje się prywatne armie. Większość tego narkotyku
jest rozprowadzana za pośrednictwem bałkańskich sieci
przestępczych, których ofiarą pada również ok. 200 000–
700 000 kobiet wykorzystywanych w handlu usługami
seksualnymi na całym świecie.
Nowym wymiarem przestępczości zorganizowanej,
któremu należy poświęcić dalszą uwagę, jest wzrost
piractwa morskiego
Kolejnym zagrożeniem jest proliferacja broni masowego
rażenia. Coraz więcej państw zaliczanych do mniej
rozwiniętych a więc i o mniejszej stabilności politycznej weszła
już w posiadanie broni rakietowej o średnim zasięgu. Część z
nich wyprodukowała już głowice nuklearne a pozostałe do
tego dążą.
Należy również pamiętać o broni chemicznej i biologicznej,
która jest dużo łatwiejsza do wyprodukowania i dużo tańsza.
Rozprzestrzenianie broni masowego rażenia należy również
rozumieć w ten sposób, że dostęp do nich mogą mieć lub
wkrótce uzyskać organizacje terrorystyczne, co zdecydowanie
zwiększa skalę zagrożeń asymetrycznych.
Ponadto przez broń masowego rażenia należy rozumieć
również jej półprodukty lub komponenty (np. pluton), które
użyte w sposób planowy mogą doprowadzić do zagrożeń na
wielką skalę.
Do posiadania broni masowego rażenia dążą
dziś nie tylko państwa prowadzące politykę
konfrontacyjną, takie jak Iran czy Korea
Północna, ale także różne ugrupowania
polityczne, przestępcze, nacjonalistyczne czy
religijne.
To właśnie niepaństwowi aktorzy w polityce
międzynarodowej (określani w NATO
terminem non-state actors) zyskują na
znaczeniu i stale zwiększają swoje wpływy.
W tym względzie deklaracje islamskiej Al-
Kaidy, uznającej pozyskanie broni masowego
rażenia za swój religijny obowiązek w walce
ze światem Zachodu, wymagają szczególnej
uwagi ze strony wszystkich podmiotów
odpowiedzialnych za pokój i bezpieczeństwo.
ESB mówi, że broń masowego rażenia jest potencjalnie największym
zagrożeniem dla współczesnego bezpieczeństwa.
Traktaty międzynarodowe i porozumienia o kontroli wywozu
spowolniły rozprzestrzenianie się tej broni i systemów jej
dostarczania.
Strategia mówi też, że „ wkraczamy jednak w niebezpieczny okres,
który otwiera możliwość wyścigu zbrojeń w dziedzinie BMR, zwłaszcza
na Bliskim Wschodzie”.
Postępy w naukach biologicznych mogą zwiększyć siłę oddziaływania
broni biologicznej w nadchodzących latach.
Nie mona też lekceważyć ataków przy pomocy materiałów
chemicznych i promieniotwórczych.
Rozpowszechnienie technologii rakietowej stanowi następny element
niestabilności i może w coraz większym stopniu narażać Europę na
niebezpieczeństwo.
Według twórców Strategii najgorszy scenariusz zakłada, że w ręce
ugrupowań terrorystycznych dostanie się broń masowego rażenia. W
takim przypadku mała grupa mogłaby wyrządzić szkody na skalę
uprzednio dostępną wyłącznie dla państw i armii.
Jak podkreślono w Strategii obecny świat
jest pełen nowych zagrożeń, ale również
nowych możliwości.
Globalizacja i inne przemiany na arenie
międzynarodowej doprowadziły do
wykształcenia się nowych,
niekonwencjonalnych problemów.
Tym samym stajemy przed wyzwaniem
znalezienia nowych środków i podjęciu
nowatorskich, efektywnych działań w celu
przeciwdziałania i eliminowania tych
zagrożeń.
Europejska Strategia Bezpieczeństwa, www.
consilium.europa.eu/uedocs/cmsUpload/031
208ESSIIPL.pdf
http://www.stosunkimiedzynarodowe.pl/200
7/09/23/bezpieczenstwo-miedzynarodowe/
http://kriegzone.wordpress.com/2008/07/18
/strategie-asymetryczne-w-zarysie/
Patryk Kuzior, Transgraniczna przestępczość
zorganizowana - asymetryczne zagrożenie,
w: Prawo Europejskie w praktyce,Nr 12 (54)
z grudnia 2008 r.