Joanna Maria Cichocka

Świat Nauki 
Kwiecień 
2005



Toczeń rumieniowaty układowy



 LES, SLE (łac. Lupus Erythematosus Systemicus, ang. 
Systemic Lupus Erythematosus) – nazwa oznaczająca 
„czerwonego wilka” pochodzi od charakterystycznych 
zmian skórnych na twarzy



choroba autoimmunologiczna – system odpornościowy 
uszkadza tkanki oraz komórki własnego organizmu



uszkodzenie skóry, stawów, 
nerek, serca, płuc, naczyń 
krwionośnych i mózgu

U pacjentów z toczniem powstają 

przeciwciała, które omyłkowo 

rozpoznają własne cząsteczki jako 

obce (autoantygeny) i kierują 

przeciw nim atak układu 

odpornościowego, doprowadzający do 

niszczenia własnych tkanek (reakcja 

autoimmunizacyjna).

Kryteria tocznia:

1.

Rumień policzkowy

2.

Rumień ogniskowy

3.

Nadwrażliwość na światło

4.

Nadżerki w obrębie nosa i jamy ustnej

5.

Zapalenie stawów bez zniekształceń

6.

Zapalenie błon surowiczych

7.

Zmiany nerkowe przejawiające się białkomoczem

8.

Zaburzenia neurologiczne

9.

Objawy hematologiczne

10.

Obecność przeciwciał przeciwjądrowych

11.

Obecność przeciwciał przeciwko dwuniciowemu 
DNA

Trochę faktów



Autoprzeciwciała znamionujące tę chorobę przyczyniają się 
do uszkodzenia tkanek na wiele sposobów:



rozpoznają rozpuszczalne antygeny i tworzą z nimi we 
krwi tzw. kompleksy immunologiczne, które mogą 
odkładać się w różnych narządach



mogą rozpoznawać własne antygeny tkankowe i tworzyć 
kompleksy bezpośrednio w narządach



mobilizacja do działania układ dopełniacza



inicjacja stanu zapalnego



istnieją też autoprzeciwciała toczniowe, które działają 
bezpośrednio: wiążą się z komórkami, wnikają do ich 
wnętrza i hamują ważne procesy życiowe



predyspozycje genetyczne



około 10% pacjentów ma bliskich krewnych 
cierpiących na to schorzenie



u bliźniąt jednojajowych, gdy jedno jest chore, 
drugie także choruje

Wyzwalacze choroby



Na wystąpienie choroby wpływ ma 
wiele różnorodnych genów (u różnych osób mogą 
to być odmienne kombinacje genów)



Czynniki środowiskowe:



światło UV



leki



infekcje



szczepionki



dieta bogata w nasycone kwasy tłuszczowe



zanieczyszczenie środowiska



palenie 



ekstremalny stres



wysiłek fizyczny

Komórkowe samobójstwa

nadmierna intensywność apoptozy niektórych 

komórek

„upośledzone sprzątanie”

alarmowanie układu odpornościowego

pobudzenie produkcji przeciwciał

Groźna dezorientacja



nieprawidłowości w przekazywaniu sygnałów 

aktywujących limfocyty B



gdy przeciwciała powierzchniowe połączą się z 

własnym antygenem, komórka zmuszona jest do:



popełnienia samobójstwa



przekształcenia się w komórkę nieaktywną



redagowania receptorów BCR tak długo, aż 

przestaną rozpoznawać własne antygeny

Słaba płeć



toczeń 9-krotnie częściej atakuje kobiety niż 

mężczyzn



u kobiet rozwija się wcześniej
(w okresie rozrodczym)



większa aktywność mechanizmów
odpornościowych



rola hormonów płciowych

W stronę terapii



leki łagodzące przebieg choroby – główny 
mechanizm ich działania polega na tłumieniu 
aktywności całego układu odpornościowego



wyzwanie – zaprojektowanie takich leków, które 
powstrzymałyby reakcje autoimmunizacyjne, ale nie 
upośledzały odpowiedzi przeciw drobnoustrojom

Naśladowanie natury



Jedna z doświadczalnych terapii polegająca na 
podawaniu rozpuszczalnych cząsteczek CTLA-4, które 
wiążą i blokują receptory B7, imitujące ten mechanizm 
regulatorowy. 



Inna koncepcja polega na bezpośrednim utrudnieniu 
przekazywania sygnałów między limfocytami T i B 
(wykorzystanie przeciwciał blokujących cząsteczki 
CD154).



Trzecia strategia terapeutyczna zmierza do ograniczenia 
aktywności limfocytów B poprzez blokowanie wiązania 
cytokiny BAFF z receptorami na tych komórkach.

Wybrane eksperymentalne 
terapie tocznia

 



Bloker wiązania B7 z CD28, hamujący aktywację 

limfocytów T pomocniczych



Bloker wiązania z BAFF z receptorem mający 

zachować antyapoptotyczne działanie BAFF i 

wydzielanie przeciwciał



Bloker receptorów limfocytów B i autoprzeciwciał 

rozpoznających DNA, hamujący wytwarzanie i 

aktywność tych przeciwciał



Przeciwciała przeciwko CD20, eliminujące limfocyty B



Inhibitor układu dopełniacza, mający zapobiec 
uszkodzeniom tkanek przez ten układ

Pomocne cytokiny



blokowanie IL-10



podawanie TGF-β 

   

Problemem jest powstrzymanie 

ataku na własne tkanki bez 

upośledzenia zdolności organizmu 

do samoobrony.

Dopiero dogłębne

poznanie przyczyn tej

dotkliwej choroby

autoimmunizacyjnej

pozwoli przełamać

impas w jej leczeniu.

                                     Moncef Zouali