Wydolność 

opiekuńczo- 

pielęgnacyjna 

rodziny

Choroba i 

niepełnosprawność

 

 

Diagnoza rodzinna

Należy ustalić:

w pełnieniu jakich funkcji rodzina nie 

radzi sobie lub radzi sobie w sposób 

niewystarczający –
 /aspekty zagrożenia i dysfunkcjonalności/;

jakie są tego przyczyny;

jaki powinien być zakres pomocy, która 

odciąży rodzinę, ale jednocześnie nie 

uzależni jej od świadczeniodawcy.
/określenie potencjału rodziny/

 

 

Propozycje wzmocnienia 
rodziny

 

zapewnienie stałej pomocy w 

pielęgnacji i rehabilitacji rodzinom 
o niskim poziomie wiedzy i 
wykształcenia;
 ochrona osoby chorej i 
niepełnosprawnej w sytuacji 
patologii, nadzór kuratora, 
powiadomienie pracownika 
socjalnego lub prokuratury.

 

 

Wydolność opiekuńczo- 

pielęgnacyjna

Wydolność rodziny to wypadkowa 

wielu powiązanych ze sobą 

przejawów życia rodzinnego / 

czynniki wewnątrzrodzinne/ 

oraz pomocy udzielanej rodzinie 

przez różne systemy wspierające 

/ czynniki zewnątrzrodzinne/.

 

 

Czynniki 

wewnątrzrodzinne

Poziom sprawności fizycznej i psychicznej 

członków rodziny

Stanowi podstawę określenia potrzeb 

opiekuńczo- pielęgnacyjnych rodziny. 

Ograniczona sprawność występująca u 

więcej niż jednej osoby w rodzinie, choroba 

terminalna, psychiczna, alkoholizm, 

zwłaszcza jeśli dotyczy to głównego 

opiekuna rodziny /kobieta/ stanowi 

sytuację szczególnego deficytu opieki.

 

 

Czynniki 

wewnątrzrodzinne

Pełność i niepełność rodziny

Niepełność rodziny wskazuje na brak 

prawidłowej struktury rodziny. Brak 

jednego z dorosłych członków rodziny 

powoduje nadmierne obciążenie drugiego i 

skazuje go na przejęcie części 

pozostawionych obowiązków. W przypadku 

pojawienia się choroby lub 

niepełnosprawności następuje przeciążenie 

jedynego opiekuna rodziny lub jeśli 

choroba jego dotyczy, dezorganizacja życia 

rodziny.

 

 

 

Czynniki 

wewnątrzrodzinne

Wielodzietność

Zwiększa wydolność rodziny, jeśli dzieci są 

już samodzielne i dorosłe, gdyż zwiększa 

się ilość osób uczestniczących w opiece.

Zmniejsza wydolność w okresie dzieciństwa 

i wczesnej młodości, brak samodzielności 

związanej z wiekiem wskazuje na duży 

deficyt opieki.

Choroba lub niepełnosprawność jest 

dodatkowym obciążeniem dla rodziny.

 

 

Czynniki 

wewnątrzrodzinne

Fazy życia rodzinnego

Kulminacja opieki łączy się głównie z 

średnią fazą małżeństwa oraz z okresem 

starości.

Choroba przewlekła lub 

niepełnosprawność wymagają realizacji 

funkcji opiekuńczej niezależnie od fazy 

cyklu rozwoju rodziny, może to 

prowadzić do kumulacji zadań 

opiekuńczo- pielęgnacyjnych  

 

 

Czynniki 

wewnątrzrodzinne

Motywacje

Motywacja do podjęcia opieki nad osobą 

chorą i niepełnosprawną powiązana jest z 

więzią emocjonalną łączącą członków 

rodziny. Im większa więź, tym większe 

prawdopodobieństwo podjęcia zadań 

opiekuńczych. Czasami motywuje do opieki 

społeczny nacisk- normy społeczno- 

obyczajowe, związane z przekonaniem, że 

rodzina jest podstawowym dostarczycielem 

opieki, sankcjonowanie odrzucenia chorego.

 

 

Czynniki 

wewnątrzrodzinne

Dyspozycyjność członków rodziny

Oznacza obecność w domu choćby jednego 

członka rodziny, który może 

zagwarantować opiekę osobie chorej lub 

niepełnosprawnej. Dyspozycyjność może 

ulegać czasowym zmianom np. zmiany 

etapów cyklu życia rodziny, możliwość 

korzystania z urlopów, tygodniowy i 

dzienny rytm pracy i nauki.

Współcześnie jest poważnie ograniczona

 

 

Czynniki 

wewnątrzrodzinne

Sytuacja bytowa

Choroba i niepełnosprawność prowadzą 

do pogorszenia sytuacji materialnej 

rodziny niezależnie od przynależności 

społeczno- zawodowej i miejsca 

zamieszkania / koszty leczenia i 

rehabilitacji, utrata pracy, renta, 

niezaradność życiowa członków rodziny 

itp./

 

 

Czynniki 

wewnątrzrodzinne

Wiedza i umiejętności

Chodzi o prawidłowe wykonywanie 

czynności opiekuńczo- pielęgnacyjnych 

lub/i aktywny udział rodziny we 

wspomaganiu emocjonalnego i 

społecznego rozwoju dziecka. Poziom 

tej wiedzy jest połączony często z 

poziomem wykształcenia matek.

 

 

Czynniki 

wewnątrzrodzinne

Wykształcenie

Wykształcenie na poziomie 

podstawowym i poniżej jest określane 

jako cecha stwarzająca zagrożenie 

rozwoju biosocjokulturowego dziecka.

Niski poziom wykształcenia jest łączony 

z niezaradnością, biedą i problemami 

wydolności opiekuńczej.

 

 

Czynniki 

wewnątrzrodzinne

Sytuacje szczególne- patologia

Przemoc,przestępczość, agresja 

wskazuje na łamanie 

elementarnych norm współżycia 

społecznego, jest zagrożeniem 

bezpośrednim dla chorego i 

niepełnosprawnego.

 

 

Propozycje wzmocnienia 
rodziny

 Współpraca między pielęgniarką rodzinną, 

lekarzem rodzinnym, pracownikiem 

socjalnym dla wzmocnienia potencjału 

opiekuńczego rodziny;
Aktywizacja społecznego systemu wsparcia- 

zmotywowanie do współpracy krewnych i 

przyjaciół rodziny z deficytem opieki;
 Odciążenie nadmiernie obarczonego 

obowiązkami członka rodziny poprzez 

właściwy podział ról i zadań;
 Terapia psychologiczna  rodziny, gdy 

występuje  deficyt więzi emocjonalnych;

 

 

Propozycje wzmocnienia 
rodziny

Propozycja pomocy z zewnątrz w formie 

wolontariatu, pracy PCK, opieki odpłatnej, 

pomocy sąsiedzkiej;
 Zapewnienie pomocy finansowej ustawowo 

gwarantowanej, leki z darów, 

dofinansowanie obiadów w szkole, kolonii, 

turnusów rehabilitacyjnych oraz propozycje 

alternatywnych źródeł wsparcia- 

np.wspólnoty religijne;
Kontakt z grupami samopomocy, grupami 

wsparcia, stowarzyszeniami oraz 

odpowiednimi instytucjami

 

 

Propozycje wzmocnienia 
rodziny

Zapewnienie stałej pomocy w 
pielęgnacji i rehabilitacji rodzinom 
o niskim poziomie wiedzy i 
wykształcenia;
 Ochrona osoby chorej i 
niepełnosprawnej w sytuacji 
patologii, nadzór kuratora, 
powiadomienie pracownika 
socjalnego lub prokuratury.