ELEMENTY 

POSTĘPOWANIA 

CYWILNEGO

 

 

 

Sama  nazwa  „postępowanie  cywilne” 
nie  oznacza,  że  chodzi  w  niej 
wyłącznie o sprawy cywilne z zakresu 
prawa 

cywilnego 

materialnego. 

Obejmuje  bowiem  także  sprawy 
wynikające 

ze 

stosunków 

uregulowanych 

przepisami 

prawa 

rodzinnego  i  opiekuńczego,  prawa 
pracy,  ubezpieczeń  społecznych  oraz 
inne sprawy wskazane przez przepisy 
szczególne.

 

 

Przez 

prawo 

postępowania 

cywilnego  należy  rozumieć  zbiór 
przepisów  regulujących  właściwość 
sądów i innych organów powołanych 
do  rozstrzygania  spraw  cywilnych 
oraz  postępowanie  toczące  się 
przed tymi organami.

 

 

1. prawdy materialnej,
2. kontradyktoryjności (sporności),
3. rozporządzalności (dyspozytywności),
4. równouprawnienia stron,
5. ustności,
6. jawności
7. kierownictwa sędziowskiego,
8. koncentracji materiału dowodowego,
9. swobodnej oceny dowodów,
10. trójinstancyjności,
11. formalizmu procesowego.

Zasady postępowania cywilnego:

 

 

Proces  opiera  się  między  innymi  na 

zasadach dwustronności i skargowości.

W  postępowaniu  nieprocesowym 

wszyscy,  których  sprawa  dotyczy,  są 

zainteresowani  jej  rozstrzygnięciem 

niezależnie  od  tego,  czy  ich  interesy 

prawne 

są 

zgodne, 

czy 

też 

przeciwstawne,  dlatego  ustawodawca 

każdego  z    zainteresowanych    nazywa 

uczestnikiem.

Tryby postępowania rozpoznawczego:

 

 

W 

postępowaniu 

cywilnym 

obowiązuje  zasada,  że  wszystkie 
sprawy 

są 

rozpoznawane 

w 

postępowaniu  zwykłym,  chyba 
że 

przepisy 

przewidują 

dla 

określonych  spraw  postępowanie 
odrębne.

 

 

Podmiotami  procesu  cywilnego 
są:  sąd,  prokurator,  wskazane 
przez  przepisy  organy,  instytucje 
i  organizacje  -  np.  Rzecznik  Praw 
Obywatelskich,  inspektor  pracy, 
powiatowy 

(miejski) 

rzecznik 

konsumentów 

i 

organizacje 

społeczne, oraz strony.

 

 

Aby  sąd  mógł  orzekać  w  danej 
sprawie, 

musi 

mieć 

tzw. 

jurysdykcje krajową.

 

 

Właściwość sądów:

• ustawowa,
• umowna,
• delegacyjna.

• miejscowa, 
• rzeczowa,
• funkcjonalna.

 

 

Strony procesu

Powód 
wnosi 

do 

sądu 

przeciwko 
pozwanemu pozew, w 
którym  przedstawia 
swoje 

żądanie 

i 

argumentuje 

jego 

zasadność  po  to,  aby 
sąd  orzekł  zgodnie  z 
tym żądaniem. 

Pozwany 
podejmując 

obronę 

zaprzecza zasadności 
twierdzeń 

powoda 

(np.  powód  twierdzi, 
że  należy  mu  się 
zapłata  za  towar  a 
pozwany  wykazuje, 
że już  zapłacił za ten 
towar). 

 

 

O  tym,  kto  może  być  stroną  w 

procesie, decyduje zdolność sądowa.

Zdolność  sądową  mają  wszystkie 

osoby  fizyczne  i  osoby  prawne  a 

także 

jednostki 

(organizacje) 

dopuszczone 

do 

działania 

na 

podstawie obowiązujących przepisów, 

choćby  nie  posiadały  osobowości 

prawnej.

 

 

O tym jednak, kto może być stroną 
w  konkretnej  sprawie  decyduje 
tzw. legitymacja procesowa.

 

 

Zdolność  procesowa  oznacza 

generalnie możność dokonywania 

czynności 

procesowych 

(np. 

wniesienia  pozwu  lub  apelacji) 

w postępowaniu cywilnym.

 

 

Zdolność  postulacyjna  oznacza 
możność  osobistego  podejmowania 
czynności procesowych. 

 

 

Strony  mogą  występować  przed 
sądem  osobiście  albo  mogą,  lub 
niekiedy 

muszą, 

być 

reprezentowane 

przez 

przedstawicieli 

ustawowych 

(np. 

małoletnie  dzieci  są  powodami 
reprezentowanymi  z  reguły  przez 
rodziców) lub pełnomocników.

 

 

Pozew  jest  pierwszym  pismem 
procesowym w sprawie i powinno 
być  w  nim  dokładnie  określone 
żądanie 

pozwu 

i 

jego 

uzasadnienie faktyczne.

Powództwo i inne czynności 

procesowe

 

 

1. o świadczenie,
2. o 

ustalenie 

prawa 

lub 

stosunku prawnego,

3. o  ukształtowanie  prawa  lub 

stosunku prawnego.

Rodzaje powództw:

 

 

Pisma 

pochodzące 

od 

sądu 

nazywa się pismami sądowymi, 
a  pisma  pochodzące  od  innych 
podmiotów 

postępowania 

– 

pismami procesowymi.

 

 

1. sądowe

– opłaty sądowe (wpis)
– zwrot wydatków

2. wynagrodzenie 

i 

wydatki 

pełnomocnika

3. koszty  przejazdów  strony  do 

sądu 

+ 

równowartość 

utraconego zarobku

Koszty postępowania

 

 

Wytoczenie powództwa

odpowiedź na pozew

wyrok zaoczny

rozprawa

 

postępowanie dowodowe

   wyrok

uzasadnienie (na wniosek)

Schemat postępowania przed sądem I 

instancji

 

 

Jeżeli 

Kodeks 

postępowania 

cywilnego  nie  wymaga  wydania 
wyroku, 

sąd 

wydaje 

postanowienia. 
Z  reguły  postanowienia  są 
wydawane  w  trakcie  trwania 
procesu  i  nie  dotyczą  istoty 
sprawy  lecz  kwestii  formalnych 
związanych z jego przebiegiem.

 

 

Orzeczenie  jest  prawomocne, 

jeżeli  nie  przysługuje  od  niego 

środek  odwoławczy  lub  inny 

środek zaskarżenia.

 

 

Zaskarżanie orzeczeń 

sądowych

 

 

a/  środki  odwoławcze,  to  tylko  apelacja, 

zażalenie i kasacja,
b/  pozostałe  środki  zaskarżenia,  którymi  są: 

sprzeciw  od  wyroku  zaocznego,  sprzeciw  od 

nakazu 

zapłaty 

w 

postępowaniu 

upominawczym,  zarzuty  od  nakazu  zapłaty  w 

postępowaniu 

nakazowym, 

skarga 

na 

czynności  komornika,  specjalne  zarzuty  w 

postępowaniu  egzekucyjnym,  odwołania  od 

decyzji Prezesów różnych Urzędów (np. Prezesa 

Urzędu  Ochrony  Konkurencji  i  Konsumentów 

lub  Prezesa  Urzędu  Regulacji  Energetyki, 

wnoszone do Sądu Okręgowego w Warszawie), 

odwołanie  od  decyzji  organów  rentowych  oraz 

skarga na orzeczenie referendarza sądowego.

Środki zaskarżenia dzielą się na:

 

 

 

  Postępowanie  w  sprawach  cywilnych 
jest 

obecnie 

(w 

zasadzie) 

postępowaniem 

w 

trzech 

instancjach. 
Pierwsza    instancja  posiada  charakter 
merytoryczny. 
Druga 

 

instancja 

ma 

charakter 

mieszany, kontrolno – merytoryczny.
Trzecia    instancja  ma  charakter 
kasacyjno – rewizyjny.

 

 

Instancyjność

Instancja

Sąd

Sąd

I

SR

SO

II

SO

SA

III

SN

SN

 

 

Apelacja
przysługuje  od  merytorycznych 
orzeczeń sądu pierwszej instancji.

 

 

Zażalenie
jest 

środkiem 

odwoławczym 

za 

pomocą  którego  strony  lub  inni 

uczestnicy postępowania zwracają się 

do  sądu  wyższej  instancji  o  zmianę 

lub  uchylenie  postanowienia  sądu 

lub  zarządzenia  przewodniczącego 

sądu „bezpośrednio” niższej instancji.

 

 

Kasacja
przysługuje  od  wyroków  i  od 

niektórych 

postanowień 

kończących 

postępowanie 

w 

sprawie, 

wydanych 

przez 

sąd 

drugiej instancji.

Sądem  kasacyjnym  jest  Sąd 

Najwyższy, który w ramach kasacji 

jest sądem kontroli prawnej.

 

 

1. naruszenie prawa materialnego 

przez błędną jego wykładnię lub 
niewłaściwe zastosowanie,

2. naruszenie przepisów 

postępowania, jeżeli uchybienie 
to mogło mieć istotny wpływ na 
wynik sprawy.

Kodeks postępowania cywilnego 

wymienia dwie podstawy 

kasacyjne:

 

 

Postępowania odrębne m.in.:

•nakazowe,

•upominawcze,

•uproszczone.

 

 

Sądowe postępowanie 

egzekucyjne

 

 

  Tytułami  egzekucyjnymi  są 
orzeczenia  sądowe  (np.  wyroki 
sądów 

powszechnych 

i 

polubownych) 

oraz 

inne 

orzeczenia,  ugody  (sądowe  i 
pozasądowe)  nadające  się  do 
egzekucji  sądowej,  a  także  inne 
akty  podlegające  wykonaniu  w 
drodze egzekucji sądowej.

 

 

Klauzulę  wykonalności  nadaje 
jednoosobowo  sąd  na  wniosek 
dłużnika,  i  opatruje  nią  tytuł 
egzekucyjny,  który  w  ten  sposób 
staje  się  tytułem  wykonawczym, 
będącym  podstawą  wszczęcia 
egzekucji.

 

 

Organami  egzekucyjnymi  są 
sądy  rejonowe  i  działający  przy 
nich komornicy.

 

 

Postępowanie przed sądem 

polubownym

 

 

Sąd 

polubowny 

jest 

sądem 

niepaństwowym, 

powołanym 

zgodną 

wolą 

stron 

do 

rozstrzygania  sporów  o  prawa 
majątkowe (z pewnymi wyjątkami) 
między  tymi  stronami  wyrokiem, 
który  ma  moc  prawną  na  równi  z 
wyrokiem sądu państwowego. 

 

 

Dziękuję.