Biosynteza 

białka

Biosynteza białek to proces 

tworzenia się białek w 

żywych organizmach

• matrycą dla tworzącego się białka jest zapis 

zawarty w DNA org

anizmu

• W procesie uczestniczą kwasy DNA i RNA

• odczyt  informacji  zapisanej  w  DNA  odbywa 

się w dwóch etapach

– Transkrypcja-  informacja  genetyczna 

przepisywana  jest  z  DNA  na  mRNA  –

proces zachodzi  w jądrze komórkowym

– Translacja  –właściwe  składanie  białka  z 

udziałem 

rybosomów, 

tRNA 

i 

aminokwasów  -  proces  zachodzi  w 

cytoplazmie komórki

Przebieg transkrypcji

• Nić  mRNA dopisywana  /syntetyzowana /jest 

zawsze do nici matrycowej DNA

•  enzym polimeraza RNA skanuje /przeszukuje /  

nić DNA aż znajdzie  sekwencję promotora

• związanie polimerazy z promotorem /ustawienie 

jej na pierwszym nukleotydzie transkrybowanego 

genu/

• rozsunięcie niewielkiego odcinka helisy i 

wstawianie pierwszego a następnie kolejnych 

nukleotydów mRNA komplementarnego do DNA

• Gdy polimeraza dotrze do sekwencji stop 

następuje zakończenie procesu - terminacja

Model ogólny 

transkrypcji

Transkrypcja u prokariontów

• Występuje tylko jeden rodzaj polimerazy 

RNA

• Powstający mRNA jest od razu gotowy do 

dalszej obróbki/ brak intronów /

• mRNA  jest policistronowy  mRNA zawiera 

kopie kilku genów kodujących białka /koduje 

kilka białek na jednej nici

Transkrypcja u eukariontów

• występują trzy polimerazy:

– polimeraza I  -  transkrybuje geny rRNA

– polimeraza II – transkrybuje geny kodujące białka

– polimeraza III – transkrybuje geny tRNA

• transkrypcji podlegają pojedyncze geny 

powstający mRNA jest monocistronowy-jeden 

gen determinuje powstanie jednego białka

• Występuje pre-mRNA, który podlega obróbce 

potranskrypcyjnej  i powstaje właściwy mRNA

 

Transkrypcja genu 

nieciągłego i obróbka 

potranskrypcyjna

Transkrypcja i obróbka 

potranskrypcyjna

• w genach eukariontów można wyróżnić 

odcinki  budujące pre - mRNA: 

–  kodujące eksony 

– niekodujące introny

• konieczny jest obróbka 

potranskrypcyjna- splicing- wycinanie i 

usuwanie intronów i składanie eksonów

• do powstającego mRNA dołączona jest:

– cap- czapeczka- jest na początku ,wiąże 

małą podjednostkę rybosomu

– poli – ogon- chroni mRNA przed strawieniem

Translacja zachodzi w 

cytoplazmie komórki na 

rybosomach

• W cytoplazmie komórki znajdują się : tRNA, 

rybosomy- retikulum szorstkie  i aminokwasy 

• Translacja jak każda synteza wymaga nakładu 

energii / hydroliza ATP do AMP/i enzymów 

wspomagających proces

• Każdy aminokwas ma swój kwas tRNA i enzym 

syntetazę powodujący połączenie tRNA z 

właściwym aminokwasem /konieczna energia 

ATP/

• Wiązanie aminokwas tRNA jest 

wysokoenergetyczne- co wykorzystywane jest 

podczas translacji

Łączenie aminokwasu z 

tRNA

Transkrypcję podzielić 

można na następujące 

etapy:

•Etap inicjacji  - zainicjowania

•Etap elongacji - wydłużania

•Etap terminacji - zakończenia

Etapy  inicjacji

-mała podjednostka rybosomu 
łączy się z tRNA niosącym 
metioninę

-dołączenie mRNA do 
podjednostki mniejszej i 
przesuwanie go wzdłuż do 
momentu aż antykodon tRNA 
znajdzie właściwy zapis na 
mRNA

-dołączenie dużej podjednostki
kompleks gotowy do elongacji

Rybosom ma trzy charakterystyczne 

miejsca wiązania tRNA:

• -A – aminoacylowe /wiązanie zgodnego 

z zapisem na mRNA  tRNA

• -P – peptydowe w tym miejscu 

dołączony jest tRNA który jeszcze jest 

połączony z polipeptydem przez swój 

aminokwas

• -E – exit – wyjście tRNA jest wolny i 

wydostaje się do cytoplazmy

Etapy elongacji

Etap terminacji

• Elongacja trwa tak długo aż w miejsce A 

pojawi się trójka STOP

• Nie ma tRNA niosącego taki antykodon więc 

w miejscu A pojawia się białko, którego 

obecność powoduje:

– -uwolnienie mRNA
– -rozpad rybosomu
– -uwolnienie białka

• Do uwolnionego mRNA może przyłączyć się 

kolejny rybosom - BIOSYNTEZA SIĘ 

POWTARZA