Portfel inwestycyjny

WYKŁAD 5.12.2009

 

 

Papiery wartościowe

(1) Pojęcie i kryteria podziału
(2) Typy ryzyka na jakie narażeni są 
inwestorzy
(3) Poziom ryzyka związanego z 
inwestowaniem w papiery 
wartościowe i pomiar tego ryzyka
(4) Skośność i spłaszczenie rozkładu 
stopy zwrotu z inwestycji w papiery 
wartościowe

 

 

Papier wartościowy 

Papier wartościowy jest dokumentem, 

który potwierdza określone prawo 
majątkowe, utrwalonym w taki 
sposób, że może stanowić 
samodzielny przedmiot obrotu 
publicznego.

Rozróżniamy:
- towarowe papiery wartościowe
- finansowe papiery wartościowe.
Wartość papierów finansowych wyrażona 

jest w pieniądzu i stąd nazywane są 
walorami.

 

 

Kryteria klasyfikacji papierów 

wartościowych (finansowych)

• Ze względu na przenoszenie tytułu 

własności do praw majątkowych

•Z punktu widzenia przynoszonego dochodu

•Z punktu widzenia ucieleśnionych praw 

majątkowych

•Papiery wartościowe oznaczające prawo do 

współwłasności

•Papiery wartościowe potwierdzające 

udzielenie kredytu

•Papiery wartościowe potwierdzające prawo 

do otrzymania pewnej wartości w przyszłości.

 

 

Klasyfikacja papierów 

wartościowych (finansowych)

ze względu na przenoszenie tytułu 
własności do praw majątkowych:
•Papiery wartościowe na okaziciela
•Papiery wartościowe na zlecenie
•Papiery wartościowe imienne
•Papiery wartościowe potwierdzające 
prawo do otrzymania pewnej wartości w 
przyszłości.

 

 

Papiery wartościowe na 

okaziciela

Uprawniona z papieru jest każda osoba, która 
przedstawia papier wartościowy wystawcy. 
Prawa ucieleśnione w papierze mogą być 
przenoszone bez żadnych ograniczeń, 
oczywiście za wydaniem papieru 
wartościowego.
Przykłady:
Czek, weksel na okaziciela, akcja na okaziciela, 
obligacja na okaziciela i inne

 

 

Papiery wartościowe na zlecenie

Uprawniona osoba jest wskazana 

imiennie przez indos tj. odpowiedni 

zapis na dokumencie.

Do przeniesienia praw konieczne jest 

wydanie papieru wartościowego oraz 

nieprzerwany ciąg indosów.

Przykład:
konosament na zlecenie

 

 

 

 Papiery wartościowe imienne 

Uprawniona jest wyłącznie osoba 

wskazana imiennie w papierze 

wartościowym. Do przeniesienia 

praw konieczne jest wydanie 

papieru wartościowego oraz cesja 

praw tj zrzeczenie się na piśmie 

praw wynikających z papieru 

wartościowego.

Przykład: 

konosament imienny, akcje imienne

 

 

Klasyfikacja papierów 

wartościowych (finansowych)

Z punktu widzenia przynoszonego 
dochodu:
•Papiery przynoszące dochód stały (np. 
obligacje o stałym oprocentowaniu)
•Papiery przynoszące dochód zmienny 
(np. akcje, udziały, obligacje o 
zmiennym oprocentowaniu)

 

 

Klasyfikacja papierów 

wartościowych (finansowych)

Z punktu widzenia ucieleśnionych praw 
majątkowych:
•Papiery wartościowe udziałowe stwierdzające 
nabycie prawa do współwłasności firmy 
(akcje, udziały)
•Papiery pożyczkowe, stwierdzające 
udzielenie kredytu pewnej instytucji 
(obligacje, bony pieniężne)
•Papiery stwierdzające prawo do otrzymania 
pewnej wartości w przyszłości.

 

 

Papiery wartościowe 

oznaczające prawo do 

współwłasności - akcje

 

Akcja (imienna lub na okaziciela) – 

stanowi dowód udziału posiadacza w 

kapitale akcyjnym spółki.  
Udział może być określony sumą 

pieniężną lub inaczej np. udziałem 

procentowym w całości (dość częste 

przypadki w USA.
Akcja uprawnia posiadacza do udziału 

w walnych zgromadzeniach, do 

udziału w zysku wypłacanego jako 

dywidenda, do majątku w przypadku 

likwidacji spółki.

 

 

Papiery wartościowe 

oznaczające prawo do 

współwłasności - akcje

 

Akcje dzielą się na:
• zwykłe (związane ze zwykłymi prawami 

akcjonariusza)
•Uprzywilejowane (związane ze szczególnymi 

uprawnieniami akcjonariusza w zakresie: prawa 

głosu – maksymalnie 5, dywidendy – pierwszeństwo 

lub jej wysokość, udziału w majątku w przypadku 

likwidacji – pierwszeństwo przed zwykłymi 

akcjonariuszami, pierwszeństwo poboru akcji etc) 
•Użytkowe (których wartość nominalna została 

zwrócona akcjonariuszowi). Akcja użytkowa 

uprawnia właściciela m in do udziału w walnych 

zgromadzeniach akcjonariuszy, do udziału w 

podziale czystego zysku, pozostałego po wypłacie 

dywidend w zwykłej wysokości.

 

 

OBLIGACJA stanowi dowód udzielenia pożyczki 
emitentowi.

Zobowiązuje ona emitenta do zwrotu kwoty 
podstawowej po upływie określonego okresu oraz do 
okresowej wypłaty odsetek.

Emitent stwierdza, że jest dłużnikiem obligatoriusza, 
właściciela obligacji.

Obligacja jest tzw. dłużnym instrumentem finansowym, 
na okaziciela lub imiennym.

Papiery wartościowe potwierdzające 

udzielenie kredytu

 

 

RODZAJE OBLIGACJI

1. Obligacje o stałym oprocentowaniu (o stałym kuponie), 
obligacje o zmiennym oprocentowaniu (indeksowane). Przy 
zmiennym oprocentowaniu zarówno odsetki jak i wartość 
wypłacana po terminie wykupu zależą od pewnego punktu 
odniesienia np. od stopy dla obrotu międzybankowego, od 
stopy inflacji etc.
2. Obligacje z odsetkami (kuponowe), obligacje bez odsetek 
(bezkuponowe) tj zwykle sprzedawane z dyskontem tzn 
poniżej ich wartości nominalnej
3. Obligacje zamienne, które dają prawo do zamiany na akcje
4. Obligacje o ustalonym terminie wykupu, obligacje 
wieczyste (bezterminowe)
5. Obligacje krótkoterminowe (do 1 roku), obligacje 
średnioterminowe (od roku do 5-ciu lat), obligacje 
długoterminowe (od 5-ciu do 25 lat), obligacje wieczyste

Papiery wartościowe potwierdzające 

udzielenie kredytu

 

 

RODZAJE OBLIGACJI - cd

6. Obligacje zabezpieczone (całkowicie lub częściowo, 
z gwarancjami w postaci aktywów firmy etc., obligacje 
nie zabezpieczone (w Polsce prawo takich emisji mają 
jednostki, które za ostatnie 3 kolejne lata sporządziły 
sprawozdania finansowe a kapitał własny oraz 
fundusze własne przynajmniej 5-krotnie przekraczają 
minimalny kapitał akcyjny (określony w kodeksie 
handlowym)
7. Listy zastawne tzn obligacje zabezpieczone przez 
hipotekę na nieruchomościach (np. rolnych, 
miejskich). Podstawą emisji listów zastawnych jest 
Ustawa z 29 sierpnia 1997 o listach zastawnych i 
bankach hipotecznych (Dz U nr 140, poz 940)

Papiery wartościowe potwierdzające 

udzielenie kredytu

 

 

Znane jako „pochodne papierów 

wartościowych”.
Ich wartość zależy od pierwotnych 

instrumentów finansowych.
Rozróżniamy:
-kontrakty terminowe (futures, forward)
-opcje
-kontrakty zamienne (swaps)

Papiery wartościowe 

potwierdzające prawo do 

otrzymania pewnej wartości w 

przyszłości

 

 

 

Kontrakt FUTURES to umowa prawna 

pomiędzy nabywcą (sprzedawcą) oraz 

ustanowioną instytucją rynkową, izbą 

rozrachunkową, od (do) której nabywca 

(sprzedawca) zgadza się odebrać 

(dostarczyć) pewien rodzaj aktywów 

pierwotnych, po określonej cenie, w końcu 

określonego okresu.
 
Przedmiotem FUTURES są:

-towary (commodity futures)

-finansowe papiery wartościowe (financial 

futures)

Kontrakty terminowe

 

 

Kontrakty FORWARD 
różnią się od futures tym, że futures są 
standaryzowanym giełdowym 
instrumentem finansowym 
(standaryzowane są zarówno aktywa 
pierwotne jak i warunki obrotu) a 
FORWARD na ogół nie są 
standaryzowane (warunki dostawy za 
każdym razem są negocjowane między 
stronami kontraktu) i są one poza 
giełdowym instrumentem finansowym.

 

 

Źródło: The Banker 2004

Charakterystyka FORWARD

-Przy FORWARD nie ma pośrednictwa izb rozrachunkowych, a 
rynek wtórny albo nie istnieje albo jest bardzo płytki
-Kontrakty terminowe określają warunki przyszłych dostaw ale 
futures nie są zawierane z myślą o dostawie
-Futures są analizowane na koniec każdego dnia roboczego z 
punktu widzenia zysków i stron kontraktu (tzw. równanie do 
rynku) a forward nie  
-z futures związane są przepływy pieniężne jeszcze przed 
terminem dostawy a z forward nie są związane żadne 
przepływy pieniężne przed terminem dostawy
-strony kontraktu forward narażone są na większe ryzyko 
kredytowe, ponieważ każda ze stron może nie wywiązać się ze 
swoich zobowiązań. W przypadku futures ryzyko kredytowe jest 
minimalne, ponieważ izba rozrachunkowa gwarantuje, że duga 
strona wywiąże się ze zobowiązań

 

 

Opcje

Kontrakty opcyjne to umowy dotyczące 

wartości składnika aktywów

        OPCJA KUPNA           OPCJA 

SPRZEDAŻY                   

 

 

Opcja kupna to umowa dająca 

posiadaczowi prawo do zakupu 

składnika aktywów (np. akcji) po 

ustalonej cenie (cena realizacji, cena 

wykonania opcji) w pewnym okresie 

(opcje typu amerykańskiego) lub w 

pewnym momencie (opcje typu 

europejskiego) w przyszłości  

 

 

Opcja sprzedaży 

to umowa dająca posiadaczowi 

prawo do sprzedaży składnika 

aktywów (np. akcji) po ustalonej 

cenie (cena realizacji, cena 

wykonania opcji) w pewnym okresie 

(akcje typu amerykańskiego) lub w 

pewnym momencie (opcje typu 

europejskiego) w przyszłości  

 

 

Obrotem standaryzowanymi 

kontraktami opcyjnymi zajęła się po 

raz pierwszy, powstała w 1973 r 

organizacja pod nazwą Chicago 

Board of Options Exchange CBOE

Wtedy też powstał wykorzystywany 

do dzisiaj model wyceny opcji. 

 

 

Kontrakty zamienne

swapowe

polegają na zamianie przyszłych 

płatności na rzecz instytucji 

finansowych (np. płatności o stałej 

stopie procentowej na płatności o 

zmiennej stopie procentowej lub 

odwrotnie) 

 

 

Prof. zw. dr hab. Irena 

Jędrzejczyk

Zakład Prawa i Finansów

SGGW w Warszawie

Dziękuję Państwu za uwagę