Substancje polepszające wydolność organizmu stosowane przez sportowców (doping)

Substancje

polepszające wydolność

organizmu stosowane

przez sportowców

(doping)

Doping to:

1. Zachęcanie zawodników do

aktywniejszej rywalizacji

sportowej oklaskami, okrzykami,

śpiewem;

2. Podwyższenie wydolności psychofizycznej

zawodnika za pomocą metod i substancji

farmakologicznych, uznanych przez

Komisję Medyczną MKOl za dopingowe;

formuła definicyjna dopingu pozwala

utrzymać „otwarty” charakter listy

środków dopingowych, mogą się na niej

znaleźć również substancje farm.

specjalnie stworzone do celów

dopingowych.

Pierwszymi, którzy sięgnęli po środki

dopingujące byli

pływacy

pływający w

kanałach w Amsterdamie, później

kolarze

biorący udział w sześciodniowych wyścigach

rowerowych. Dołączyli też do nich

biegacze,

bokserzy

. Jako środków dopingujących

używano kofeiny, strychniny, kokainy, morfiny,

nitrogliceryny. Dziś środków dopingujących

używa się coraz więcej, częściej, a lista

specyfików wciąż się wydłuża. Ciężarowcy,

kulturyści, lekkoatleci, bokserzy, zapaśnicy

przez długi czas biorą anaboliki (doping

długotrwały). Piłkarze, hokeiści, kolarze

zażywają środki dopingujące przed lub w

trakcie zawodów (doping krótkotrwały).

KLASYFIKACJA ŚRODKÓW

DOPINGUJACYCH

•

Środki pobudzajace

•

Narkotyczne środki przeciwbólowe

•

Środki anaboliczne

•

Środki moczopędne

•

Hormony peptydowe i

glikoproteinowe

Na liście środków dopingujących znajdują się

również środki, których stosowanie nie jest

zabronione, ale podlega pewnym ograniczeniom:

1) alkohol — na żądanie międzynarodowej federacji

sportu może być oznaczony poziom alkoholu

w powietrzu wydechowym i we krwi zawodnika;

2) marihuana

3) środki miejscowego znieczulenia —

w uzasadnionych względami leczniczymi

przypadkach można podawać miejscowo lub

dostawowo prokainę, lidokainę (ksylokainę),

karbokainę, nie wolno — kokainy; kortykosteroidy —

można podawać tylko miejscowo w chorobach uszu,

oczu, skóry oraz w terapii inhalacyjnej (astma, katar

alergiczny);



-adrenolityki (betablokery — propranolol i in.)

Za metody dopingowe uznaje się

także:

1. DOPING KRWIĄ — autotransfuzję

(przetaczanie krwi własnej), transfuzję

krwi obcej (heterotransfuzja), także

preparatów zawierających erytrocyty

(z krwi własnej lub obcej);

2. MANIPULACJE chemiczne, fizyczne,

polegające na zmianie składu próbki

moczu.

Środki zaliczone do klasy dopingu

farmakologicznego, określane jako środki

pobudzające psychomotorycznie, działają

pobudzająco na ośrodkowy i obwodowy

układ nerwowy.

•

Działanie tych środków jest krótkotrwałe.

•

Do leków pobudzających zaliczone zostały

również tzw. aminy sympatykomimetyczne,

które pobudzają układ współczulny. Należą

do nich m.in.: efedryna, pseudoefedryna i

fenylopropanolamina. Związki te często są

składnikami złożonych leków powszechnie

używanych w leczeniu przeziębień, kaszlu

lub kataru.

•

Najczęściej używanym stymulantem jest kofeina

(uznawane przez Komisję Medyczną MKOI

dopuszczalne stężenie kofeiny nie może

przekraczać 12 mg/ml).

•

Środki te stosowane nawet w małych dawkach, ale

w warunkach maksymalnego wysiłku fizycznego,

mogą prowadzić do poważnych niekorzystnych

następstw zdrowotnych. Są to m.in.:

· wzrost ciśnienia krwi i przyśpieszenie akcji serca,

· agresywność i brak kontroli zachowań,

· uzależnienie - nałóg (nieodparta konieczność ich

stałego stosowania),

· zaburzenie termoregulacji i udar cieplny (podczas

wyczerpującego wysiłku przy wysokiej

temperaturze otoczenia) prowadzący do zapaści i

śmierci (przypadki nagłych zgonów kolarzy w

czasie wyścigów),

· bezsenność i utrata łaknienia,

· zaburzenia psychiczne

Amfetamina

•

działanie polega na uwalnianiu

dopaminy i noradrenaliny z

miejsc ich magazynowania oraz

na hamowaniu ich wychwytu

zwrotnego

•

działanie to występuje zarówno w OUN jak i obwodowym UN

•

amfetamina działa ośrodkowo na korę mózgową (działanie

psychoanaleptyczne, usuwanie uczucia zmęczenia)

•

pobudza ośrodek oddechowy i naczynioruchowy

(przyspieszenie oddechu i podniesienie ciśnienia krwi)

•

poprzez działanie na podwzgórze zmniejsza uczucie

łaknienia

•

działa hipertermicznie (poprzez pobudzenie na ośrodek

termoregulacji)

Synteza

(±)-Amfetaminę produkuje się najczęściej

w reakcji Leuckarta redukcyjnego

aminowania benzylometyloketonu (BMK,

fenyloaceton)

Amfetamina powoduje:

•

poprawę samopoczucia

•

maskowanie wystąpienia reakcji

alarmowej, kiedy mechanizmy

regulacyjno- obronne są na wyczerpaniu

•

silne pobudzenie psychomotoryczne

•

przyśpieszona akcja serca i szybki oddech

•

brak łaknienia

•

rozszerzenie źrenic

•

podwyższone ciśnienie krwi

•

zwiększone wydalanie moczu

•

jadłowstręt

•

suchość w ustach

•

zmniejszoną wrażliwość na ból, głód i

zmęczenie

•

Efekty uboczne:

•

zwiększony popęd płciowy i

zaburzenia erekcji

•

drżenie mięśni

•

Przypomina to typową reakcję

organizmu na silny, zewnętrzny stres

– jednak stan ten utrzymuje się od 6

do 12 godzin po spożyciu.

W krótkim czasie występuje zależność

psychiczna, która charakteryzuje się:

•

bezsennością, nadmierna drażliwością,

•

skłonnością do kłótni, bólami głowy,

niepokojem,

Objawami zatrucia są: zmiany osobowości,

skłonność do popełnienia samobójstwa,

zabójstwa, wychudzenie

Kokaina

•

Stosowana jako lek miejscowo znieczulający w

okulistyce i laryngologii

•

Stosowana w dopingu ze względu na:

silne działanie psychopobudzające

pobudzenie ruchowe

zniesienie uczucia zmęczenia, znużenia,

senności

podwyższenie temperatury ciała

Lek ten po okresie pobudzenia wywołuje silną

depresję

Objawy zatrucia:

•

ostra psychoza toksyczna z euforią lub dysforią

•

omamy wzrokowe i słuchowe

Przewlekle stosowana może wywołać:

•

zwyrodnienie OUN, wątroby i nerek

•

zaburzenia rytmu serca , które mogą być

powodem nagłej śmierci pochodzenia

sercowego

Narkotyczne leki

przeciwbólowe:

•

Narkotyczne środki przeciwbólowe

zmniejszają odczuwanie bólu

niezależnie od rodzaju jego pochodzenia

i przyczyny. Klasycznym przykładem tej

klasy środków jest morfina i jej

pochodne. Niekiedy nadużywa się tych

leków w celu skrócenia czasu

rekonwalescencji po kontuzjach i

urazach, aby umożliwić zawodnikowi jak

najwcześniejszy udział w zawodach.

Środki narkotyczne, poza zniesieniem uczucia

bólu, mogą powodować:

· uzależnienie (jedna z najcięższych postaci

zależności, prowadząca często do degradacji

psychicznej),

· osłabienie czynności ośrodka oddechowego,

· zaburzenie koordynacji ruchów i koncentracji,

· obniżenie ciśnienia krwi,

· nudności i wymioty.

Przykładem takiego środka jest morfina,

która powoduje:

•

zniesienie uczucia bólu

•

zmniejszenie uczucia lęku i zagrożenia

•

depresja ośrodka oddechowego

(spowolnienie

•

i spłycenie oddechu)

•

obniżenie temperatury ciała

•

zmniejszenie napięcia

mięśni gładkich

Z licznych działań nieporządanych należy

wymienić:

•

osłabienie czynności oddechowej

•

nudności, wymioty

•

zaburzenia koordynacji psychoruchowej

•

wzrost ciśnienia w drogach moczowych i

żółciowych

•

Charakterystyczne jest szybkie

wykształcenie zależności oraz tolerancji

Środki anaboliczne

Do steroidów anaboliczno- androgennych zalicza

się obecnie zarówno

•

testosteron

jak i syntetyczne pochodne

androsteronu takie jak:

•

metadienon,

•

mesterolon,

•

bolasteron,

•

klostebol,

•

nandrolon i in

Są one stosowane głównie w dopingu

długotrwałym, rzadziej w krótkotrwałym.

Stanowią liczna grupę leków na liście

środkówdopingujących Komisji Lekarskich MKOl.

Wywierają one dwojaki efekt zarówno na

organizm kobiet, jak i mężczyzn:

androgenny

, tj. nasilający cechy męskie

(maskulinizacja), jak pogrubienie brzmienia

głosu, porost włosów na ciele i twarzy, oraz

u mężczyzn - rozwój wewnętrznych i

zewnętrznych narządów płciowych i

hamowanie rozwoju cech kobiecych;

anaboliczny

, tzn. stymulujący

przyswajanie białka i przyrost masy

mięśniowej i męską budowę ciała.

•

Obu tych efektów nie można od

siebie oddzielić. Dlatego każdy lek z

tej klasy środków wykazuje w

mniejszym lub większym stopniu oba

te działania.

•

Nadużywanie steroidów anaboliczno-

androgennych powoduje bardzo

niekorzystne konsekwencje

zdrowotne zarówno u kobiet, jak i

mężczyzn.

Do objawów chorobowych występujących u

osób długotrwale stosujących te leki należą:

· zaburzenia psychiczne prowadzące do

napadów agresji, zaburzeń osobowości,

depresji (próby samobójcze),

· choroby wątroby,

· przyśpieszenie zmian miażdżycowych w

naczyniach serca i mózgu (zawały serca i

zatory mózgowe),

· zmiany skórne (trądzik),

· częstsze zerwania ścięgien,

· nowotwory wątroby i płuc,

· przerost gruczołu krokowego,

· zmiany zakrzepowe żył.

•

Ponadto wywierają one (niekiedy trwały)

ogromny wpływ na funkcje narządów

płciowych:

U KOBIET

· zanik gruczołów sutkowych,

· zaburzenie lub brak miesiączki,

· brak owulacji,

· bezpłodność· ,

· maskulinizacja: obniżenie

brzmienia głosu, owłosienie

męskie, przerost łechtaczki,

męska budowa ciała.

U MĘŻCZYZN:

· powiększenie gruczołów sutkowych,

· zaburzenia spermatogenezy - tworzenia

plemników (oligospermia lub azoospermia,

tzn. sperma zawiera mało plemników lub

są one martwe)

· zanik jąder,

· bezpłodność,

· impotencja.

Testosteron:

•

Jest naturalnym męskim hormonem płciowym,

pochodną cholesterolu, o budowie steroidowej

•

Jest oznaczany ilościowo (reszta leków z tej

grupy jest oznaczana jakościowo)- jako

kryterium użycia w celach dopingowych

egzogennych preparatów testosteronu

przyjęto stosunek testosteronu do jego

biologicznie nieczynnego epimeru-

a- epitestosteronu w moczu

zawodnika nie wyższy niż 6

(współczynnik T/E > 6)

•

Jest stosowany w dopingu krótkotrwałym

(działanie androgenne) jak i długotwałym

(działanie anaboliczne)

•

Wpływ androgenny polega na kształtowaniu się

cech płciowych somatycznych, jak i

psychicznych (zwiększenie woli walki, bitności,

agresywności)

•

Do niedawna z powodu bardzo słabego

wchłaniania z przewodu pokarmowego jedyna

drogą podania było podanie parenteralne;

•

Obecnie istnieją doustne preparaty testosteronu

•

Testosteron stosowany jest głównie w sportach

walki

INNE ŚRODKI ANABOLICZNE

Należą do nich



adrenomimetyki

(



agoniści),

np. klenbuterol, salbutamol.

Są to środki stosowane w leczeniu dychawicy

oskrzelowej. Przyjmowane w dużych dawkach

mają działanie anaboliczne i lipolityczne

(zmniejszanie tkanki tłuszczowej). Sportowcy

chorzy na astmę mogą używać wymienione

leki wyłącznie w formie inhalacji (aerozolu).

Do najpoważniejszych skutków

ubocznych, które mogą wywołać



adrenomimetyki, należy zaburzenie

rytmu serca i pojawienie się nagłych

skurczów komorowych powodujących

utratę przytomności, a niekiedy, po

większych dawkach, nawet zgon.

Beta-2 adrenomimetyki

(beta-2 agoniści):

fenoterol

klenbuterol

salbutamol

salmeterol

terbutalina

oraz związki pokrewne

Środki diuretyczne:

•

Środki moczopędne zwiększają wydalanie wody i sodu z

organizmu,

•

Dlatego znajdują zastosowanie w terapii różnych stanów

chorobowych przebiegających z zatrzymaniem płynów w

ustroju.

•

Obniżają również ciśnienie tętnicze krwi.

W sporcie środki te stosuje się głównie z trzech

powodów:

•

w celu szybkiego zmniejszenia masy ciała (w

dyscyplinach, w których obowiązują kategorie wagowe);

•

w celu uzyskania pożądanej "rzeźby mięśni"

•

w celu szybkiego wydalenia z moczem innych środków

•

dopingujących.

Do grupy tej zalicza się:

•

Acetazolamid

•

Amilorid

•

Benztiazyd

•

Bumetanid

•

Chlortalidon

•

Furosemid

•

Hydrochlorotiazyd

•

Kwas etakrynowy

Niekontrolowane stosowanie środków

moczopędnych prowadzi do zaburzenia

równowagi elektrolitowej (obniżenie

poziomu sodu, potasu, magnezu) i objętości

krwi w organizmie oraz powoduje

następujące objawy chorobowe:

•

nagły spadek ciśnienia tętniczego krwi,

•

zaburzenia rytmu serca,

•

zawroty głowy i omdlenia,

•

kurcze mięśniowe,

•

bóle głowy i nudności,

•

nagły zgon (przedawkowanie diuretyku

przez kulturystów).

Doping krwią

•

Doping krwią polega podaniu zawodnikowi

krwi w określonym czasie przed startem w

zawodach. Jest to albo jego własna krew

pobrana od niego wcześniej, albo krew

innych osób. Transfuzja dodatkowej krwi

zwiększa wydolność fizyczną zawodników,

zwłaszcza startujących w dyscyplinach

wytrzymałościowych, jak biegi

długodystansowe - maraton, wyścigi

kolarskie, biegi narciarskie.

•

Do groźnych następstw

zdrowotnych, które mogą wystąpić

po przetoczeniach krwi, należą:

· reakcje gorączkowe, żółtaczka,

· przeniesienie chorób zakaźnych,

jak HIV, malaria, wirus B (zapalenie

wątroby),

· ostre infekcje bakteryjne ze

wstrząsem.

•

Erytropoetyna jest hormonem wytwarzanym

przez nerki. Stymuluje ona wytwarzanie i

dojrzewanie krwinek czerwonych w szpiku

kostnym. Preparaty tego hormonu są

stosowane w terapii ciężkich

niedokrwistości (np. w przebiegu AIDS) i w

niewydolności nerek (u chorych leczonych

sztuczną nerką). Podawanie erytropoetyny

sportowcom ma zastąpić kłopotliwy i

niebezpieczny zabieg transfuzji krwi.

•

Przyjmowanie erytropoetyny niesie ze

sobą bardzo groźne konsekwencje

zdrowotne, może bowiem spowodować:

· zagęszczenie krwi i wzrost jej lepkości,

· powstawanie zakrzepów

wewnątrznaczyniowych,

· zawały serca i mózgu,

· nagłe zgony (odnotowano nagłe zgony

kolarzy, przeważnie nocą, które wiąże

się ze stosowaniem przez nich

erytropoetyny).

Document Outline