FINANSE

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

F I N A N S E

Prowadzący:

dr Paweł Mrowiec

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Literatura

•

M. Górski, „Rynkowy system finansowy”,
PWE, Warszawa 2007,

•

S. Owsiak, „Podstawy nauki finansów”,
PWE, Warszawa 2002,

•

W. Dębski, „Rynek finansowy i jego mechanizmy”,
PWN, Warszawa 2002,

•

W. Bień, „Rynek papierów wartościowych”,
Difin, Warszawa 2004,

•

A. Rutkowski, „Zarządzanie finansowe”,
PWE, Warszawa 2000,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Literatura -inne

•

A. Sopoćko, „Rynkowe instrumenty finansowe”,
PWN, Warszawa 2005,

•

W. Baka, „Bankowość centralna”,
PWN, Warszawa 1998,

•

Internet:

•

www.nbp.pl

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Czym będziemy się zajmować?

•

przedmiot i metoda nauki finansów -ogólna

charakterystyka finansów, zjawiska finansowe, metodologia

badań,

•

historia pieniądza,

•

współczesny pieniądz –funkcje, EURO –koncepcja

wspólnej waluty, pieniądz i czas, rodzaje instrumentów

finansowych, kreacja pieniądza,

•

podstawowe kategorie finansowe –kategorie

przychodowe, dochodowe, wydatkowo -kosztowe,

podatkowe, dłużne,

•

wybrane teorie finansów,

•

stopy procentowe i dyskontowe,

•

system finansowy –rynki walutowe, pieniężne, kapitałowe,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Czym będziemy się

zajmować?

•

polityka finansowa -cele, rodzaje polityki
finansowej, instrumenty polityki finansowej,

•

podmioty systemu finansowego gospodarki –
państwo, przedsiębiorstwa oraz gospodarstwa
domowe,

•

struktura sektora bankowego –bankowość
centralna,

•

bankowość komercyjna –klasyfikacja czynności,
rodzaje usług, model finansowy banku depozytowo –
kredytowego,

•

ryzyko w działalności bankowej,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Aby zdać egzamin trzeba …

•

być obecnym na wykładach,

•

uzyskać zaliczenie z ćwiczeń,

•

rozwiązać test wielokrotnego wyboru składający
się z 30 pytań, przynajmniej w 60%,

•

pytania ???

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Rodzaje finansów

•

w skali mikro: finanse osobiste, przedsiębiorstwa,

publiczne,

•

w skali makro: finanse obejmują powiązania finansowe

między grupami podmiotów gospodarczych tworzących

system finansowy gospodarki,

•

system finansowy gospodarki składa się z wszystkich

podmiotów powiązanych ze sobą instrumentami

finansowymi,

•

instrumenty finansowe wyrażają określone prawa lub

zobowiązania materialne,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Etymologia terminu „finanse”

•

Finatio –orzeczenie sądowe kończące spór,

•

treścią orzeczenia sądowego była m.in. należność
pieniężna,

•

finanse są nierozerwalnie związane z pieniądzem,

•

w starożytności wymiana między ludźmi
odbywała się według formuły: towar za towar,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Historia pieniądza

•

początek pieniądza to okres występowania

nadwyżek określonego towaru u poszczególnych

ludzi,

•

występowanie nadwyżek różnych towarów u

różnych ludzi skutkuje pojawieniem się towarów

szczególnych, pełniących funkcje środka

płatniczego oraz miernika wartości,

•

skóry zwierzęce,

•

szlachetne kruszce, sztabki złota, srebra,

•

monety o różnym ciężarze i zawartości kruszcu,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Historia pieniądza

•

proces bicia monet rozpoczął się w Egipcie w III
tysiącleciu p.n.e.,

•

powstanie systemu monetarnego w starożytnej
Grecji nastąpiło w VII w. p.n.e.,

•

rozpowszechnienie systemu monetarnego rozwija
handel na niespotykaną dotąd skalę,

•

reforma pieniężna Karola Wielkiego -800 r.,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Historia pieniądza

•

wprowadzenie systemu denarowego,

•

rozwój bankowości w średniowieczu –początkowo
przyjmowano pieniądze na przechowanie, a
później pożyczano je na procent,

•

handel międzynarodowy związany z odkryciami
geograficznymi –kantory wymiany pieniędzy,

•

rola złotników –kreacja pieniądza,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Historia pieniądza

•

rozwój banków komercyjnych, które przyczyniają
się do wzrostu gospodarczego świata, ale także
doprowadziły niektóre gospodarki do sytuacji
kryzysowej,

•

rozwój bankowości centralnej,

•

pieniądz elektroniczny –zwiększenie szybkości
rozliczeń miedzy kontrahentami,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Finanse

•

to ogół zjawisk pieniężnych powstających w
związku z działalnością gospodarczą i
społeczną człowieka,

•

przedmiotem finansów są przede wszystkim zjawiska
związane z tworzeniem pieniądza przez banki
centralne oraz kreowaniem pieniądza przez banki
komercyjne,

•

powyższe zjawiska umożliwiają powstawanie innych
zjawisk finansowych związanych z ich alokacją,
operacjami na giełdach papierów wartościowych itp.,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Analiza zjawisk finansowych

•

w ujęciu podmiotowym:
podział na: finanse państwa (publiczne), finanse
przedsiębiorstw, finanse gospodarstw domowych,

•

tzw. instytucjonalne podejście do finansów, którego
rezultatem jest wyodrębnienie instytucji finansowych,

•

instytucje finansowe to podmioty działające w
sektorze finansowym (bankowe i pozabankowe
instytucje finansowe: towarzystwa ubezpieczeniowe,
fundusze inwestycyjne, pośrednictwo finansowe),

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Analiza zjawisk finansowych

•

międzynarodowe instytucje finansowe: Bank

Światowy, EBOiR, Fundusz Walutowy,

•

parlament (w zakresie tworzenia norm prawnych w

działalności bankowej, ubezpieczeniowej,

powierniczej lub fiskalnej,

•

Ministerstwo Finansów,

•

organy kontroli zjawisk finansowych: NIK, Regionalne

Izby Obrachunkowe, KNF, Państwowy Urząd Nadzoru

Ubezpieczeniowego (PUNU),

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Analiza zjawisk finansowych

•

w ujęciu przedmiotowym (przedmiot stosunków
finansowych):

•

rodzaje zjawisk finansowych w ujęciu przedmiotowym:

•

Transakcje (kupna /sprzedaży),

•

Transfery –jednokierunkowe przepływy pieniądza, np.
podatki, cła, opłaty, składki na ubezpieczenie
społeczne,

•

Pożyczki –cechą charakterystyczną jest ich zwrotny
charakter,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Analiza zjawisk finansowych

•

w ujęciu instrumentalnym:

•

występujące jako narzędzia pieniężne
wykorzystywane przez różne podmioty do
osiągania różnych celów, w różnych dziedzinach
życia gospodarczego, społecznego,
np. depozyty, kredyty, fundusze inwestycyjne,
instrumenty pochodne,

•

w ujęciu funduszowym:

•

występujące w określonej formie organizacyjnej,
która umożliwia gospodarowanie pieniądzem,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

•

przyjmując za kryterium własność:

•

Fundusze publiczne,

•

Fundusze prywatne,

•

przyjmując za kryterium funkcje ekonomiczne
podmiotów:

•

Fundusze państwa (rządowe, samorządowe),

•

Fundusze banków,

•

Fundusze przedsiębiorstw,

•

Fundusze towarzystw ubezpieczeniowych,

Analiza zjawiska finansowych

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Istota zjawiska finansowych

•

Podział zjawisk finansowych na:

•

elementarne –np. cena, kredyt, depozyt,
oprocentowanie,

•

złożone –między zjawiskami złożonymi zachodzą
związki o charakterze przyczynowo –skutkowym, np.
atrakcyjniejsze oprocentowanie lokat terminowych
skłoni gospodarstwa domowe do ulokowania większej
ilości wolnych środków pieniężnych, wysokość stawek
podatkowych a wpływy do budżetu,

•

to także transakcje, transfery oraz pożyczki,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Klasyfikacja zjawisk

finansowych

Kryterium stanu zjawisk finansowych:

•

zjawisko finansowe statyczne –występowanie
określonych zasobów finansowych,

•

zjawisko finansowe dynamiczne –
przepływające strumienie pieniężne między
różnymi podmiotami z różnych tytułów,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Klasyfikacja zjawisk

finansowych

•

Kryterium przedmiotu zjawisk finansowych:

•

zjawiska przychodowe –przychody ze
sprzedaży, przychody o charakterze
transferowym, przychody finansowe,

•

zjawiska rozchodowe –związane z
rozdysponowaniem pieniądza,

•

zjawiska dochodowe –związane z wpływem
pieniądza,

•

zjawiska kosztowe –związane z powstawaniem i
pokrywaniem kosztów prowadzonej działalności
gospodarczej,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Klasyfikacja zjawisk

finansowych

•

zjawiska kredytowe –związane z zasilaniem
podmiotów w środki finansowe, a także z
mechanizmem tworzenia pieniądza,

•

zjawiska pożyczkowe –związane z zasilaniem
podmiotów w środki finansowe, ale nie są
związane z kreacją nowego pieniądza,

•

zjawiska gotówkowe /bezgotówkowe –
związane z transakcjami gotówkowymi
/bezgotówkowymi,

•

zjawiska oszczędnościowe,

•

zjawiska ubezpieczeniowe,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Metodologia finansów

•

Metoda porównania nakładów z efektami –dąży do
odpowiedzi na pytanie czy są realizowane cele finansowe,

•

Metoda porównywania kosztów i korzyści,

•

Metoda bilansowa –pozwala ustalić stan równowagi
badanego elementu rzeczywistości,
zasada podwójnego zapisu,

•

Metoda strumieniowa,

•

Metoda zasobowa,

•

Metoda strumieniowo –zasobowa pozwala na
rozpoznanie zjawisk finansowych w ujęciu statycznym
oraz dynamicznym,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Metodologia finansów

•

model w nauce finansów –narzędzie poznania,

•

model pozytywny –opisujący rzeczywistość,

•

model normatywny –projektujący rzeczywistość,

•

systemowe podejście do zjawisk finansowych,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Kategorie finansowe

Dzielimy na:

•

przychodowe –cena, przychód pieniężny,

•

dochodowe –dochód, zysk, procent,

•

wydatkowo –kosztowe –wydatek, koszt,
amortyzacja,

•

dłużne –pożyczka, kredyt, deficyt, dług,

•

podatkowe,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Cena -funkcje

•

cena wyraża w pieniądzu wartość towaru, usługi,
wartość innego pieniądza (waluty),

•

dla zjawisk finansowych istotny jest mechanizm
kształtowania się cen oraz skutki stosowania cen
przez podmioty gospodarcze,

Funkcje cen:

•

Przychodowa (dochodowa) –efektywna cena
wpływa na wielkość osiąganych przychodów, a
także poziom ponoszonych kosztów,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Cena -funkcje

•

Alokacyjna –w oparciu o ceny następuje podział

dochodu narodowego,

•

Redystrybucyjna –jako narzędzie redystrybucji

dochodów podmiotów,

•

Motywacyjna –stymuluje podejmowanie

określonych decyzji finansowych,

•

Agregacyjna –wykorzystanie ceny jako miernika

wartości,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Przychód pieniężny

•

narzędzie weryfikacji skuteczności rynkowej

podmiotu,

•

przychód pieniężny umożliwia ponoszenie kosztów

działalności przez podmiot oraz jest źródłem

nadwyżki ekonomicznej,

•

wpływ pieniężny a przychód pieniężny (?),

•

wpływ pieniężny –pojęcie szersze, obejmujące

wszystkie wpływy niezależnie od ich tytułu oraz

treści ekonomicznej,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Dochód

•

najważniejsza kategoria,

procentowa zmiana popytu

W = ▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬

procentowa zmiana dochodu

W = współczynnik dochodowej elastyczności

popytu,

•

różnica pomiędzy przychodami a kosztami ich
uzyskania,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Zysk

Funkcje ekonomiczne zysku:

•

Celu –zysk stanowi podstawowy cel działalności

gospodarczej,

•

Wynagrodzenia podmiotu za wykorzystanie w

działalności gospodarczej talentu

przedsiębiorczości,

•

Źródła finansowania celów podmiotu (inwestycje,

premie),

•

Motywacyjne –wyzwalające aktywność i

przedsiębiorczość,

•

Rezerwy finansowej –zysk zatrzymany,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Procent

•

dochód osiągany z kapitału pożyczkowego,

•

dwie formy procentu: odsetki oraz dyskonto,

•

porównywalność stopy dyskonta (potrącenie odsetek
z góry) ze stopą odsetek (inkasowanych z dołu),

d x 100

D = ▬▬▬▬▬▬

100 –d

gdzie: D = stopa odsetek (inkasowanych z dołu),

d = stopa dyskontowa,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Procent –przykład …

Która oferta jest korzystniejsza?:

•

Pożyczyć 100.000 zł oprocentowane 11 % w skali
roku,

•

Pożyczyć 100.000 zł na rok płacąc z góry 10%.

10 x 100

D = ▬▬▬▬▬ = 11,11%

100 -10

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Renta pieniężna

•

renta to dochód otrzymywany regularnie

(miesięcznie, rocznie) w długim okresie z tytułu np.

ulokowanego kapitału, wydzierżawionej ziemi,

Rodzaje rent pieniężnych ze względu na kryterium

pochodzenia:

•

renta ekonomiczna, np. cena ziemi w całości ustalana

przez popyt,

•

renta z kapitału (rentier),

•

renta społeczna.

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Wydatek

•

oznacza nabycie określonej części dochodu
narodowego (PKB),

•

to kwota rozdysponowana w związku z różnymi
transakcjami gospodarczymi,

•

wydatek a rozchód,

•

wydatkami nie są transfery oraz pożyczki,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Koszt

•

to wykorzystanie lub zużycie czynników
wytwórczych w procesie gospodarczym,

•

koszt w krótkim okresie (stały, zmienny),

•

koszt w długim okresie (zmienny),

•

zysk normalny –wynagrodzenie właściciela,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Amortyzacja

•

to zaliczenie w ciężar kosztów stopniowego
zużycia majątku trwałego,

Rodzaje amortyzacji:

•

liniowa,

•

przyspieszona (rodzaj preferencji podatkowej),

•

zużycie moralne a zużycie ekonomiczne

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Podatek

•

to pieniężne, przymusowe, ogólne (powszechne),

nieodpłatne i bezzwrotne świadczenie na rzecz

państwa lub innych związków publicznoprawnych,

np. JST,

•

świadczenie niepieniężne,

Funkcje podatku:

•

Fiskalna –narzędzie przejmowania dochodów przez

państwo,

•

Ekonomiczne –wymusza podejmowanie decyzji

gospodarczych,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Pożyczka /Kredyt pieniężny

•

pieniądz jest dobrem ograniczonym,

•

kredyt udzielany jest wyłącznie przez banki,

•

Funkcja emisyjna /kreacji pieniądza -bank

centralny może tworzyć pieniądz bezwarunkowo,

banki komercyjne mogą kreować nowy,

bezgotówkowy pieniądz,

•

Funkcja alokacyjna kredytu,

•

Funkcja kontrolna –przez pryzmat spłacanych

kredytów bank ocenia stan gospodarki,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Deficyt finansowy

•

deficyt finansowy występuje wówczas, gdy

istnieje przewaga wydatków nad dochodami,

•

deficyt finansowy ma charakter strumieniowy,

bieżący, obejmuje okres do 1 roku (dług

finansowy –obejmuje okres powyżej 1 roku),

•

rodzaje deficytu: planowany, nadzwyczajny,

•

deficyt przejściowy, strukturalny,

•

deficyt budżetowy –wydatki budżetowe

przewyższają dochody budżetowe,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Deficyt budżetowy

•

budżety państw świata zakładają deficyty, z
reguły nie większe niże 5%,

•

zasady konwergencji,

•

deficyt budżetowy mniejszy niż 3% PKB,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Dług finansowy

•

dług finansowy –zobowiązanie podmiotu do

zapłaty określonych środków pieniężnych zgodnie

z ustalonym harmonogramem,

•

konwersja długu –zmiana warunków długu oraz

harmonogramu ich spłaty,

•

dług publiczny –zobowiązania finansowe władz

publicznych (państwowych i samorządowych), a

także zobowiązania o charakterze

odszkodowawczym powstałe na mocy orzeczeń

sądów, zobowiązania wynikające z ustaw

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Interwencjonizm państwowy

•

interwencjonizm państwowy –polityka aktywnego

oddziaływania państwa na przebieg procesów gospodarczych

(przeciwieństwo liberalizmu gospodarczego),

•

Koncepcja J. Keynes’a –głównym problemem gospodarek jest

niewystarczający popyt globalny, podażą nie ma sensu się

zajmować –jest to czynnik, o którym decyduje Bank

Centralny,

•

rolą państwa jest wpływanie na wzrost popytu na pieniądz,

•

finansowanie inwestycji publicznych powinna się odbywać

poprzez zwiększanie długu,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Popyt na pieniądz

•

to zapotrzebowanie podmiotów gospodarczych
spoza sektora bankowego na pieniądz gotówkowy
oraz bezgotówkowy, który można zamienić na
gotówkę (w sposób płynny),

Popyt na pieniądz wyznacza:

•

motyw transakcyjny,

•

motyw ostrożnościowy

•

motyw spekulacyjny

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Interwencjonizm państwowy –

przykłady ...

•

bezpośrednie finansowanie niektórych inwestycji

gospodarczych z kasy państwowej, np. budowy autostrad,

•

"ratowanie" upadających przedsiębiorstw przez

preferencyjne kredyty, oddłużanie,

•

bezpośrednie dotacje do nierentownej produkcji lub usług,

•

Prowadzanie monopolu państwowego w niektórych

sektorach gospodarki, np. produkcji mocnych alkoholi,

•

"pompowanie" pieniędzy na rynek poprzez pomoc socjalną

(np. zasiłki dla bezrobotnych),

•

stosowanie systemu, którego celem jest nie tylko

pozyskiwanie środków do budżetu państwa ale także

regulacja rynku przez np. różnicowanie stóp podatkowych w

różnych sektorach gospodarki, czy ulgi na inwestycje,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Dług finansowy

•

tendencje do ograniczania deficytów budżetowych,

•

dług publiczny bieżący (płynny) –zobowiązania z

terminem zapadalności przypadającym w danym

roku,

•

dług publiczny fundowany –długoterminowe

zobowiązania przeznaczone na finansowanie

budowy obiektów użyteczności publicznej,

•

dług publiczny reproduktywny –zadłużenie

posiadające pełne pokrycie w aktywach rzeczowych,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Dług finansowy

•

dług publiczny martwy –zadłużenie, któremu nie
odpowiadają żadne aktywa rzeczowe,

•

Podział długu ze względu na kryterium
wyodrębnienia:
dług rządowy,
dług władz samorządowych,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Teorie finansów

•

to pogląd mający na celu opis zjawisk
finansowych, wyjaśnienie ich istoty,

•

teorie finansowe nawiązują do różnych zjawisk
finansowych, np. podatek, procent, zysk,

•

na podstawie kryterium przedmiotu rozróżnia się
teorie podatku, teorie kursu walutowego, teorie
wydatków publicznych,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Funkcjonalna teoria finansów

•

to powiązanie teorii finansów z teorią cyklu koniunkturalnego,

•

została opracowana przez A. Lernera,

•

państwo powinno stosować wszelkie środki polityki pieniężnej
pod warunkiem ich skuteczności –podatki, wydatki, zaciąganie
i spłatę długu, emisję pieniądza,

•

funkcjonalna teoria finansów zaleca wzrost wydatków
publicznych wtedy, gdy wydatki prywatne są niewystarczające
do zapewnienia pełnego zatrudnienia, oraz zastosowanie
progresywnych podatków wtedy, gdy nadmierny wzrost
wydatków globalnych grozi wywołaniem zjawisk inflacyjnych

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Klasyczna teoria finansów

•

opisuje zachowanie się państwa w stosunku do
gospodarki –państwo nie powinno zmieniać
istniejącego stanu gospodarki,

•

tzw. neutralność podatkowa, nakładane
podatki nie powinny wywierać wpływu na decyzje
przedsiębiorców, konsumentów, inwestorów,

•

jak najmniejszy, zrównoważony budżet państwa,
brak wydatków państwa na cele społeczne i
gospodarcze,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Liberalna teoria finansów

•

mechanizm rynkowy jest jedynym, naturalnym
sposobem prowadzenia działalności gospodarczej,

•

nieprodukcyjny charakter działalności państwa,

•

podatek liniowy,

•

zasada ekwiwalentności przy nakładaniu podatków,

•

wydatki istotne oraz wydatki nieistotne,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Koncepcja podaży pieniądza

•

to wartość występujących w obiegu rodzajów
pieniądza, będąca w dyspozycji przedsiębiorstw
oraz gospodarstw domowych,

Podaż pieniądza tworzą:

•

pieniądz gotówkowy,

•

pieniądz bezgotówkowy banków komercyjnych na
rachunkach w banku centralnym,

•

wymienione elementy podaży pieniądza tworzą
bazę monetarną.

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Koncepcja podaży pieniądza

•

wielkość bazy monetarnej poprzez zastosowanie
mnożnika bazy monetarnej (działalności kredytowej
banków komercyjnych) może być istotnie zwiększana,

•

wielkość podaży pieniądza mierzona jest agregatami
pieniężnymi -od M1 do M3,

•

agregat M1 obejmuje gotówkę oraz depozyty płatne
na żądanie,

•

agregat M2 obejmuje M1 oraz wkłady
oszczędnościowe,

•

agregat M3 obejmuje M2 oraz depozyty terminowe,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Podaż pieniądza

Stan na

WYSZCZEGÓLNIENIE

31.01.2008 (1)

w mln zł

A. PODAŻ PIENIĄDZA (M3)

569 305,0

1. Pieniądz gotówkowy w obiegu (poza kasami banków)

75 446,3

2. Depozyty i inne zobowiązania

480 831,2

2.1. Gospodarstwa domowe

276 575,9

2.2. Niemonetarne instytucje finansowe

24 216,2

2.3. Przedsiębiorstwa

138 592,9

2.4. Instytucje niekomercyjne działające na rzecz gospodarstw domowych

12 035,9

2.5. Instytucje samorządowe

21 032,7

2.6. Fundusze ubezpieczeń społecznych

8 377,5

3. Pozostałe składniki M3

13 027,5

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Podaż pieniądza

•

Monetarna instytucja finansowa (MIF) –to
taka, której działalność polega na przyjmowaniu
depozytów od podmiotów innych niż monetarne
instytucje finansowe oraz udzielaniu kredytów lub
/i inwestowaniu w papiery wartościowe na własny
rachunek,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Teoria bankowa

•

opiera się na założeniu, że wartość banknotów

znajdujących się w obiegu nie musi odpowiadać

wartości złota znajdującego się w skarbcach

banków,

•

kredyt jako elastyczna metoda zasilenia gospodarki

w pieniądz,

Model teorii bankowej

Przedsiębiorstwo produkcyjne

Przedsiębiorstwo handlowe,

Gospodarstwo domowe,

Bank,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Teoria bankowa

•

kryzysy w bankach angielskich w I połowie XIX w.,

•

Peel Act z 1844 roku wprowadza obowiązek
pełnego pokrycia banknotów złotem,

•

emisja banków komercyjnych była stopniowa
zastępowana emisją banknotów Banku Anglii,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Teoria obiegowa

•

opiera się na założeniu, że będące w obiegu
banknoty powinny być w pełni pokryte złotem,

•

wyjątkiem od tej zasady może być jedynie emisja
zabezpieczona majątkiem Skarbu Państwa,

•

wprost proporcjonalny związek pomiędzy ilością
pieniądza a poziomem cen,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Pieniądz

•

istotą pieniądza jest niezmienność pełnionych
funkcji i dostosowywaniu swojej formy do tego, by
w określonym horyzoncie czasowym swoje
funkcje wykorzystać najlepiej,

•

rolę pieniądza możemy określić na podstawie
funkcji pieniądza,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Funkcje pieniądza

•

Pośrednika wymiany –pieniądz jest powszechnym
ekwiwalentem, powszechnie akceptowalnym
zamiennikiem towarów,

•

Środka płatniczego –instrument finansowy,
dłużnik za pośrednictwem pieniądza zwalnia się z
zobowiązań wobec wierzyciela –tzw. prawny środek
płatniczy,

•

Środka przetrzymywania majątku (tezauryzacji),

•

Miernika wartości –za pomocą pieniądza
wyrażamy wartość wszystkich towarów lub zasobów,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Piąta funkcja pieniądza

•

funkcja pieniądza światowego –umożliwienie
za jego pośrednictwem kształtowania
międzynarodowych stosunków gospodarczych,

•

pogląd: funkcja pieniądza jako środka płatniczego
jest szczególnym przypadkiem funkcji środka
wymiany,

•

pieniądz jako środek płatniczy ma moc zwalniania
z zobowiązań handlowych, ale także ustawowych,
np. podatkowych, cywilnych,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Ewolucja pieniądza

•

rolę pieniądza pełniły te dobra gospodarcze, które w

określonym czasie najpełniej spełniały funkcje

oczekiwane od pieniądza,

•

Jakimi cechami powinien charakteryzować się pieniądz?:

•

Rzadkość w sensie ekonomicznym –pieniądza w

gospodarce powinno być tyle, ile go potrzeba,

•

Trudność, odporność na zniszczenie i zepsucie –

dobro, które można magazynować i przechowywać,

•

Podzielność i łatwość w obrocie pomiędzy

dostawcą a odbiorcą, -bydło, kruszec, pieniądz

elektroniczny,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Rodzaje pieniądza

•

pieniądz naturalny –o emisji, ilości pieniądza w
obiegu decydują odkryte i dostępne zasoby dobra, np.
bydło, zboże, skóry, kruszec,
pieniądz liczony –cechowane znaki pieniężne,
najstarsza moneta pochodzi z VII w p.n.e.,

•

pieniądz kredytowy –pieniądz papierowy
wymienialny na kruszce emitowany przez banki,
będący potwierdzeniem umowy kredytowej między
bankiem i jego klientem,

•

pieniądz dekretowy (państwowy) –o emisji i
zasadach obiegu decydują zarządzenia władzy
państwowej,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Pieniądz naturalny

•

wartość nominalna –wartość, którą reprezentuje
moneta,

•

wartość substancjalną (wewnętrzną) –wartość
kruszcu, z którego jest wybita moneta –koszt
produkcji pieniądza,

•

pieniądz pełnowartościowy:
wartość nominalna = wartość substancjalna,

•

pieniądz nadwartościowy: WN < WS,

•

pieniądz podwartościowy: WN > WS,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Pieniądz naturalny

•

psucie pieniądza to wprowadzanie do obiegu
pieniędzy podwartościowych,

•

pieniądz nadwartościowy wypada z obiegu na
skutek tezauryzacji,

•

pieniądz nadwartościowy w warunkach
hiperinflacji,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Formy współczesnego

pieniądza

•

pieniądz gotówkowy –banknoty i monety
emitowane przez bank centralny,

•

pieniądz bezgotówkowy –pieniądz istniejący w
formie zapisu na rachunkach rozliczeniowych
osób fizycznych oraz podmiotów gospodarczych,

•

pieniądz elektroniczny –odpowiednik znaków
pieniężnych przechowywany na elektronicznych
nośnikach informacji,

Wyższa Szkoła Bankowości i Fin

ansów w Bielsku -Białej

Zasada podwójnego zapisu

•

współczesny pieniądz jest instrumentem
finansowym występującym w aktywach jego
właściciela, a jednocześnie w pasywach innego
podmiotu (emitenta),

•

pieniądz gotówkowy jest zobowiązaniem banku
centralnego,

•

pieniądz bezgotówkowy (także elektroniczny)
występuje w pasywach banku komercyjnego

Document Outline