Metody pracy socjalnej

Metoda indywidualnych

przypadków



Wyrosła z praktycznej

działalności socjalnej.

Stało się to na początku XIX w., kiedy to

nieszczęście, bieda oraz ludzka tragedia przestały

być postrzegane jako osobista sprawa osób nimi

dotkniętych. Sama metoda pracy z przypadkiem

nie jest jednoznacznie określonym sposobem

postępowania i podlega ciągłej ewolucji. Można

jednak wymienić kilka jej elementów

konstytutywnych. Jest to metoda bazująca na

wiedzy, zrozumieniu i umiejętnym

zastosowaniu właściwych technik

pomocy

ludziom w rozwiązywaniu ich problemów (...)



Metoda indywidualnych

przypadków



Pomaga jednostkom w sprawach zarówno

zewnętrznych, dotyczących otoczenia, jak

i w indywidualnych, dotyczących wnętrza

osoby. Koncentruje się na jednostce, nie

ignorując jednak dobra społecznego. Nie

zajmuje się ani manipulacją otoczenia, ani

nie daje się pochłonąć subiektywnym

rozważaniom - łączy w sobie elementy

psychologiczne i społeczne, stając się

metodą psychosocjalną

Metoda indywidualnych

przypadków



Metoda indywidualnego przypadku (casework)

zapoczątkowana została w drugim dziesięcioleciu

naszego wieku w

Stanach Zjednoczonych przez

Mary Richmond

, stanowiła „unaukowienie

dobroczynności”. To znaczy, dostosowując się do

panującego systemu filantropijnych świadczeń

opiekuńczych przez prywatne stowarzyszenia –

usiłowała nadać temu postępowaniu racjonalny

charakter, o naukowym toku myślenia, podobnym

do postępowania lekarza, zaczynającego od

poprawnego postawienia diagnozy, na podstawie,

której ustala się zabiegi terapeutyczne.

„Pacjentem” jest tu jednostka ludzka potrzebująca

opieki na skutek wydarzenia losowego, niezdolności

do pokierowania sobą, nędzy, wykolejenia itp.

DEFINICJE PRACY Z

PRZYPADKIEM



Pionierka pracy z przypadkiem Mary Richmond twierdzi, że

„

Na pracę z przypadkiem składają się procesy, które

przez świadome dokonywanie indywidualnych aktów

dostosowania się jednostek do otoczenia – rozwijają

osobowość”.



Jeannette Regensburg głosi, że „Praca z przypadkiem

jest metodą porównania, przy udziale pracownika

socjalnego, zdolności klienta do stawienia czoła

problemowi [...] z jego działaniami. W procesie tym

pracownik socjalny pomaga klientowi określić problem i

obmyślić różne sposoby jego rozwiązania”.



Inny przedstawiciel amerykańskiej teorii pracy socjalnej

Swithun Bowers zauważa, że: „Praca z przypadkiem jest

sztuką, w której znajomość nauki o stosunkach między

ludźmi oraz umiejętność utrzymywania takich

stosunków wykorzystywana jest do mobilizacji zdolności

klienta i zasobów społeczności dla lepszego

dostosowania jednostki do całości lub dowolnej części

środowiska”.

DEFINICJE PRACY Z

PRZYPADKIEM



Gordon Hamilton przytacza następujące ujęcie tej

metody: „Praca z przypadkiem jest zastosowaniem

doradztwa i świadczeń socjalnych w taki sposób,

aby pobudzić i zachować psychiczną energię

klienta oraz skłonić go do czynnego udziału w

działaniach zmierzających do rozwiązania

problemu.



Definicja wg T.Pilcha

Metoda indywidualnych przypadków-

„

jest

sposobem badań polegającym na analizie

jednostkowych losów ludzkich, uwikłanych w

określone sytuacje wychowawcze lub na analizie

konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez

pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z

nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub

zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych.”

DEFINICJE PRACY Z

PRZYPADKIEM



W pedagogice społecznej Aleksander Kamiński określił tę

metodę jako najprzydatniejszą do badań losów ludzkich.

Metoda studium przypadku w pedagogice zawsze odnosi się

do analizy jednostkowych losów ludzkich w celu opracowania

i podjęcia działań terapeutycznych. Jest więc metodą

charakterystyczną i użyteczną przede wszystkim na gruncie

pedagogiki społecznej i pedagogiki specjalnej, wszędzie tam,

gdzie wymaga się od pedagoga diagnozy przypadku i

podjęcia działań resocjalizacyjnych bądź rewalidacyjnych.



Aleksander Kamiński, akcentując trafność definicji S.

Bowersa, zauważał, że „praca z przypadkiem jest sztuką

opartą na nauce [...], zdolnością twórczego

interpretowania i komponowania wiedzy w odniesieniu

do danej jednostki i uwarunkowań środowiskowych jej

sytuacji, które mają służyć mobilizowaniu sił jednostki i

uruchamianiu aktywności społecznej instytucji

ratownictwa. Opieki i wspierania rozwoju. Prowadzenie

przypadku ma polegać także na stymulowaniu

wzajemnego przystosowania się jednostki i środowiska”.

DEFINICJE PRACY Z

PRZYPADKIEM



Wśród polskich przedstawicieli pedagogiki

społecznej Helena Radlińska, stosując

metodę przypadków w promowanej przez

siebie koncepcji pracy społecznej,

przedstawiła wizję wrażliwego i

wszechstronnego opiekuna zaangażowanego

w rozwiązywanie wielu problemów swojego

podopiecznego. Pracę z przypadkiem

rozumiała jako ,,

budzenie, uaktywnianie,

mobilizowanie i ukierunkowywanie jednostki

w system działań naprawczych’’.

Zdaniem prekursorki w dziedzinie stosowania tej metody
M. Richmond, musi ona uwzględniać następujące

elementy:



wgląd w cechy osobowości jednostki i rozpoznanie

zasobów i zagrożeń środowiska (czyli rozpoznanie

przyczyn zarówno indywidualnych, jak i społecznych,

powodujących komplikacje w życiu jednostki);



bezpośrednie oddziaływanie osoby na osobę (czyli

nawiązywanie bezpośrednich kontaktów między

pracownikiem socjalnym i klientem oraz dążenie do

osiągnięcia pewnej zmiany w podejściu jednostki do jej

problemów przez uaktywnienie);



bezpośrednie oddziaływanie poprzez otoczenie

społeczne (czyli przeprowadzenie postępowania w

kierunku pozytywnej zmiany dotychczasowej sytuacji

życiowej).

Pracę z przypadkiem, niezależnie od

modelu (koncepcji czy podejścia), jakie

zaaplikujemy, sprowadza się do trzech

etapów

Etap skoncentrowany na rozpoznaniu

które prowadzi do diagnozy przypadku –

polega na identyfikacji i analizie sytuacji

jednostki w kontekście problemu, z którym

się boryka. Materiał konieczny do

opracowania diagnozy pracownik socjalny

czerpie z różnych źródeł, za pomocą różnych

technik i narzędzi, a dotyczy on zwykle

sytuacji:

osobistej

(rodzinnej),

bytowej

(materialno-mieszkaniowej),

zdrowotnej

(psychofizycznej) lub

społecznej

(zawodowej)

klienta. W zbieraniu danych i kompletowaniu

historii przypadku należy ograniczyć się do

faktów istotnych z punktu widzenia

problemu.

Identyfikacja problemu



Aby problem zidentyfikować dokładnie klienci opisują fakty wydarzenia

reakcje oraz wcześniej podejmowane próby rozwiązania problemu.

Zachowanie klientów do wyrażania swoich odczuć dotyczących sytuacji oraz

opowiedzenie o poprzednio podejmowanych próbach poradzenia sobie z

problemem jest użyteczne dla określenia całościowej wagi problemu. Aby

problem zdefiniować pracownicy socjalni badają naturę oraz zakres potrzeb

identyfikują inne znaczące informacje oraz badają jakie usługi oraz środki

będą potrzebne.



Pracownicy socjalni muszą rozpocząć dyskusję na temat problemu wg tego jak

jest on definiowany przez klienta badając jednocześnie czynniki o których wie

sam klient , które uważa za związane z problemem zgodnie z własnymi

doświadczeniami oraz te o których wiedzą pracownicy socjalni i które uważają

za powiązane z problemem kierując się swoim doświadczeniem zawodowym.

Potrzebne informacje można zdobyć za pomocą badań społecznych. Wśród

pytań wymagających rozważenia w zakresie badań społecznych są

następujące: *

W jaki sposób klient definiuje problem? *Jakie są granice

problemu? *Jak klient postrzega intensywność problemu? *Jak klient

postrzega czas trwania problemu? *Jakie próby rozwiązań zawiodły? *Na co

jeszcze wpływa dany problem? *Jakie mocne strony lub kompetencje klienta

mogą być wykorzystane do zmiany sytuacji? *Jakie były wcześniejsze

doświadczenia klienta z systemem pomocy społ?

*Czy klient ma nadzieję na

rozwiązanie problemu? *Na ile silna jest motywacja klienta do dokonywania

zmian?

Konkretne problemy to stresy jakie wynikają z braku przystosowania

osoby do jej środowiska społecznego. Ponadto jeżeli identyfikacja problemu

koncentruje się na mocnych stronach klienta wtedy temat ten może z

większym prawdopodobieństwem utrzyma się jako najważniejszy przez

pozostałą część procesu interwencji. Gdy ustali się wspólne definicje

problemu można skierować wysiłki na poszukiwanie jego rozwiązania.

WYWIAD



Podstawowe narzędzie w tej fazie działania pracownika socjalnego

to rozmowa i wywiad z klientem oraz tzw.

wywiad środowiskowy

(społeczny).

Pracownik powinien nie tylko uważnie słuchać tego co

i jak mówi klient, czy unika jakiś tematów, ale także obserwować

jego zachowanie niewerbalne- jego mimikę, kontakt wzrokowy.



Rozmowa i wywiad nie powinny być jedynym źródłem informacji o

problemach trudnościach klientach. Istnieje wiele technik zbierania

danych o klientach: niektóre z nich mogą towarzyszyć wywiadowi

środowiskowemu, np. ocena warunków mieszkaniowych, analiza

dokumentacji osobistej czy urzędowej, analiza sieci powiązań

społecznych klienta.



Konieczne jest także pogłębienie informacji uzyskanych tą drogą o

charakterystykę psychologiczną sylwetki klienta oraz analizę historii

życia. Usytuowanie informacji o aktualnej sytuacji jednostki na tle

jej życiowych losów pozwoli lepiej zrozumieć jej postępowanie.



Integralną częścią rozpoznania diagnostycznego powinna być

pogłębiona charakterystyka społeczno- kulturowej specyfiki

środowiska, w którym żyje potencjalny lub faktyczny adresat działań

socjalnych.

DIAGNOZA



Dopiero na tej podstawie będziemy w stanie

sformułować ostateczną diagnozę społeczną,

która wskaże bezpośrednie i pośrednie

przyczyny trudności życiowych jednostki,

pozwoli określić kierunki i sposoby ich

przezwyciężania. Jest to moment najważniejszy,

przesądzający o dalszych efektach pracy. To

właśnie w tym miejscu uruchamiają się procesy

kategoryzowania, szufladkowania przypadków

zgodnie z wiedzą, doświadczeniem życiowym,

naciskami instytucji.



W toku rozpoznania należy dokonać wnikliwej

analizy informacji (najlepiej potwierdzonych w

różnych źródłach i opartych na różnych narzędziach

diagnozy), aby ewentualnie

określić przyczynę danej

sytuacji oraz wskazać te „siły” jednostki i jej

najbliższego środowiska, które mogą wesprzeć cały

proces pomocy.

Narzędziem diagnozy jest najczęściej standardowy

kwestionariusz wywiadu środowiskowego z klientem

i członkami jego rodziny, jest on zwykle uzupełniany

wywiadami (rozmowami), obserwacją uczestniczącą,

analizą dostępnych dokumentów (np. karty zdrowie,

karty pracy, kwestionariusza ocen itp.)



Zgodnie z etyką pracy socjalnej głównym źródłem

informacji powinien być sam klient (podopieczny),

jednak w wielu przypadkach informacje te powinny

być potwierdzone przez osoby z najbliższego

otoczenia lub osoby mające wcześniejszy

profesjonalny kontakt z przypadkiem. Na podstawie

zgromadzonych i poddanych krytycznej analizie

danych pracownik socjalny formuje wnioski

diagnostyczne, które stanowią o jakości diagnozy.

Opracowana na podstawie rzeczowego rozpoznania

diagnoza zawiera zazwyczaj różnicujące podejście do

terapii w oparciu o indywidualne studium przypadku

(cechy, potrzeby) i nie traci z pola widzenia

niepowtarzalności każdej sytuacji oraz konieczności

planowania pracy z przypadkiem w zależności od

konkretnego problemu.



Celem diagnozy jest próba zrozumienia problemu oraz ocena

silnych punktów i ograniczeń zdolności jednostki do radzenia

sobie w trudnej sytuacji

(ograniczenia, motywacje, możliwości).

Od diagnozy zależy planowanie oraz sama praca z przypadkiem

(terapia).

Fazy diagnozy i interwencji ocenia się czasem mylnie, sądząc, że

następują one w jakimś konkretnym czasie, a mianowicie po fazie

wstępnej, czyli rozpoznaniu.

W praktyce pracy socjalnej

praca z przypadkiem

rozpoczyna się

już w fazie pierwszych kontaktów z klientem w jego rodzinie i

najbliższym otoczeniu,

- w jego umiejętnościach,

- w jego systemie wartości,

- w jego konkretnym działaniu,

- w jego właściwościach osobowych.

Szczególnie eksponuj te cechy i działania, w celu pokazania

podopiecznemu, w sposób jak najbardziej realistyczny,

jego zasobów, które stanowią przeciwwagę dla całej wiedzy na

temat własnej osoby, jaką może mieć o sobie jako, np. osoba

o niskiej samoocenie, sprawca przemocy, osoba uzależniona po

analizie, tzw. ‘destrukcji alkoholowej”. Wskazują też podstawy w

oparciu, o które klient może skutecznie wprowadzać pożądane

zmiany



Opracowanie diagnozy w ind. przypadku (musi być zgodna z metodami

i technikami

pracy

/metodologią pracy z ind. przypadkiem):

1) Dane osobowe.

2) Zdefiniowanie problemu ? Podsumowanie rozmowy

z klientem (kogo dotyczy problem i jaka to kwestia społeczna).

3) Określamy metody/techniki/narzędzia, gromadzenie materiału

diagnostycznego (techniki obserwacji, gromadzenie dokumentów).

4) Opis/charakterystyka klienta w kontekście cech psychologicznych,

socjologicznych, fizycznych lub zdrowotnych. Zmienne pomagające

przygotować opis: ocena poziomu rozwoju, inf. dot. odchyleń od

normy,

inf. nt. wyglądu klienta, ocena jego postawy, zainteresowania

klienta; jeśli

chodzi o

dzieci

jest większy stopień trudności; krótka

charakterystyka

środowiska rodzinnego: sytuacja materialno - bytowa, statut społ.,

ew. opis

trudnej sytuacji rodziny, postawa rodziców wobec dzieci.



Techniki do metody indywidualnego przypadku:

- wywiad środowiskowy,

- obserwacja uczestnicząca,

- analiza dokumentów osobistych,

- analiza wywiadów.

Opracowanie planu

postępowania

2. Opracowanie planu postępowania z przypadkiem

powinno

określać, co, kiedy i jak ma czynić pracownik socjalny w odniesieniu do

klienta i jego rodziny (lub innego naturalnego / środowiskowego

systemu wsparcia), aby uruchomić proces pomocy, rewalidacji, terapii..

Plan powinien być ukierunkowany zarówno na wzmacnianie

istniejących systemów wsparcia w otoczeniu społecznym klienta,

korygowanie niekorzystnych jego elementów, udzielanie

instytucjonalnych form pomocy, jak również kształtowanie

korzystniejszych z punktu widzenia procesu pomocy postaw i zachowań

klienta.
Plan powinien zawierać pewne aspekty zmian, które mają być efektem

działań pomocowych.
Plan pomocy powinien opierać się na jasno sformułowanych celach,

będących odpowiedzią na następujące pytania:



-kto jest adresatem naszych działań?



-jakich zmian oczekujemy?



-w jakim okresie i w jakim zakresie możemy spodziewać się

pozytywnych skutków
naszej interwencji?

Prowadzenie przypadku

według opracowanego planu.

3.Prowadzenie przypadku według opracowanego planu.

Mimo

wskazania tego etapu jako kolejnego i zasadniczego w procesie

pomocy, trudno zamknąć go w określone ramy czasowe. Jak już

wspominałam omawiając pierwszy etap pracy z przypadkiem

(rozpoznanie, diagnozę), rzeczywista interwencja, czyli terapia,

rozpoczyna się już od pierwszego kontaktu. Proces rozpoznania jest

przecież terapią, o ile pomaga klientowi uzmysłowić sobie, na czym

polega problem i dokonać w swej sytuacji życiowych zmian

wynikających z tej świadomości. Cele terapii są określane wspólnie

przez pracownika i klienta, a sposób prowadzenia przypadku wynika

z potrzeb klienta. Jeśli instytucja, którą reprezentuje pracownik

socjalny, nie zapewnia odpowiedniego świadczenia czy rodzaju

usługi socjalnej, pracownik jest odpowiedzialny za znalezienie

zasobów, z których klient mógłby skorzystać.
Prowadzenie przypadku powinno być postępowaniem elastycznym,

dopuszczającym korygowanie diagnozy i samego planu, aby uzyskać

najlepszy skutek, tzw. właściwą rewalidację. Rewalidacja oznacza

zmianę sytuacji środowiskowej (obiektywnych i subiektywnego

odczuwania tych zmian przez podopiecznego) oraz równolegle

zmianę świadomości, postaw, zachowań jednostki w aspekcie psycho

- wychowawczym (oddziaływanie na sferę emocjonalno –

wolicjonalną - aktywizujące jednostkę i jej otoczenie).

Zakończenie wynika z dynamiki zmiany i rozwoju i jest

takim momentem, w którym klient powinien z

satysfakcją ocenić to, co zostało osiągnięte. Zakończenie

stanowi podkreślenie możliwości i zdolności klienta do

radzenia sobie z problemami i osiągania celów.

Zakończenie jest w istocie sygnałem, że pracownik ma

zaufanie do zdolności samodzielnego rozwoju klienta,

sam zaś pracownik socjalny staje się zasobem, który

służy klientowi w ukierunkowaniu jago funkcjonowania

w określonym środowisku. Właściwie zaplanowane

zakończenie pozwala uniknąć powstania patologicznych

zależności i nadziei klienta, że odpowiedzialność za jego

sytuację przeniesie się na pracownika socjalnego lub

instytucję. Podsumowanie działania powinno zawierać

także spostrzeżenia pracownika i jego ocenę efektów

procesu pomocy oraz samoocenę klienta i umocnienie

klienta w przekonaniu o jego zdolności do

sprawniejszego funkcjonowania.

EWALUACJA



Niezmiernie znaczącym etapem w pracy z

indywidualnym przypadkiem jest ocena

efektów podjętej interwencji(ewaluacja).

Bardzo ważne jest aby oceny skutków

interwencji pracownik dokonywał

wspólnie z klientem. Zakończenie pracy

następuje wówczas gdy udało się

zrealizować założone przez pracownika

,przy akceptacji klienta cele interwencji.

Zasady w stosowaniu

metody indywidualnych

przypadków

Bez względu na rodzaj przypadku w procesie pomocy

muszą być realizowane i towarzyszyć mu od pierwszego

kontaktu z klientem określone reguły postępowania:

zasada akceptacji

– polega na respektowaniu

podopiecznego jako osoby ze wszystkimi jego

problemami i trudnościami, zrozumienie dla jego

nieporadności, odmienności, szacunek dla jago

osobistych decyzji i wyborów;

b) zasada komunikacji

– nawiązanie interakcji opartej

na jasności i precyzji używanych pojęć, symboli lub

terminów, rozumienie swoich intencji i wypowiedzi, ról i

przedsięwzięć własna interpretacja komunikatów

werbalnych i niewerbalnych przez obie strony

interakcji). Pracownik socjalny i klient mają prawo nie

zgadzać się ze sobą, czy też prezentować odmienne

preferencje do sposobu postrzegania lub rozwiązywania

problemu, ale muszą się rozumieć;

Zasady w stosowaniu

metody indywidualnych

przypadków

zasada indywidualizacji

– koncentruje się na tym, by

pracownik socjalny, korzystając z zasobu wiedzy i własnego

doświadczenia zrozumiał, że jego klient, będący w określonej

sytuacji problemowej, choć jest podobny do całej klasy ludzi w

analogicznej sytuacji, musi być traktowany wyjątkowo.

Pracownik socjalny widzi specyfikę jego trudności oraz

złożoności problemu i stara się pomagać ze zrozumieniem: Jakie

wzory zachowań są dominujące w jego relacji z otoczeniem i jak

można je wykorzystać w procesie pomocy? Jakie są potrzeby i

oczekiwania klienta nie tylko w odniesieniu do instytucji, ale

przede wszystkim względem pracownika socjalnego?

d) zasada uczestnictwa

, – aby podopieczny był w stanie

przełamać swą niechęć do aktywności i odzyskać równowagę

psychiczna oraz zaangażować wszystkie swoje siły w proces

działań korygujących i naprawczych, musi od samego początku

aktywnie i świadomie uczestniczyć w tym procesie. Pracownik

socjalny już od nawiązania pierwszego kontaktu stara się

określić charakter tego uczestnictwa poprzez zastosowanie tzw.

kontraktu socjalnego;

Zasady w stosowaniu

metody indywidualnych

przypadków

e) zasada zaufania i poszanowania prywatności

, – aby klient

mógł w pełni uczestniczyć w procesie rozwiązywania swoich

problemów, był w stanie zaakceptować pracownika socjalnego

jako swojego powiernika i doradcę, musi mieć przekonanie, że

wszystkie informacje, jakich udziela w trakcie wywiadów,

zostaną wykorzystane wyłącznie na użytek rozwiązywania jego

problemów i w takim zakresie, w jakim on sobie tego życzy. Nie

mogą być one przedmiotem dyskusji poza kręgiem zawodowym

osób zaangażowanych w proces pomocy.

f) zasada świadomości

– zarówno pracownik socjalny, jak i klient

maja własny system motywacji i oceny zjawisk. Należy jednak

umieć oddzielić stosunki z podopiecznym, – czyli motywacje

zawodową i konieczność służenia pomocą potrzebującym – od

osobistych preferencji czy uprzedzeń. Każdy pracownik

socjalny spotyka się w swojej codziennej praktyce zawodowej z

dużą liczbą problemów i osób wywodzących się z różnych

(często zmarginalizowanych) środowisk, prezentujących różne

systemy wartości. W takiej sytuacji trudno często uniknąć

osobistych impulsów, będących efektem własnych doświadczeń

i przeżyć, toteż świadomość własnej roli i relacji z

podopiecznym jest kwestią niezwykle ważną.

Kilka podstawowych wskazówek, które w

doświadczeniu wielu pracowników socjalnych

okazały się szczególnie

przydatne w pracy z klientami

1. Zamiast nadmiernie koncentrować się na

problemie i jego rzeczywistych rozmiarach,

kieruj swoje wysiłki w celu nazwania:



co klient chce żeby się zmieniło;



czego oczekuje od Ciebie jako pracownika

socjalnego oraz od instytucji, którą reprezentujesz;



co musi się zmienić w jego życiu, w życiu innych, aby

to było możliwe

2. Ustal z klientem cele, które będą dla niego:



realistyczne,



sformułowane w pozytywnych kategoriach,



nastawione na rozpoczynanie czegoś, a nie

kończenie,



raczej małe niż wielkie,



określone w kategoriach zachowań.

Kilka podstawowych wskazówek, które w

doświadczeniu wielu pracowników socjalnych

okazały się szczególnie

przydatne w pracy z klientami

3. Dowiedz się:



jak będzie wyglądać życie klienta w sytuacji, w której dany problem zostanie

rozwiązany,



szukaj tutaj jak największej ilości szczegółów, w postaci konkretnych zachowań,

konkretnych myśli, uczuć, określ, jak taka sytuacja wpłynie na inne osoby żyjące z

Twoim klientem,

4. Wspólnie z klientem przeanalizuj sytuacje, momenty z jego życia kiedy było

w sprawie danego problemu lepiej niż obecnie, lub dany problem nie

występował:



co on takiego robił, myślał, czuł w tamtych sytuacjach



jak mu to się udawało robić



co robili inni

5. Szukamy więc sytuacji w których klient np. opanował własną złość, wyraził

ją w sposób konstruktywny, doszedł do porozumienia z żoną w drodze

negocjacji, zamiast wymuszania decyzji itd.

6. Określ, co w obecnej sytuacji klienta już istnieje z tego, co chce osiągnąć,

jaka część tego celu już jest jego obecną rzeczywistością. Klienci rzadko są

na początku drogi w momencie spotkania z pracownikiem socjalnym ,

dobrze jest to zauważać i doceniać.

7. Na podstawie punktów 1,2,3,4 pomóż klientowi określić kolejny krok w

kierunku pożądanego przez niego celu. Krok musi być na tyle duży, aby

klient był w stanie go wykonać.

8. Zawsze szanuj tempo klienta we wprowadzanych zmianach, jedni robią to

szybko, inni wolniej. O tempie zawsze decyduje klient, ty możesz to tylko

uznać.

9. Od samego początku spotkań poszukuj w oparciu o jakie zasoby może

wprowadzać zmiany w swoim życiu. Oczywistą rzeczą jest dla nas, że każdy

konstruktywny krok klienta to skutek wykorzystania istniejących zasobów.

Kilka podstawowych wskazówek, które w

doświadczeniu wielu pracowników socjalnych

okazały się szczególnie

przydatne w pracy z klientami

10. Szczególnie te działania, które mają na celu

pokazanie klientowi w sposób jak najbardziej

realistyczny jego zasobów, stanowią przeciwwagę

dla całej wiedzy na temat własnej osoby, jaką może

mieć o sobie jako np. osoba o niskiej samoocenie,

sprawca przemocy, osoba uzależniona po analizie

tzw. ‘destrukcji alkoholowej”.

Wskazują też podstawy w oparciu o które klient

może skutecznie wprowadzać pożądane zmiany.

11. W czasie spotkań z klientem co jakiś czas

sprawdzaj, czy to co wspólnie robicie w czasie

spotkania jest dla niego

użyteczne.
12. Jeśli wyczuwasz, że klient zaczyna się opierać

zmień swoją strategię. Poszukuj innych dróg

kontynuowania pracy.

Modele pracy z

indywidualnym

przypadkiem

Podejście skoncentrowane na zadaniu

(uściślenie podejścia

problemowego). Polega na:



koncentracji na aktualnych problemach klienta;

następujące po sobie fazy to: aktywność klienta i

pracownika, ustalenie wspólnych definicji problemu,

wspólne ustalenie warunków i kierunków zmian,

wspólne ustalenie źródeł trudności, ocena

dotychczasowych umiejętności radzenia sobie z

problemami;



ustalenie kontraktu ? umowy, która pozwala planować

zmiany;

Modele pracy z

indywidualnym

przypadkiem

Podejście strukturalne

(bazuje na uwarunkowaniach

społecznych); opiera się na założeniach, że:



problemy ind. są funkcją społecznej dezorganizacji, a nie

jednostkowej patologii,



wszyscy pracownicy socjalni mają obowiązek działać na rzecz

rozwiązań systemowych;



4 zasady

I Odpowiedzialność klienta za siebie.

II Postępowanie w ślad za oczekiwaniami klienta.

III Maksymalizacja potencjalnego wsparcia dla klienta w jego

środowisku.

IV Stopniowy nacisk na presję klienta (mobilizacja klienta).

Modele pracy z

indywidualnym

przypadkiem

Podejście systemowe

koncentruje się na 5 kluczowych zagadnieniach:

I Braku niezbędnych zasobów.

II Braku powiązań między ludźmi a systemami zabezpieczającymi.

III Zakłóceniami interakcji w obrębie tego samego systemu

zabezpieczającego.

IV Indywidualnymi trudnościami naszego klienta w rozwiązywaniu

problemów.

V Zakłóceniami interakcji między różnymi systemami zabezpieczającymi.

Typowe elementy podejścia systemowego (chodzi o procedurę interwencyjną):



pomaganie ludziom w lepszym radzeniu sobie z trudnościami



pomaganie ludziom w lepszym wykorzystywaniu swoich możliwości



ustanowienie wyjściowych powiązań między ludźmi a zasobami



ułatwienie interakcji w obrębie systemów zabezpieczających (przełamanie

barier biurokratycznych, systemowych)

W podejściu systemowym winniśmy wywierać wpływ na politykę społeczną,

udzielać materialnego wsparcia, robić monitoring i kontrolę wobec osób

wymagających opieki i nadzoru.

Modele pracy z

indywidualnym

przypadkiem



Podejście psychodynamiczne

(skoncentrowane na oddziaływaniu na

osobowość członków rodziny):- -

zwracamy uwagę na kwestie związane z

komunikacją w obrębie rodziny

- elementy strukturalne, czyli wewn.

(problemy związane z relacją członków

rodziny), zewn. i środowiskowe (wynikają

z polityki społ. regionu) czynniki

dezorganizacji rodziny;

Modele pracy z

indywidualnym

przypadkiem

Interwencja kryzysowa

: proponuje krótkoterminową pomoc w nagłych,

dramatycznych sytuacjach rodziny. Modelowym podejściem jest podejście

eklektyczne (połączenie w.w. modeli). Działania interwencyjne maja na celu

wzmocnienie „ego” klienta poprzez emocjonalne oczyszczenie, pocieszenie,

wyjaśnienie problemu i życzliwe wysłuchanie.

Interwencja kieruje się zasadami

Prawo klienta do własnych działań w granicach swej zdolności

podejmowania rozsądnych decyzji.

Akceptacja klienta takiego, jakim jest. Wynika z niej akceptacja jego

zdolności do dokonania zmiany i uznanie, że klient może i potrafi

wykorzystać własne zasoby dla uzyskania poprawy.

Tradycyjnie już praca socjalna bierze za punkt wyjścia silne strony, a nie

ułomności. Do ograniczeń podchodzi realistycznie, ale stara się należycie

ocenić i wykorzystać mocne punkty jednostki i jej rodziny.

Pracownik socjalny stara się zrozumieć osobę i pomóc jej wypracować

konstruktywną zmianę. W ocenie sytuacji i wyznaczaniu celów współpracuje

z klientem, stosując się równocześnie do społecznie uznanych wartości.

Informacje uzyskane o rodzinie klienta i jej sytuacji służą dobru rodziny i

społeczeństwa.

Pracownik socjalny ponosi odpowiedzialność zawodową za dobro rodziny

jako całości.

Pracownik socjalny jest odpowiedzialny nie tylko przed klientem, ale także

przed samym sobą, społecznością, agencją i profesją.

Jako czynnik mobilizujący zasoby materialne, środowiskowe i

psychologiczne, pracownik socjalny wspiera wysiłki na rzecz rozwoju,

zmiany i rozszerzenia świadczeń oraz ułatwia potrzebującym ich klientom

korzystania z nich.

Indywidualny przypadek

„

P.X jest osobą niewidomą w wieku 60 lat. P.X utraciła wzrok z powodu guza

mózgu, jest po operacji neurochirurgicznej. Prowadzi wspólne gospodarstwo

domowe z mężem oraz dorosłymi pracującymi córkami. P.X do czasu pojawienia

się choroby i stopniowej utraty wzroku był osobą aktywną, wykonywała

wszelkie prace domowe, udzielała się społecznie, uczestniczyła w kulturze,

miała liczne grono znajomych i przyjaciół. Przebyta operacja oraz utrata

wzroku spowodowała, że stałą się osobą apatyczną, wszelki8e obowiązki

domowe przyjęli pozostali domownicy ( głównie mąż). P. X nie potrafi

samodzielnie poruszać się w domu, przy spożywaniu posiłków, mycia, toalecie

niezbędna jest pomoc osoby drugiej, samodzielnie nie wychodzi z domu, nie

potrafi posługiwać się laską. Pozostawanie w domu, brak ruchu, bezczynność

powoduje pogłębianie się niepełnosprawności fizycznej z powodu wieku.

Niepełnosprawność P.X wpływa na funkcjonowanie całej rodziny. Mąż P.X

przejął dotychczasowe obowiązki żony, sprawuje nad nią opiekę w czasie

nieobecności innych domowników, jest zmęczony wykonywaniem tych

obowiążków, nie utrzymuje kontaktów z dawnymi znajomymi, cały czas

przebywa z żoną starając się zaspokoić jej potrzeby i czuwa aby była

bezpieczna w domu. Córki, po powrocie z pracy pozostają z matką aby odciążyć

ojca, wykonując prace porządkowe w domu, sporządzają posiłki, starają się

zorganizować czas wolny matce. Córki ograniczyły kontakty prywatne,

pozostaja w domu, nie uczestniczą w życiu społecznym i kulturowym.”

Zaplanuj działania wspólnie z osobą niewidomą.

Zaplanowane działania



Konsultacja neurologiczna i psychiatryczna celem

wykluczenia, że występująca apatia P.X nie jest wynikiem

uszkodzenia mózgu czy poważnym zaburzeniem psychicznym,



Kontakt z Polskim Związkiem Niewidomych i innymi

organizacjami, które prowadzą działania na rzecz osób

niewidomych ( organizacja warsztatów samoobsługi i

wykonywania czynności przez osoby niewidome w domu,

treningi poruszania w terenie przy pomocy laski),



Kontakt z Centrum Wolontariatu- skierowanie wolontariusza

dla P.X ( zadanie; czytanie książek, rozmowa, spacer) usługa 2x

w tygodniu,



Usługi opiekuńcze 3x w tygodniu ( pomoc przy kąpieli, pomoc

przy sprzątaniu mieszkania),



Praca z rodziną i najbliższym środowiskiem ( sąsiedzi, znajomi

rodziny, dalsza rodzina); ustalenie dyżurów przy P.X ( wspólne

rozmowy, spacery, czytanie prasy, książek, wspólne zakupy,

wyjście do fryzjera), cel; podtrzymanie kontaktów ze

znajomymi, odciążenie męża P.X w sprawowaniu codziennej

opieki.

Działania służące do

osiągnięcia celu

1.Wzmocnienie kompetencji w zakresie życia

codziennego osoby niewidomej

- Samodzielnego sporządzania posiłków, usługi

sprzętu domowego, utrzymanie czystości,

- Nabycie umiejętności samodzielnego poruszania się

w domu oraz w przestrzeni publicznej,

2. Poprawa relacji w rodzinie osoby niewidomej

- Komunikacja, rozwiązywanie konfliktów,

Prawidłowe pełnienie funkcji w rodzinie

3. Wzmocnienie kompetencji zawodowych osoby

niewidomej,

Nabycie nowych umiejętności zawodowych

poprzez dostęp do szkoleń,

Poznanie nowych form wykonywania pracy przez

osobę niewidomą.

Specyficzne usługi dla osób

niewidomych



Usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania i

ośrodkach wsparcia zgodnie z potrzebami,



Specjalistyczne usługi opiekuńcze zgodnie z

potrzebami osoby niewidomej szczególnie z

objawami apatii i lęku,



Punkt wsparcia dla osób niepełnosprawnych i ich

rodzin,



Doradztwo prozawodowe,



Warsztaty, kursy, szkolenia specjalistyczne

adresowane dla osób z dysfunkcja wzroku,



Asystent /opiekun osoby niepełnosprawnej



Grupy samopomocowe



Zabezpieczenie ortopedyczne (okulary, laska),



Pies przewodnik,



Audiobook.



Przy opracowaniu diagnozy niezbędna jest analiza

sytuacji osoby niewidomej w obszarach:



Kiedy powstała niepełnosprawność wzroku i jaki jest jej

stopień, czy sytuacja może ulec zmianie,



Jakie są bariery w środowisku ( architektoniczne,

techniczne, w komunikowaniu się),



Jakie czynności samoobsługowe są ograniczone, a jakie

nie są wykonywane,



Jakie problemy występują w rodzinie i w najbliższym

środowisku.

Zebrane informacje w w/w zakresach pozwala na dokonanie

przez pracownika oceny wstępnej polegającej na podjęciu

decyzji czy zakres zdiagnozowanych problemów mieści

się w jego kompetencjach, czy też klient powinien zostać

skierowany do innej instytucji czy organizacji.

Praktyczne wskazówki , które

mogą być przydatne w pracy z

osobami niepełnosprawnymi

1. Zamiast nadmiernie koncentrować się na problemie i jego

rzeczywistych rozmiarach, lepiej kieruj swoje wysiłki w

celu odkrywania:



Co osoba niepełnosprawna chce, żeby się zmieniło,



Czego oczekuje od pracownika socjalnego/asystenta oraz

od instytucji, którą on reprezentuje,



I co musi zmienić w życiu osoby niepełnosprawnej oraz w

życiu innych, aby realizacja oczekiwań była możliwa;

2. Ustal z klientem cele, które będą dla niego:



Realistyczne,



Sformułowane w pozytywnych kategoriach,



Nastawione na rozpoczynanie czegoś, a nie koniecznie,



Raczej małe niż wielkie,



Określone w kategoriach zachowań.

Praktyczne wskazówki , które

mogą być przydatne w pracy z

osobami niepełnosprawnymi

3. Dowiedz się- w celu pozytywnego wzmacniania:



Jak będzie wyglądać życie osoby niepełnosprawnej w

sytuacji, w której dany problem zostanie rozwiązany,



Szukaj w powyższym opisie jak największej ilości

szczegółów, w postaci konkretnych zachowań,

konkretnych myśli, uczuć,



Określ, jak taka sytuacja wpłynie na inne osoby żyjące

z osobą niepełnosprawną.

4. Wspólnie z osobą niepełnosprawną przeanalizuj

sytuacje, momenty z jej życia, kiedy było w sprawie

danego problemu lepiej niż obecnie lub dany problem

nie występował:



Co ona takiego robiła, myślała, czuła w tamtych

sytuacjach,



Jak jej to się udawało robić, co robili inni;

Praktyczne wskazówki , które

mogą być przydatne w pracy z

osobami niepełnosprawnymi

5. Szukaj sytuacji, w których osoba

niepełnosprawna np. opanowała własną złość,

wyraziła ją w sposób konstruktywny, doszło do

porozumienia z rodziną w drodze do

negocjacji, zamiast wymuszania decyzji itp.

6. Określ, co w obecnej sytuacji osoby

niepełnosprawnej już istnieje z tego, co chce

osiągnąć, jaka część tego celu już jest jego

obecną rzeczywistością. Podopieczni rzadko

są na początku drogi w momencie spotkania z

pracownikiem socjalnym, dobrze jest to

zauważać i doceniać.

Praktyczne wskazówki , które

mogą być przydatne w pracy z

osobami niepełnosprawnymi

7. Na podstawie uzyskanej wiedzy i obserwacji

pomóż osobie niepełnosprawnej określić

kolejny krok w kierunku pożądanego przez nią

celu. To planowane działanie musi być

dopasowane do możliwości podopiecznego, aby

był je w stanie wykonać.

8. Zawsze szanuj tempo klienta we

wprowadzanych zmianach, jedni robią to

szybko, inni wolniej. O tempie zawsze decyduje

klient, pracownik może to tylko uznać.

9. Od samego początku spotkań poszukuj w

oparciu o jakie zasoby można wprowadzać

zmiany w życiu osoby niepełnosprawnej.

Metoda pracy

grupowej

W metodzie grupowej wychowawca ma przed sobą

zespolony przez wspólne

zadanie

zbiór osób; wiąże go

nie tylko „dialog” z pojedynczymi członkami tej

zbiorowości, jego talent wychowawczy wyraża się w

umiejętności przewodzenia lub przodowania grupie.

Definicji grupy jest tak wiele, dla potrzeb pedagogiki

wciąż najkorzystniejszą jest ta sformułowana przez

Floriana Znanieckiego:

grupą społeczną nazywamy

każde zrzeszenie ludzi, które w świadomości samych

tych ludzi stanowi odrębną całość.

Metoda pracy grupowej



A. Kamiński uważa, że metoda grupowa pracy socjalnej i

wychowawczej to taki sposób organizowania pomocy (albo

wychowania), gdzie pracownik socjalny ma do dyspozycji

zespół osób których łączy wspólne zadanie. Pracownika z

grupą łączy oprócz dialogu także umiejętność

przewodzenia, przodowania oraz takiego działania na

grupę, by nad przebiegiem działań przez nią

podejmowanych czuwali wszyscy jej członkowie. Definicja

ta akcentuje istotną rolę pracownika socjalnego

(pedagoga) w organizacji działań grupowych



Charles D. Garvin rozumienie pracy grupowej opiera na

funkcji przewodzącego grupie. Lider grupy skupia swe

działania na pomocy jej członkom w stworzeniu systemu

wzajemnej pomocy. Według Garvina podstawowym

źródłem pomocy każdemu członkowi grupy są pozostałe

jednostki do niej należące, natomiast cel pracy grupowej

stanowi przyswojenie jednostce tej idei oraz uruchomienie

w obrębie grupy mechanizmów wzajemnej pomocy.

Metoda pracy grupowej



Praca grupowa stanowi metodę łagodzenia oraz

eliminowania przeszkód w drodze do interakcji

społecznej, a także osiąganie celów społecznie

pożądanych.

G. Konopka uważa, iż cel pracy z grupą

stanowi podnoszenie jakości życia

jej członków, poczucie

bezpieczeństwa, przyjęcie na siebie odpowiedzialności za

siebie i innych, przygotowanie jednostki do lepszego,

samodzielnego funkcjonowania w środowisku.

Konopka

podkreśla również, że praca z grupą to podejście

świadomie skierowane na bardziej dynamiczny rozwój

jednostki w odniesieniu do grupy.



Pedagog (pracownik socjalny) pracujący w grupie,

wykorzystuje swoją wiedzę na temat organizacji oraz

funkcjonowania grupy jako całości do wywierania wpływu

na przystosowanie oraz funkcjonowanie jednostki.

Oddziałując bezpośrednio na grupę, właściwie ją

prowadząc i organizując, pracownik socjalny pośrednio

oddziałuje na przystosowanie i funkcjonowanie jednostki

Metoda pracy grupowej

Zastrow wyodrębnia następujące typy grup:



grupy rekreacyjne

– celem > zapobieganie przestępczości i patologii poprzez

dostarczanie alternatywnych sposobów spędzania wolego czasu.

środek> organizowanie zajęć rekreacyjnych (zajęć dla aktywności fizycznej i

rozrywki). Powstają one spontanicznie, nie posiadając często przywódcy. Oprócz

rekreacji drugą ich ważną funkcję stanowi profilaktyka, gdyż grupy te stanowią

niejako alternatywę dla grup ulicznych.



grupy umiejętności rekreacyjnych

– cel> usprawnianie umiejętności

indywidualnych członków, aktywne twórcze spędzanie wolnego czasu. Posiadają

bardziej stałą strukturę niż grupy wspomniane powyżej, z reguły posiadają

formalnego przywódcę (trenera).

środek> zajęcia prowadzone przez wykwalifikowaną kadrę.



grupy socjalizacyjne

– cel> kształtowanie zachowań jej członków w taki sposób,

aby były one powszechnie akceptowane, prawidłowa socjalizacja. Celem tych grupy

jest umacnianie wiary w siebie oraz zwiększanie zaradności życiowej. Społeczności

te posiadają przywódców, którymi najczęściej są pracownicy socjalni.

środek> rozwijanie kompetencji interpersonalnych, zwiększenie wiary we własne

siły, planowanie indywidualnej przyszłości.



grupy terapeutyczne

– celem> doprowadzanie jednostek do przeanalizowania

swoich problemów oraz wypracowania sposobów ich skutecznego rozwiązania.

Grupy te wykorzystują wiele technik psychoterapeutycznych. Atutem terapii

odbywanej grupowo jest fakt, że terapeuta specjalista służy w danej chwili pomocą

szerszemu gronu osób potrzebujących niż w przypadku pracy indywidualnej.

Środek> ukazanie problemów innych ludzi, trening asertywności, wrażliwości

emocjonalnej, psychodrama, itd.

Metoda pracy grupowej



grupy spotkaniowe

–cel> umożliwianie wejścia w bliższe kontakty

interpersonalne, pomoc w poznaniu i ocenie samego siebie. Pomagają w

zwiększaniu świadomości swoich uczestników, członkowie poznają opinię innych

jednostek na własny temat w warunkach psychicznego bezpieczeństwa,

zmieniają negatywne nastawienia do siebie, otoczenia i innych ludzi.

Środek> techniki komunikacyjne, trening wrażliwości.



grupy edukacyjne

– cel> ukierunkowane są na gromadzenie wiedzy oraz

poznawanie coraz nowszych umiejętności. Prowadzenie takiej grupy wymaga

sporej fachowości oraz specjalistycznej wiedzy na temat przedmiotu edukacji.

Środek> wiedza z zakresu edukacji, umiejetności dydaktyczne, aktywizacja

uczących.



grupy problemowe oraz decyzyjne

- posiadają dwojaki charakter

jeżeli występują w pracy z klientem, służą rozwiązywaniu konkretnych

problemów oraz podejmowaniu decyzji (np. dotyczących zaspokajania potrzeb

grupowych)

w przypadku prac służb socjalnych mają za zadanie osiąganie określonych

celów, np. opracowania programów socjalnych, poprawiania usług placówek.



grupy samopomocy

–cel> wzajemne wsparcie, pomaganie w rozwiązywaniu

problemów społecznych, psychologicznych, zdrowotnych, ekonomicznych itp.

przez jednostki i dla jednostek przeżywających takie same problemy.

Środek> doświadczenia uczestników, uczenie się społeczne, zasada wzajemnej

pomocy w rozwiązywaniu pomocy.

Według Kamińskiego wyróżniamy 3 odmiany pracy

grupowej:

1. Rozwojowo- wychowawcza

, grupy te mają na celu

wspierać rozwój osobowości jednostek, które mniej lub

bardziej świadomie identyfikują się stylami i

wartościami grupy. Kształtowane są na gruncie pracy

kulturalno- oświatowej dorosłych, młodzieży (w

domach kultury, klubach, w związkach i

stowarzyszeniach społecznych.

2. Rewalidacyjne

, stosują one pracę rozwojowo-

wychowawczą do oddziaływań na jednostki społeczne

lub fizycznie niedostosowane celem usprawnienia ich

społecznego funkcjonowania. Specjalną odmianą pracy

grupowej jest rozbijanie grupy uznanej za szkodliwą

np. przestępczej. Zadaniem pracowników socjalnych i

pedagogów jest

pomoc w nawiązywaniu właściwych powiązań i

interakcji jednostek z ich środowiskiem.

3. Psychoterapeutyczne

, ich zadaniem

jest usprawnienie społecznego i

psychicznego funkcjonowania jednostki w

oparciu o techniki z dziedziny psychologii

klinicznej w odniesieniu do lżejszych

przypadków. A więc pracownik socjalny

zajmujący specjalizujący się w tej postaci

metody grupowej musie mieć pogłębioną

znajomość psychologii oraz większą

praktykę z zakresy psychoterapii

Praca grupowa obejmuje

następujące zasady

1. Głównym źródłem pomocy dla każdego członka grupy są

inni

indywidualnie i zbiorowo.

2. Rozumienie i wykorzystywanie w pracy metody pracy

grupowej polegającej na wspólnym rozwiązywaniu

problemów, wyrażaniu

stosunku emocjonalnego wobec innych, kształtowaniu

wzorów stosunków

interpersonalnych, wpływu na innych

3. Dążenie do umocnienia zdolności uczestników do

funkcjonowania

samodzielnego i autonomicznego jako jednostki i jako

grupy

4. Nauczanie uczestników grupy wykorzystywania

doświadczenia grupowego do funkcjonowania w różnych

sytuacjach grupowych w realnym życiu

Fazy pracy grupowej

Praktyka pracy rewalidacyjnej i edukacyjnej wskazuje, iż bez

względu na rodzaj grupy oraz podejścia, które stosujemy

podczas naszej działalności, dynamizm życia grupy oraz

świadomego używania metody grupowej skupia się na

przynajmniej 4 etapach pracy:



tworzeniu grupy



umacniania jej norm oraz struktury



realizowanie celów grupowych



ocenianie wyników efektów działania i decyzja o dalszym

istnieniu lub rozwiązaniu grupy

Na każdym etapie mają miejsce techniki terapeutyczne oraz

elementy pracy socjalnej, które świadomie stosowane mogą

służyć uzyskaniu zadowalających wyników w pracy

grupowej.

Fazy pracy grupowej

1. Tworzenie grupy

- to etap, w którym jednostki

mające różne oczekiwania i potrzeby społeczne

wchodzą do nie znanej sobie zwykle zbiorowości

celem utworzenia grupy. Nowi członkowie poszukują

osób, z którymi mogliby znaleźć wspólny język. Inne

jednostki delikatnie badają, jak bardzo mogą zbliżyć

się do innych osób i zaangażować w pracę z grupą,

mogą występować również początkowe, niczym nie

uzasadnione antypatie. Jeżeli grupę tworzą osoby

mające ze sobą kontakt wcześniej (np. w pracy, w

szkole) to następuje odtworzenie przyjętych

wcześniej więzów interpersonalnych, które mogą

przyczynić się do ułatwienia bądź utrudnienia

integracji w grupie oraz realizacji jej celów.

Występować mogą również pewne utrwalone

wcześniej skłonności do zależności bądź

podporządkowania się innym.

Fazy pracy grupowej

2. Umacnianie norm oraz struktury grupy

- strukturę grupy stanowi

wzajemny układ pozycji, ról oraz funkcji, które zajmują poszczególni jej

członkowie. Charakterystyka rozwoju grupy ukazuje, iż wspólne poznawanie się

realizowane poprzez świadomie podejmowane działania prowadzi do stabilizacji

norm oraz jej struktury. Kształtowanie się norm i struktury stanowi etap

krytyczny dla dalszego istnienia grupy oraz jej rozwoju i może stanowić o

efektywności i realizacji grupowych celów. Z tego właśnie powodu liderzy

grupowy winni w sposób świadomy podejmować działania:



ukierunkowujące określenie właściwej pozycji w strukturze grupy każdego z jej członków

(wykorzystując mocne oraz słabe strony osobowości)



podtrzymujące własną odrębność członków grupy oraz ich identyfikację z jej celami

funkcjonowania i normami (użycie metod zadaniowych)



korygujące zachowania sprzeczne w uzgodnionymi wcześniej zasadami



intensyfikowanie współdziałania w obrębie grupy, prowadzącego do wspólnych sukcesów

Techniki pracy grupowej użyte w tej fazie do głównie sprawna komunikacji:

stosowanie

informacji zwrotnych - umiejętność parafrazowania, poznawanie elementów

werbalnej oraz

niewerbalnej komunikacji, dzielenie się odczuciami dotyczącymi wspólnie

realizowanych

spraw. Istotnym elementem jest również zorientowanie grupy na dany problem,

który ma

zostać rozwiązany. Na tym etapie pracy grupowej zalecane jest stosowane trybu

przypuszczającego, sformułować warunkowych, sygnalizujących pewną swobodę

decyzyjną

oraz różnorodność wyborów.

Fazy pracy grupowej

4. Ocenianie wyników działalności grupy

- stanowi

stały element służący korygowaniu działań

grupowych, jest również istotne dla grupy w chwili

osiągania przez nią zakładanych rezultatów albo w

chwili konieczności zakończenia działań

grupowych. Ocenę taka należy przeprowadzać nie

tylko w formie ustnej, ale również na piśmie

wykorzystując ankiety i kwestionariusze

, tworzone

specjalnie w tym celu. Ocena powinna uwzględniać

różnorodne aspekty funkcjonowania grupy, a także

ważne w aspekcie celu grupowego niedociągnięcia i

efekty. Zakres oraz wyniki oceny winny być

omówione ze wszystkimi członkami grupy. W grupie

szybko tworzą się mocne więzi emocjonalne, które

są trudne do zerwania, w wyniku tego może

powstać swoiste uzależnienie od grupy oraz strach

przed odejściem z niej, dlatego też praca grupowa

powinna przygotować swoich uczestników do

rozstania z grupą

Modele pracy grupowej

Beulah Rothmen oraz Catherine P. Pappell podkreślają, że

zadania oraz

cele, które stoją przed grupą świadczą o wyborze danego

modelu pracy.

Wyszczególniają one trzy główne modele:

. Model celów społecznych

- realizowany głównie przez

grupy, które służą pewnym celom społecznym,

organizowanych z powodów społecznie zdefiniowanych

interesów. W modelu tym podejmowane są działania,

zapewniające grupie zysk społeczny na poziomie lokalnej

społeczności. W praktyce, model ten stosuje się dla

rozwiązywania problemów dotyczących rozwoju

społeczności oraz ich aktywnego funkcjonowania;

celem

zorganizowanych grup jest działalność profilaktyczna oraz

kompensacyjna w stosunku do społeczności żyjącej w

zagrożonych dewiacją i patologią społeczną środowiskach

(rodzinnych, rówieśniczych czy lokalnych).

Przeprowadzane

zajęcia mają charakter kreatywny, rekreacyjno - sportowy,

rozwojowo - wychowawczy itp.

Modele pracy grupowej

2. Model celów naprawczych

- jest to model

terapeutyczny (kliniczny), co oznacza, iż uczestnicy

zajęć grupowych przejawiają pewne dewiacje czy

patologie, mają określone problemy indywidualne,

grupowe lub społeczne. Grupa pełni tutaj rolę

pewnego czynnika zmian, natomiast prowadzący,

stosując różne formy i techniki terapii, stara się

ułatwić interakcje zachodzące pomiędzy

poszczególnymi członkami grupy. Tego typu

interwencja zorientowana jest na aktualnym stanie

rzeczy, zajmując się problemami dysfunkcji w grupie

jak i w szerokim otoczeniu jednostki. Model celów

naprawczych ma szerokie zastosowanie w przypadku

instytucji nastawionych na resocjalizację oraz

placówek wychowawczo -opiekuńczych, różnych

poradniach specjalistycznych i rodzinnych jak również

w ośrodkach terapeutycznych (np. dla uzależnionych);

realizowany jest również w grupach rewalidacyjne,

resocjalizacyjnych, socjalizacyjnych i terapeutycznych.

Modele pracy grupowej

3. Model celów opartych na wzajemności

- model ten służy tak

poszczególnym jednostkom jak i całemu społeczeństwu;

jego

podstawowym założeniem jest to, iż każdą jednostkę można i należy

zbadać, zrozumieć oraz leczyć (czyli resocjalizować) jedynie w

aspekcie poszczególnych systemów i podsystemów społecznych,

których jest ona uczestnikiem

. W tym ujęciu, jednostka stanowi

istotę ukształtowaną oraz modyfikowaną w toku jej relacji i

stosunków z pozostałymi jednostkami oraz instytucjami społecznymi.

Punkt wyjścia dla pracy stanowią więc tutaj wzajemne zależności

pomiędzy jednostką a społeczeństwem, które stają się podstawą dla

usprawniania jej funkcjonowania indywidualnego i społecznego.

Zatem podstawę pracy w grupie stanowi tutaj wzajemny system

pomocy mający miejsce w grupie, który to nie jest zależny od

problemu posiadanego przez członków grupy, ale stanowi on

konieczny warunek dla jego rozwiązania. Model ten nie zakłada

priorytetowych celów terapeutycznych, natomiast niezwykle istotne

jest tutaj uruchomienie wzajemnych relacji w taki sposób, by powstał

niezbędny dla wszystkich uczestników grupy system wsparcia.

Model

ten kładzie szczególny nacisk na zaangażowanie się pomoc oraz

umacnianie relacji i więzi międzyludzkich, przy czym jednostka jest

tutaj rozpatrywana pod kątem przejawianej motywacji i zdolności do

postawy wzajemności.

Główne zadanie osoby prowadzącej grupę

stanowi mediacja oraz umożliwianie zaspokajania potrzeb grupy jak i

wzbudzanie jak największego zaangażowania jednostek w proces

wzajemnej pomocy. Ten model pomocy stosuje się w różnego typu

stowarzyszeniach oraz klubach (szczególnie w grupach

samopomocy).

Podstawowe zasady pracy

grupowej po raz pierwszy zostały

zdefiniowane przez A. Kaiser:



zasada kształtowania autonomii grupy

- pracownik

socjalny spełnia w grupie rolę ułatwiającą oraz

wspomagającą, co oznacza, iż cel jego stanowi

pomaganie poszczególnym członkom grupy i całemu

zespołowi w zdobywaniu samodzielności oraz

umiejętności do świadczenia samopomocy



zasada stosowania wiedzy naukowej

w organizacji

procesu grupowego - przy określaniu sposoby

udzielania pomocy, osoba prowadząca powinna

przede wszystkim korzystać z dorobku naukowego, a

dokładnie - ze stosowanych metod naukowych,

umożliwiających ustalanie faktów, analizę i diagnozę

dotyczące jednostki, grupy oraz otoczenia

społecznego

Podstawowe zasady pracy

grupowej po raz pierwszy zostały

zdefiniowane przez A. Kaiser:



zasada świadomego oraz intencjonalnego kierowania

interakcjami w grupie

- każda metoda stosowana w pracy z

grupą zakłada, iż zadaniem pedagoga jest nawiązanie z ową

grupą ukierunkowanych stosunków oraz świadoma

koncentracja na potrzebach poszczególnych jednostek i

celach grupy, które są określone poprzez wypowiedzi oraz

zachowania członków grupy (potrzeby te mogą być również

wyrażane przez oczekiwania instytucji, która prowadzi daną

grupę



zasada samowiedzy

oraz świadomego czerpania z własnych

zasobów - osiągnięcie takiego stanu rzeczy wymaga

świadomego korzystania przez pedagoga z własnej

osobowości



zasada akceptacji grupy oraz rozumnej empatii

- pracownika

socjalnego (pedagoga) powinna cechować empatia, lecz

oczywiście nie dla wszelkich możliwych zachowań; jest

zatem z jednej strony konieczne posiadanie empatii, zaś z

drugiej - realizowanie społecznych wymogów oraz zadań, w

zgodzie z określonymi normami

METODA ORGANIZACJI

SPOŁECZNOŚCI (ŚRODOWISKA)



Jest ona trzecią z podstawowych metod pracy

socjalnej, według Kamińskiego organizowanie

społeczności lokalnej dla zadań

socjalnych( społeczno -wychowawczych)

polega na ulepszaniu sytuacji społecznej,

lokalnej zjednoczonymi wysiłkami i

społecznych mobilizujących wszelkie siły

społeczne do działań opartych na wspólnym

planie wypracowanym za pomocą

odpowiednich badań kompleksowych. Metoda

organizowania środowiska stanowi swego

rodzaju sztukę planowania stosunków

społecznych w życiu społeczności lokalnej przy

spożytkowaniu dorobku nauki.

Jak w każdej metodzie tak i w tej możemy

wyróżnić następujące etapy:



1. rozpoznawanie, diagnoza potrzeb, braków

i zagrożeń



2. organizowanie zespołu pracy, polega ono

na podziale zadań miedzy instytucje, zespoły

itd.



3. planowanie i koordynacja działań

opiekuńczo- wspomagająco- rozwojowych



4. wtórne pobudzenie



5. systematyczne ulepszanie środowiska



6. kontrola i doskonalenie



Posługując się tą metodą w działaniach

socjalnych musimy pamiętać, że

uruchamiamy siły i procesy, których

prawdziwe źródła nie zawsze są nam

znane. Musimy też wspomnieć o technikach

stosowanych w praktyce ze społecznością.

Są to m.in. : strukturyzacja, zarządzanie-

administrowanie, przygotowanie planów i

opracowań formalnych, edukacja i

promocja, pokazy itd. Metoda ta jest rzadko

stosowana w pracy socjalnej.

GRUPA SAMOPOMOCY

Grupy samopomocy, w przeciwieństwie do innych grup interesu,

charakteryzują się początkową bezsilnością swoich członków wobec

dolegliwości utrudniającej im życie: nałogu, przewlekłej choroby,

niepełnosprawności, stygmatyzacji czy innej dysfunkcji fizycznej,

emocjonalnej lub społecznej. Doświadczenie ruchu AA przyniosło

ludziom obciążonym innymi uzależnieniami wysoce sformalizowaną

metodę organizowania transcendentnych doświadczeń psychicznych

zwaną „Programem 12 kroków".
Jego istotą jest koncentracja każdego uczestnika grupy na radzeniu

sobie z własnym uzależnieniem w otwartej wymianie wsparcia i nadziei

pomiędzy wszystkimi jej członkami, będącymi na różnych poziomach

opanowania tego -wspólnego dla wszystkich - problemu. Warunkiem

udziału w grupie jest uznanie swojej bezsilności i polecenie się opiece

Boga.
Praca grupy polega na: 1) wyznawaniu na tzw. mityngach grupy przez

jej początkujących członków, że uzależnienie ich przerasta; 2)

przedstawianiu przez zaawansowanych członków swoich doświadczeń w

opanowaniu uzależnienia; 3) wyzwaniu przez członka grupy słabnącego

pod naciskiem uzależnienia, innego z jej członków, aby swoją obecnością

go wspierał, nim ten stan nie minie (Kurtz 1990; Zastrow 1992; 138).

GRUPA WSPARCIA

Grupy spotykają się w szkołach, salach parafialnych, klubach przyszpitalnych

, w

każdym miejscu, gdzie na kilka godzin w tygodniu może usiąść i porozmawiać bez

przeszkód kilkanaście osób. Koszty informacji, korespondencji itp. grupy ponoszą

same lub pomagają im w tym sympatycy, których grupy słabsze ekonomicznie

starają się pozyskiwać. Mimo to w ruchu samopomocy zdaje się występować

pewna zbadana na gruncie amerykańskim prawidłowość: najwięcej szans na

trwanie i sukcesy mają grupy, które rozwinęły się w duże organizacje, gdyż tylko

takie organizacje są w stanie wyławiać z lokalnych grup najlepsze doświadczenia i

metody oraz efektywnie wykorzystywać „weteranów", którzy tylko w dużych

organizacjach mogą maksymalnie wykorzystywać swój potencjał (Powell 1990).
W Polsce, nie licząc grup AA, grupy samopomocy zaczęły powstawać w latach

osiemdziesiątych. Były to głównie grupy rodziców dzieci przewlekle chorych i

niepełnosprawnych. Trzeba jednak dodać, że pierwsze inicjatywy w tym zakresie

pojawiły się wśród rodziców takich dzieci już w początku lat sześćdziesiątych.

Badania grup samopomocy, prowadzone u nas od końca lat osiemdziesiątych

wskazują na ich potencjalną skuteczność w łagodzeniu indywidualnych i

społecznych problemów. W terminologii pracy socjalnej to pojęcie nie jest

jednoznaczne.

Najczęściej oznaczane są nim trzy zakresy znaczeniowe

1) wszelkie grupy tworzone w ramach metody grupowej, jako że dostarczanie

wsparcia klientom pracy socjalnej należy do celów tej metody;
2) jeden z typów tzw. grup oddziaływania (ang. treatment groups) stosowanych w

metodzie grupowej celem zaspakajania społeczno-emocjonalnych potrzeb swoich

członków, obok grup edukacyjnych, rozwojowych, terapeutycznych i

socjalizacyjnych (Toseland, Rivas 1995, s. 21);
3) Technika utrwalania rezultatów metody grupowej uzyskanych przez

pracowników socjalnych polegająca na tworzeniu z osób, z którymi zakończono

pracę metodą grupową, samodzielnie działających grup, służących

podtrzymywaniu

Grupa wsparcia

Wspólne cechy grup wsparcia w wyżej podanych

znaczeniach ujmuje psychologiczna definicja: „

Grupa

wsparcia - uznawana za jedną z form pomocy

psychologicznej -jest to grupa równoprawnych

uczestników spotykających się w celu wzajemnego

zapewnienia pomocy i oparcia w radzeniu sobie z

własnymi problemami, w udoskonalaniu swojego

psychicznego funkcjonowania i zwiększaniu skuteczności

własnych działań; przy czym źródłem tej pomocy jest

wzajemny wysiłek, umiejętności i wiedza członków,

często o podobnych kolejach losu i doświadczeniach

życiowych"

(Dobrzańska-Socha 1992, s. 78). Autorka tej

definicji uważa, że do prowadzenia grup wsparcia

niezbędne są zawodowe kompetencje

psychoterapeutyczne. Istnieją jednak opinie

psychologów i specjalistów innych zawodów

pomocowych skłaniające do przekonania, że grupy takie

mogą prowadzić pracownicy socjalni, pedagodzy, liderzy

grup samopomocy, przeszkoleni wolontariusze.

GRUPA WSPARCIA

Argumentem za tym jest powszechne istnienie tzw. w literaturze psychologicznej

spontanicznych lub naturalnych grup wsparcia, skutecznie działających bez

pomocy psychoterapeutów.
Są to: 1

) grupy rodzinne; 2) grupy nieformalne oparte na wzorach rodzinnych

, np.

gangi młodzieżowe czy nie złączeni więzami rodzinnymi ludzie wspólnie

wynajmujący mieszkania;
3)

organizacje społeczne

, takie jak a) ochotnicze stowarzyszenia pomocowe

zatrudniające specjalistów ze służby zdrowia, służb socjalnych itp. tylko do

pewnych prac, b) stowarzyszenia samopomocowe zrzeszające osoby nawzajem

pomagające sobie w radzeniu ze swoimi problemami, c) sekty religijne, w których

obowiązuje udzielanie wsparcia współwyznawcom, kształtowanie poczucia

wspólnoty z innymi, dostarczanie wiedzy, jak żyć, standardowych usług wsparcia w

typowych kryzysach życiowych.
Przykładem stosowania grup wsparcia jako techniki pomocowej przez specjalistów

rożnych zawodów -psychoterapeutów, służby medyczne, pracowników socjalnych

-jest wykorzystywanie jej przy udzielaniu pomocy psychospołecznej ofiarom

katastrof i klęsk żywiołowych. Uczestnictwo w tego rodzaju zdarzeniach u wielu

ludzi powoduje załamanie zdolności radzenia sobie ze stresem.
Grupy wsparcia są dla nich: 1) szansą podzielenia się z innymi
doświadczeniami i uczuciami,
2) miejscem zyskania nadziei na wyjście z trudności,
3) forum edukacji o reakcjach ludzkich wobec traumatycznych przeżyć.

Document Outline