Slajd 1

Pierwszy trymestr rozwoju – pierwszy

miesiąc



Około 18 (ok. 2,5 tyg.) dnia od poczęcia kształtuje się struktura

serca zarodka



Około 3 tygodnia w sercu zaczynają występować skurcze mięśni,

choć nie podlegają kontroli nerwowej



Pod koniec 1 miesiąca życia zaczyna rozwijać się centralny układ

nerwowy (mózg i rdzeń kręgowy)



Zaczynają się rozwijać wszystkie wewnętrzne organy: płuca,

wątroba, nerki, gruczoły dokrewne i system trawienny



Pod koniec 1 miesiąca widoczne są zawiązki, które staną się

później rękami i nogami



Przez cały okres prenatalny rozwój nóg jest opóźniony w stosunku

do rozwoju ramion



Pod koniec 1 miesiąca zarodek ma około 5 mm długości

Pierwszy trymestr rozwoju – drugi miesiąc



Pod koniec 8 tyg zarodek ma ponad 2,5 cm długości i waży

prawie 28 gramów



Na końcu kręgosłupa zaczyna być widoczny mózg z dwoma

możliwymi do rozpoznania płatami



Wydłużają się kończyny – można już rozpoznać kolana i łokcie



Również organy wewnętrzne kontynuują rozpoczęty w 1

miesiącu wzrost ale także zaczynają funkcjonować (np. nerki są

w stanie usunąć kwas moczowy z naczyń krwionośnych)



W 6 tyg pojawiają się uszy



Pod koniec 8 tyg twarz zarodka ma już „ludzkie” rysy



Pod koniec 8 tyg stają się widoczne zewnętrzne narządy

płciowe

Pierwszy trymestr rozwoju – trzeci miesiąc



Stale dojrzewają mózg i rdzeń kręgowy



Stopniowo dojrzewają nerwy i mięśnie co prowadzi do występowania

uogólnionych ruchów w odpowiedzi na pojawiające się zewnętrzne

stymulacje



Z końcem 12 tyg płód może już kopać, zginać palce rąk i nóg,

poruszać kciukiem, a nawet robić zeza, rozwijają się nawet paznokcie



Ma teraz ponad 7,5 cm długości i około 45 gramów



Niemal całkowicie ukształtowane oczy posiadają (zamknięte) powieki



Serce może już być słyszalne przy użyciu specjalistycznych urządzeń

Drugi trymestr rozwoju – czwarty miesiąc



Gwałtowne przyspieszenie wzrostu



Płód ma ponad 12 cm długości i waży około 300 gramów



Głowa nieproporcjonalnie wielka w stosunku do reszty ciała



Główne struktury mózgu przypominają podobne u człowieka

dorosłego



Płód jest dość aktywny (zamyka i otwiera usta)



Skóra płodu jest przezroczysta (brak pigmentu), a zatem

widać krążąca w naczyniach krew

Drugi trymestr rozwoju – piąty miesiąc



Płód ma teraz 20 cm długości i waży ponad 0,5 kg



Pojawiają się delikatne włoski na głowie – określane jako meszek

(

lanugo

) - , które stopniowo pokrywają całe ciało



Skóra pokryta jest woskopodobną substancją -

mazią płodową

która zabezpiecza płód przed ciągłym kontaktem z wodami

płodowymi



Wewnętrzne organy gwałtownie się rozwijają z wyjątkiem płuc,

które rozwijają się z opóźnieniem



Między 16 a 18 tyg matka zwykle odczuwa pierwsze ruchy płodu,

określane jako –

pierwsze odczuwalne ruchy płodu.



Płód ma okresy snu i czuwania



Podczas czuwania płód płacze, ssie palec, ma czkawkę, fika

koziołki

Drugi trymestr rozwoju – szósty

miesiąc



Płód ma około 30 cm



Zaczyna gromadzenie substancji tłuszczowych, jego waga

sięga 800 gramów



Zaczyna grubieć



Rozwija się pigmentacja



Na głowie rosną włosy



Można też zauważyć delikatne rzęsy



Rozpoczyna się twardnienie kości



Mimo tych sygnałów dojrzałości płód miałby niewielkie

szanse na przeżycie, gdyby urodził siew tym momencie

trwania ciąży



Głównym powodem śmierci wcześniaków jest niedojrzałość

płuc i nerek

Trzeci trymestr rozwoju – siódmy, ósmy

i dziewiąty miesiąc



Płód wydłuż się o około 50% i zyskuje około kg w 3

ostatnich miesiącach życia



Przez ostatnie dwa miesiące płód przybiera średnio około

250 gramów na tydzień



Dojrzewają korowe obszary mózgu odpowiedzialne za

zachowania motoryczne i sensoryczne (rozwijają się

odruchy, które ujawniają się w chwili urodzenia, np. odruch

ssania)

Porównanie masy ciała i wielkości dziecka w

poszczególnych okresach rozwoju

prenatalnego

Okres rozwoju

Wielkość ciała

Masa ciała

Pierwszy miesiąc

5 mm

Drugi miesiąc

2,5 cm

28 gramów

Trzeci miesiąc

7,5 cm

45 gramów

Czwarty miesiąc

12 cm

130 gramów

Piąty miesiąc

20 cm

500 gramów

Szósty miesiąc

30 cm

800 gramów

Siódmy, ósmy

Zwiększenie o około

50%

250 gramów na

tydzień

Dziewiąty miesiąc

Średnio 52 cm

Średnio 3200

gramów

Czynniki zaburzające

rozwój

prenatalny

Szkodliwość danego czynnika dla rozwijającego się organizmu zależy

od:

Właściwości matki oraz łożyska,

Właściwości konstytucyjnych dziecka, które czynią go mniej lub

bardziej podatnym na szkodliwe czynniki,

Okresu rozwojowego, w którym dany czynnik zadziałał

Innych czynników, działających uprzednio lub w tym samym

czasie, co zwiększa działanie głównego czynnika negatywnego,

Rodzaju, siły i długości czasu działania bodźca uszkadzającego.

Im wcześniejszy etap w rozwoju, tym szybsze tempo wzrostu,

intensywne dojrzewanie, słabsza obrona kosmówkowa

lub łożyskowa oraz odporność dziecka, stąd bardziej

rozległe i poważne efekty patogenne działających

czynników, które mogą zaburzyć kształtowanie się tego,

co zostało dziedzicznie przekazane (okresy krytyczne)

Czynniki zaburzające rozwój

prenatalny

czynniki

przyczyna

genetyczne

Przekazywane dziedzicznie

lub spowodowane

działaniem na komórki

rozrodcze: zygotę i embrion

szkodliwych czynników

powodujących zmiany

materiału dziedzicznego

aberracje chromosomowe

strukturalne

aberracje chromosomowe

liczbowe

mutacje monogenowe

mutacje poligenowe

Paragenetyczn

pozagenetyczn

Genetyczno-

konstytucjonalne

właściwości matki

stanowiące tzw. regulator

matczyny, wpływający na

modyfikację predyspozycji

genetycznych dziecka

wirus

pasożyt

promieniowanie

toksyny

niedotlenienie

Stany niedoborowe ilościowe

(niedożywienie) i jakościowe

(niedobory witamin)

Choroby matki

Komplikacje ciążowe

Stres matki

Urazy okołoporodowe

Teratogeny – leki terapeutyczne

Leki

Możliwy skutek

Aspiryna

w dużych ilościach – poronienie, krwawienie, kłopoty

noworodka z oddychaniem

Barbituraty

kłopoty noworodka z oddychaniem

DES (lek

zapobiegający

poronieniom)

anomalie narządów płciowych obu płci, rak pochwy i

szyjki macicy u kobiet

Izoretyna (wit. A

używana przy

leczeniu wysypek

zniekształcenia głowy i uszu, uszkodzenia serca i

centralnego układu nerwowego, problemy

zachowaniowe

Fenytoina (lek

rozkurczowy)

trzykrotny wzrost prawdopodobieństwa wystąpienia

wad serca i zahamowania wzrostu

Streptomycyna

utrata słuchu

Tetracyklina

Najczęściej plamy na zębach, może wpływać na rozwój

kości

Talidomid

Deformacje kończyn, deficyty sensoryczne, uszkodzenia

narządów wewnętrznych, śmierć

Teratogeny – narkotyki

Narkotyki

Możliwy skutek

Kokaina i „crack”

zahamowanie wzrostu, przedwczesny poród, drażliwość

noworodka, syndrom głodu narkotycznego

Heroina i

metadon

zahamowanie wzrostu, przedwczesny poród, drażliwość

noworodka, syndrom głodu narkotycznego, syndrom

nagłej śmierci

LSD i marihuana

Przy znacznych ilościach – prawdopodobny powód

przedwczesnych porodów i zahamowań wzrostu,

uważane za przyczynę odrywania się kawałków

chromosomów, ale efekt ten nie jest pewny

Teratogeny – warunki związane z

matką

Warunki

związane

z matką

Możliwy skutek

Wiek

nastoletnie matki oraz kobiety powyżej 35 roku życia

mają dzieci z niższa wagą urodzeniową niż matki w

optymalnym wieku rozrodczym, prawdopodobieństwo

urodzenia dziecka z syndromem Downa rośnie wraz z

wiekiem

Alkohol

uszkodzenia mózgu, serca, zahamowanie wzrostu,

opóźnienie umysłowe, płodowy zespół alkoholowy

Cukrzyca

trzykrotny wzrost prawdopodobieństwa wystąpienia

wszystkich typów wad wrodzonych, nie wyłączając takich

jak: bezmózgowie, rozszczepienie kręgosłupa, wady

wrodzone serca

Niedożywienie

wzrost prawdopodobieństwa zahamowania wzrostu,

wcześniactwo, kłopoty z koncentracja uwagi, małe

zdolności społeczne, szczególnie wtedy gdy matka była

niedożywiona w okresie poprzedzającym ciążę

Fenyloketonuria

opóźnienia rozwojowe mózgu i głowy, opóźnienie

umysłowe, wady serca

Papierosy

zahamowanie wzrostu, wcześniactwo

Teratogeny – infekcje

Infekcje

Możliwy skutek

AIDS

wrodzone deformacje, dziecko bezbronne wobec infekcji

Cytomegalowirus

głuchota, ślepota, anomalie rozwoju głowy i mózgu,

opóźnienie umysłowe

Liszaje

opóźnienie umysłowe, uszkodzenie oczu, śmierć

Różyczka

opóźnienie umysłowe, uszkodzenie oczu, głuchota, wady

wrodzone

Syfilis

opóźnienie umysłowe, poronienie, ślepota, głuchota,

śmierć

Toksoplazmoza

anomalie rozwoju głowy i mózgu, opóźnienie umysłowe

Teratogeny – zagrożenia środowiskowe

Zagrożenia

środowiskow

Możliwy skutek

Ołów

Poronienie, anemia, opóźnienie umysłowe

Rtęć

Anomalie rozwoju głowy i mózgu, brak koordynacji

motorycznej, opóźnienie umysłowe,

PCV

Zahamowanie wzrostu

Promieniowanie

Białaczka, anomalie rozwoju głowy i ciała, rak, zmiany

genetyczne, poronienie, urodzenie martwego dziecka

W łonie matki – wstrząsy,

obroty

i salta



Płód obija się o ściany macicy i jest podrzucany jak ziarnko w

grzechotce



Badania ultrasonograficzne pokazują, że płód porusza się już pod

koniec pierwszego trymestru ciąży



Początkowo unosi się w wodach płodowych równie często z głową

skierowaną w dół jak i w górę, lecz po ok. połowie ciąży coraz

częściej skierowany głową w dół



Najprawdopodobniej nieustannie odczuwa wszelkie zmiany swej

pozycji



Każdy ruch i dotykanie ścianek macicy płód czuje doskonale gdyż

jego zmysł równowagi i dotyku funkcjonuje bardzo dobrze



Płód żywo poroniony w trzecim miesiącu ciąży reaguje odruchowo na

dotknięcie włosem w okolicy ust, u wcześniaka urodzonego trzy

miesiące przed terminem na podobny bodziec wrażliwa jest i reaguje

cała powierzchnia ciała

W łonie matki – smak



W latach 30-tych na uniwersytecie we Frankfurcie lekarz DeSnoo

opracował dla kobiet mających nadmierną ilość wód płodowych
eksperymentalną terapię, która stosował w końcowym okresie ciąży.



Polegała ona na wstrzyknięciu do płynu owodniowego roztworu sacharyny

w takiej ilości, która czyniła wody słodszymi od normalnie posłodzonej
kawy.



Lekarz miał nadzieję, że słodycz wód zmusi płód do połykania przez płód

nadmiaru wód.



W celu sprawdzenia tej hipotezy wstrzykiwał wraz z sacharyną specjalnie

dobrany barwnik, taki który po spożyciu przez płód pojawia się w moczu
matki: z żołądka płodu przechodzi do jego krwi, stamtąd poprzez łożysko
do krwi matki, a następnie przez nerki dostaje się do moczu.



Gdy wstrzykiwano sam barwnik w moczu matki pojawiała się niewielka

ilość barwnika, co było zgodne z przewidywaniem, bo płód tak czy inaczej
wypija nieco wód.

W łonie matki – smak



Natomiast po wstrzyknięciu sacharyny stwierdzono w moczu

znacznie więcej barwnika, co wskazywał, że istotnie płód połykał
nieco więcej wód. Obwód brzucha matek zmniejszył się.



Wyjątek stanowiła kobieta, u której dziecka po porodzie

stwierdzono niedrożność przełyku.



Musiało mu to uniemożliwiać połykanie czegokolwiek także w życiu

płodowym. Był to pośredni dowód na to, że inne płody rzeczywiście
piły wody płodowe.



Ostatecznie metoda wstrzykiwania sacharyny okazał się

nieskuteczna jako metoda terapeutyczna.



Jeden z powodów zaniechania terapii – podobnie jak u dorosłych i

płody po niedługim czasie wydawały się przesycone nadmierną
słodyczą.

W łonie matki – świat

dźwięków



Można spodziewać się, że łonie nie jest tak spokojnie jak

wskazują obiegowe opinie.



W pobliżu macicy znajduje się kilka hałaśliwych organów –

pomp anatomicznych, które nieustannie burczą i bulgoczą: jelita,
serce i płuca. Za każdym razem gdy kobieta przemówi, jej głos
wędruje przez płuca ku dołowi z równą siłą tej z którą wydostaje
się na zewnątrz. Nawet jeżeli matka mówi cicho to każde
wypowiedziane przez nią słowo jest niemalże wykrzykiwane do
ucha jej dziecka.



Co słyszy płód? Badania dowodzą, że płód ma zdolność

słyszenia tylko w ostatnim trymestrze ciąży.



Co z biciem serca matki? Nie wywiera on piętna na życiu płodu,

dziecka i potem dorosłego. Nieustanne bicie serca nie przyciąga
uwagi płodu.



Co z głosem matki? Głos kobiecy słyszany we wnętrzu ciała

mówiącej na tyle różni się od swego normalnego brzmienia, że
noworodek nie jest w stanie rozpoznać głosu matki jako tego
samego, którego słuchał jako płód. Jednak jakaś cech mowy –
może rytm- zachowuje się w pamięci.

W łonie matki – świat dźwięków

Co z biciem serca matki?



Bicie serca matki jest tak wyraźne, że wielu ludzi sądzi, że odciska

niezatarte piętno na psychice płodu, dziecka i wreszcie człowieka
dorosłego.



Prawda jest jednak inna. W niektórych okolicznościach odgłos bijącego

serca wpływa na zachowanie noworodka, lecz w tych samych warunkach
podobnie działają kołysanki, rozmowa i inne dźwięki zupełnie nie
przypominające bicia serca.



Rytmiczne dźwięki uspokajające noworodka działają nań tak samo,

niezależnie od tego czy są znacznie szybsze, czy wolniejsze niż bicie
serca matki.



Bardziej prawdopodobne jest, że płód prawie nigdy nie zauważa odgłosu

bicia serca, że jest do niego tak przyzwyczajony, jak dorośli
przyzwyczajają się do cichej muzyki sączącej się z głośników w sklepach
czy restauracjach.



Przyzwyczajenie to – habituacja – wymaga funkcjonowania tylko

najbardziej elementarnych części układu nerwowego. Zatem łatwo mieści
się w zakresie możliwości bardziej dojrzałego płodu.

W łonie matki – świat dźwięków

Co z głosem matki?



Anthony DeCasper i Melanie Spence z University of North Carolina w

Greensboro przeprowadzili eksperyment.



Poprosili oni 16 kobiet, by przez ostatnich 5,6 tygodni trwania ciąży

dwa razy dziennie czytały na głos pewne opowiadanie.



Trzydniowym noworodkom pozwolono na dokonanie wyboru między

tym a innym opowiadaniem odtwarzanym przez głośnik.



Wyboru dokonywały poprzez różnicowanie siły z jaką ssały smoczek.



13 z 16 noworodków wybrało opowiadanie, które ich matki czytały

będąc w ciąży.



Płód tak często słyszy głos matki, że gdy się urodzi jest z nim

oswojony. Po narodzeniu brzmi on inaczej, ale jego melodia i rytm
pozostają niezmienione.



Dlatego noworodek rozpoznaje głos matki na długo zanim nauczy się

rozpoznawać głos ojca.

W łonie matki – emocje i stres

Eksperyment Shaw, Wheeler, Morgan (1970) nad wpływem
stresu emocjonalnego na płód:



Przebadali 150 żon żołnierzy



Wszystkie spodziewały się pierwszego dziecka



Każda z nich w połowie ciąży wypełniała kwestionariusz

oceniający poziom niepokoju



Okazało się że podwyższone wyniki w tym kwestionariuszu

oznaczały:



Niższą wagę noworodka tylko nieco częściej, niż można

byłoby oczekiwać na podstawie rozkładu losowego



Ogólnie rzecz biorąc, okazało się, że poziom niepokoju

pozwolił w przybliżeniu przewidzieć wagę dziecka w 6%
przypadków

W łonie matki – alkohol i stres



Ze wszystkich rodzajów stresorów tylko dwa zostały przebadane na tyle

dokładnie, że można na ich temat wyciągać uogólnione wnioski na temat

ich rzeczywistego wpływu na rozwój i samopoczucie płodu. To alkohol i

nikotyna.



W ciągu kilku minut po spożyciu alkoholu przez matkę ciężarną

przedostaje się on do krwiobiegu matki, niemal natychmiast przechodzi
przez łożysko i pojawia się we krwi płodu



Spożyty przez matkę alkohol przedostaje się w niewielkiej ilości do wód

płodowych, które jak wiadomo, płód połyka. Alkohol pojawia się w wodach
płodowych później niż we krwi matki, ale pozostaje w nich dłużej



Mniej więcej pół godziny po tym jego stężenie osiąga maksimum we krwi

matki, podobne maksimum osiąga ono we krwi płodu



Około połowy krwi matki płynie do jej mózgu, trafia tam więc około

połowy zawartego we krwi alkoholu, u płodu proporcja ta jest jeszcze
większa



Zatem gdy upija się matka, upija ona także dziecko, które nosi ona w

swoim łonie

W łonie matki – palenie i

stres



Zaciągnięcie się przez kobietę dymem z papierosa powoduje

wprowadzenie do płuc podobnej ilości tlenku węgla jak podczas wdechu
gazów wydobywających się z rury wydechowej



Wypalając jednego tylko papierosa wprowadza ona do organizmu jedną

dziesiątą część śmiertelnej dawki nikotyny, znaczną część cyjanku oraz
innych substancji chemicznych, z których większość jest szkodliwa, jeśli
nie wręcz trująca



Tlenek węgla z wypalonej w ciągu dnia choćby tylko połowy paczki

papierosów zmniejsza o od 1/3 do ½ ilość tlenu normalnie
dostarczanego komórkom, podczas gdy układ nerwowy pobudzany jest
sztucznie przez nikotynę



Organizm dorosłego jest dostatecznie silny i stabilny, by – do pewnego

stopnia przynajmniej – wytrzymać takie zaburzenia fizjologiczne



Ale organizm płodu dopiero się rozwija i ta sama ilość nikotyny, która

stymuluje układ nerwowy człowieka dorosłego, może obniżyć aktywność
płodu



Dlatego gdy matka zapala papierosa płód zaczyna „mniej” oddychać



Palenie wpływa także na zahamowanie wzrostu płodu

W łonie matki – niedotlenienie i

stres



Duże wysokości nad poziomem morza: stężenie tlenu w powietrzu

jest z naturalnych przyczyn zmniejszone.



Gdy nie zaaklimatyzowany dorosły wespnie się na szczyt wysokiej

góry, będzie prawdopodobnie odczuwał skutki niedotlenienia, w
postaci ostrej choroby wysokościowej. Jej objawami są: ból głowy,
osłabienie, drażliwość, trudności w koncentracji uwagi, bezsenność.



Kobiety żyjące na dużych wysokościach kompensują niską zawartość

tlenu w powietrzu, wytwarzając szczególnie duże łożyska – wówczas
choć we krwi matki jest mniej tlenu, który może zostać przekazany do
krwi płodu, przynajmniej jest on przekazywany bardziej wydajnie.



Nie pozwala to jednak na całkowicie skompensowanie niedoboru

tlenu we krwi.

W łonie matki – niedotlenienie i

stres

Badania Saco-Pollitt porównujące dzieci peruwiańskich urodzonych w
Andach n wysokości 4200 m n.p.m. z dziećmi urodzonymi niemal na
poziomie morza w Limie (przy uwzględnieniu wykształcenia i
pochodzenia społecznego rodziców, zawodu ojca i in. Zmiennych)
pokazały, że dzieci urodzone w Andach:

•

Ważyły mniej,

•

Miały słabsze napięcie mięśniowe,

•

Poruszały się mniej i gwałtowniej,

•

Słabiej się koncentrowały

•

Więcej płakały – zatem zachowywały się jak cierpiący na ostre

niedotlenienie dorośli

Istniją też pośrednie dowody na to, że niedotlenione płody, podobnie jak
niedotlenieni dorośli, cierpią na bóle głowy

Ocena funkcji

noworodka – Skala

Apgar

ppearance

Zabarwienie skóry

0 1 2

uls

Czynność serca

0 1 2

rimace

Odruchy

0 1 2

ctivity

Napięcie mięśniowe

0 1 2

espiration

Czynność

oddychania

0 1 2

Skala Virginii Apgar (1953)

Skala ocen:

7 -10

Dobry stan

4 – 6

Średni stan (tlen)

0 - 3

Ciężki stan – konieczne wspomaganie

akcji oddechowej

Odruchy noworodka

Odruchy

wspólne dla

noworodka i

dorosłego

Mruganie

zamykanie powiek przy próbie dotknięcia rogówki

Odruch źrenicowy

zwężanie się źrenicy pod wpływem światła

Ssania

Połykania

Wydalania moczu i

kału

Odruch kolanowy

Stuknięcie w ścięgno, poniżej rzepki pod kolanem

powoduje szybki wyprost kolana

Występujące

tylko u

noworodka

i/lub

niemowlęcia a

zanikające lub

patologiczne u

człowieka

dorosłego

Odruch

Babińskiego

unoszenie dużego palca przy podrażnieniu stóp

Odruch toniczno-

szyjny

wraz z odwróceniem głowy wyprostowują się

kończyny po tej samej stronie, a kurczą po przeciwnej

Odruch Moro

unoszenie kończyn i przyciąganie ich do ciała w geście

obejmowania

Odruch chwytny

Zaciskanie dłoni na przedmiocie i mocne trzymanie,

tak że można dziecko unieść w górę i oderwać od

podłoża

Odruch marszu

automatycznego

Przy dotknięciu stóp z podłożem dziecko wykonuje

rytmiczne ruchy chodzenia

Odruch

poszukiwania

piersi

Dziecko odwraca głowę w tę stronę, po której

dotkniemy jego policzka/okolic ust

Literatura

Harwas-Napierała, B., Trempała, J. (2000).

Psychologia rozwoju

człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka

Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN

Vasta, R., Haith, M.M., Miller, S.A., (1995).

Psychologia dziecka

Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

Maurer, D., Maurer, Ch., (1994).

Świat noworodka

. Warszawa:

Wydawnictwo Naukowe PWN

Turner, J.S., Helms, D.B., (1999).

Rozwój człowieka

. Warszawa:

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

Document Outline