Czym zajmuje się onkologia?
Jacek Jassem
Katedra i Klinika Onkologii i Radioterapii
jjassem@amg.gda.pl
Czym zajmuje się onkologia?
Jacek Jassem
Katedra i Klinika Onkologii i Radioterapii
jjassem@amg.gda.pl
Ważniejsze pojęcia
•
Onkologia: nauka o nowotworach
•
Nowotwór: rozrost komórek cechujący się autonomią i
niezależnością od czynników regulujących wzrost
•
Łagodny nowotwór: zmiana zlokalizowana; rokowanie
bardzo dobre.
•
Złośliwy nowotwór: zmiana naciekająca
sąsiednie struktury i zdolna do tworzenia przerzutów;
rokowanie poważne.
•
Rak jest zawsze złośliwy.
Ważniejsze pojęcia (cd.)
•
Karcynogen: Czynnik lub substancja wywołująca nowotwór
•
Ko-karcynogen: Czynnik nasilający działanie rakotwórcze
•
Mutagen: Czynnik zdolny przekształcić komórkę normalną w
złośliwą
•
Przerzuty: przeniesienie komórek nowotworu z jednej części
ciała do innej; komórki w nowym ognisku
są takie same, jak w ognisku pierwotnym
Czynniki zwiększające
ryzyko wystąpienia nowotworu
wiek
dziedziczność
osłabienie odporności
styl życia i środowisko naturalne
Czynniki rakotwórcze
czynniki chemiczne
czynniki fizyczne
mikroorganizmy onkogenne
Zachorowalność na raka u mężczyzn
Zachorowalność na raka u kobiet
Statystyka nowotworów w Polsce
- około 110.000 nowych zachorowań rocznie
- około 80.000 zgonów rocznie
- około 20% ogółu zgonów (druga przyczyna
po chorobach układu sercowo - naczyniowego)
- współczynniki zgonów: około 240/100.000
u mężczyzn i 170/100.000 u kobiet
Zachorowalność na raka płuca w Europie
mężczyźni
kobiety
Wzrost liczby zgonów
nowotworowych wynika przede
wszystkim ze wzrostu liczby
zgonów z powodu raka płuca.
Gdyby nie ten fakt, liczba
zgonów nowotworowych miałaby
tendencję malejącą
Przyczyny wzrostu liczby zgonów
na nowotwory na świecie
Wydłużenie średniego czasu życia
Lepsze rozpoznawanie
Dokładniejsze dane statystyczne
Zmiany stylu życia i czynników środowiskowych
Ważniejsze chemiczne czynniki rakotwórcze
Czynnik
Lokalizacja nowotworu
Aflatoksyny
Wątroba
Benzen
Szpik
Eter dwuchlorometylowy
Płuco
Chrom
Płuco
Chlorek winylu
Wątroba, płuco, mózg
Nitrozoaminy
Przewód pokarmowy
Nikiel
Płuco, jama nosowa
Ważniejsze fizyczne czynniki rakotwórcze
Czynnik
Lokalizacja nowotworu
Promieniowanie jonizujące
Białaczki, rak tarczycy,
rak płuca
Promieniowanie ultrafioletowe
Rak skóry, czerniak
Azbest
Międzybłoniak, rak płuca
rodzinne nagromadzenie pewnych nowotworów
rola dziedziczności w indywidualnych przypadkach nie
jest jasno określona
•
rak piersi
•
rak jajnika
•
rak jelita grubego niezwiązany z rodzinną
polipowatością
Nowotwory rodzinne
Upośledzona odporność
Pierwotna (np. zespoły wrodzone)
Wtórna (np. AIDS, leki immunosupresyjne)
Leki immunosupresyjne: 8% roczne ryzyko
zachorowania (100 x większe niż w normalnej populacji);
dotyczy szczególnie chłoniaków
i białaczek
Czy możemy zapobiegać nowotworom?
Czynniki związane ze stylem
życia
(około 70% ogółu przyczyn)
Dym papierosowy
Dieta, otyłość
Nadużywanie alkoholu
Czynniki zawodowe
Wirusy przenoszone drogą płciową
Działanie promieni słonecznych
Zgłoś się do lekarza,
jeśli zauważysz:
- Zgrubienie
- Zmianę w obrębie znamienia
- Nienormalne krwawienie
Zgłoś się do lekarza, jeśli:
- Masz przewlekły kaszel
- Masz chrypkę
- Masz zaburzenia przewodu pokarmowego
- Chudniesz bez wyraźnej przyczyny
Wczesne wykrycie nowotworu
jest możliwe u większości chorych
W tym celu konieczne jest:
-
uważne wysłuchanie chorego
-
dokładne badanie przedmiotowe
-
proste badania dodatkowe (test Papanicolau, krew
utajona w stolcu, analiza krwi i moczu)
Przyczyny opóźnienia w rozpoznaniu
z winy chorego (nieznajomość objawów, strach przed
chorobą i jej leczeniem,
brak wiary w możliwość wyleczenia)
z winy lekarza (nieznajomość lub lekceważenie
objawów, niedokładne badanie, brak wiary w możliwość
wyleczenia)
”Zapobieganie jest znacznie lepsze
od leczenia, ponieważ pozwala
uniknąć mozołu chorowania”
Thomas Adams
angielski lekarz z XVII wieku