Wielkopolskie Centrum Edukacji Medycznej

Ratownik medyczny Tomasz Liber

Tlenoterapia to leczenie tlenem, metoda terapeutyczna polegająca na 

wykorzystywaniu tlenu w leczeniu poprzez zwiększenie stężenia tlenu 

w powietrzu wdechowym lub podawanie do oddychania "czystego" tlenu.

Nasze neurony, są szczególnie wrażliwe na niedotlenienie. Przerwanie 

dostarczania tlenu do mózgu na ok. 4 minuty prowadzi do nieodwracalnych 

zmian, a następnie do śmierci. 

Także przewlekła hipoksja, czyli stałe lub okresowe, powtarzające się epizody 

zmniejszenia stężenia parcjalnego tlenu we krwi mogą mieć istotne znaczenie 

patologiczne.

- Niedotlenienie (hipoksja) – jedyne wskazanie

PaO

2 

 < 85%

 1. Sinica - występuje, gdy stężenie odtlenowanej hemoglobiny wynosi co 

najmniej (Uwaga: objaw ten nie występuje u chorych z ciężką 
niedokrwistością 

       [stężenie hemoglobiny we krwi <5 g%]);
2. Duszność - wyraz nadmiernej pracy mięsni oddechowych w celu 

zwiększenia wentylacji 

        minutowej;

3. Niepokój, pobudzenie, lęk - świadczą o niedotlenieniu ośrodkowego 
układu nerwowego;
4. Utrata przytomności - występuje w skrajnych stanach niedotlenienia 
ośrodkowego układu     

        nerwowego;

5. Kwasica metaboliczna - jest wyrazem przemiany beztlenowej w 
tkankach 
       (Uwaga: konieczne jest okresowe powtarzanie badania 
gazometrycznego). 

1. Bierna - tlen jest wdychany dzięki zachowanej wydolnej wentylacji 

chorego.

2.   Czynna - tlen (lub mieszanina oddechowa) wtłaczany jest do dróg 

oddechowych i pęcherzyków płucnych przy pomocy oddechu 
wymuszonego (oddech zastępczy). 

Tlen podaje się przez: cewnik nosowy, okulary tlenowe, 

maskę twarzową, namiot tlenowy lub przy użyciu respiratora

W określonych przypadkach stosuje się tlen pod 
zwiększonym ciśnieniem (tlenoterapia 
hiperbaryczna) przy użyciu komory hiperbarycznej.

Kaniule (tzw. wąsy) wprowadzone do przewodów 
nosowych, służące do podawania tlenu 

Cewnik wprowadzony do przewodu 
nosowego

Uwaga: Skuteczność tej metody leczenia tlenem 
zależy od wielkości wentylacji minutowej 
i szybkości dopływu tlenu. 

Maska twarzowa bez możliwości 
regulacji stężenia gazów w mieszaninie 
oddechowej 

Uwaga: Dzieci - zwłaszcza najmłodsze – 

najczęściej źle tolerują maskę twarzową. 

Maska twarzowa zaopatrzona w 
zwężkę (Z) umożliwiającą regulację 
stężenia tlenu w mieszaninie oddechowej 
(O

2

 - dopływ czystego tlenu).

Stosowana jest w leczeniu przewlekłej 
niewydolności oddechowej.

Maska twarzowa z workiem oddechowym 
(W) i zastawką (O

2

 - dopływ czystego tlenu)

Budka głowowa służąca do tlenoterapii u 
niemowląt 
i dzieci w wieku poniemowlęcym 

Worek samorozprężalny  
przystosowany do wentylacji mieszaniną 
wzbogaconą w tlen 
(O

2

 - miejsce podłączenia dopływu 

czystego tlenu; 
R - rura karbowana, której długość 
determinuje zawartość tlenu w 
mieszaninie gazów) 

1. Stosuj tlen tylko w przypadku niedotlenienia (hipoksja), 
niezależnie od    
     mechanizmu jego powstania.

2. Stosuj odpowiednie stężenie cząstkowe tlenu tak aby uzyskać 
Pa0

2

 co 

     najmniej 80 mm Hg. 
                              Uwaga: W szczególnych sytuacjach 
klinicznych 
                       (np. zatrucie tlenkiem węgla) Pa0

2

 powinno być 

większe.

3. Stosuj tylko tlen ogrzany do temperatury ciała, o wilgotności 
względnej 100%.

4. Do oddychania podawaj jedynie tlen medyczny (tzn. 
posiadający atest).

Tlen jest lekiem, i tak jak każdy lek należy go stosować zgodnie 

ze wskazaniami  i dokładnie dawkować. 

Przedawkowanie tlenu prowadzi do wystąpienia działań toksycznych. 

Przedawkowanie tlenu jest szkodliwe dla organizmu, ponieważ działa 

toksycznie, co ujawnia się w wielu narządach już po 8-24 godzinach 

oddychania tlenem w stężeniu 100%.

1. Układ oddechowy – jedna z przyczyn rozwoju dysplazji oskrzelowo-płucnej.    
    Równocześnie dochodzi do zmian degeneracyjnych nabłonka dróg 
oddechowych 
    i upośledzenia czynności rzęsek, co powoduje zaleganie śluzu i rozwój zmian 
obturacyjnych.

2. Mózg - rozwój kwasicy tkankowej (przesunięcie krzywej dysocjacji 
hemoglobiny 
     i utrudniony transport C0

2

), która sprzyja wystąpieniu drgawek i stanu 

padaczkowego.

3. Układ krążenia – zmniejszenie rzutu systemowego i przepływu mózgowego 
(skurcz tętnic).

4. Erytrocyty - dochodzi do utleniania białek błony komórkowej i wystąpienia 
hemolizy.

5. Gałki oczne - jedna z przyczyn rozwoju retinopatii wcześniaków w wyniku 
uszkodzenia    
     siatkówki.  Jest to częsta przyczyna ślepoty. 

1. Zakażenia - są wynikiem podawania skażonej mieszaniny 
oddechowej (brudne cylindry, 
    przewody lub - najczęściej - skażony nawilżacz).

2. Powikłania techniczne - pęknięcie żołądka (np. gdy cewnik donosowy 
ulegnie 
     przemieszczeniu do przełyku lub źródło tlenu zostanie pomyłkowo 
połączone ze 
     zgłębnikiem żołądkowym), rozłączenie się przewodów 
doprowadzających tlen pod 
     ciśnieniem.

3. Wybuch i zapłon - mogą wystąpić przy zetknięciu smarów z tlenem 
pod wysokim   
     ciśnieniem (np. zapalenie się uszczelki przy cylindrze sprężonego 
tlenu). 

 

      Uwaga: Tlenoterapia jest skuteczną i bezpieczną metodą leczenia pod 

warunkiem przestrzegania podstawowych zasad i używania odpowiedniego 

sprzętu.