Problem podstawowy – jakie
badania
Pierwszy dylemat: zyski versus koszty
- należy ocenić realne zyski z podjętych
badań (przegląd literatury)
- należy realnie ocenić koszty, które
poniosą uczestnicy badań
- nie należy zapominać, że kosztem jest
także czas poświęcony na udział w badaniu
Badania niepoprawne metodologicznie to
badania nieetyczne (Brzeziński)
Rodzaje zgody na udział w
badaniu
1. Świadoma, dobrowolna, poinformowana
zgoda
2. Zgoda poinformowana, brak informacji, w
jakiej części eksperymentu uczestniczy w
danym momencie badany
3. Zgoda na okłamywanie
4. Zrzeczenie się do bycia poinformowanym
Rodzaje zgody na udział w
badaniu - cd
5. Zgoda pozornie poinformowana –
dezinformacja na temat części badania
6. Brak informacji, brak zgody – badani nie
wiedzą, że uczestniczą w eksperymencie
7. Oszukiwanie – cel badania jest różny od
tego czego spodziewa się uczestnik
8. Oszukiwanie przez osobę trzecią –
współpracownik gra rolę uczestnika badania i
wprowadza badanego w błąd
Zwodzenie badanych
1. Fałszywe informacje o głównym celu badania
2. Fałszywe informacje o stosowanych
bodźcach
3. Wprowadzenie współpracownika, jako
badanego
4. Przekazywanie fałszywych informacji
zwrotnych
Zwodzenie badanych - cd
6. Mimowolne uczestniczenie w badaniu
7. Nieświadomość, że badanie jest w toku
8. Rejestracja badania bez uzyskania zgody
9. Dwa zależne badania przedstawiane są jako
niezależne
Nie każda z procedur oszukiwania
(maskujących) jest w sposób oczywisty
nieetyczna czy przynosząca cierpienia
Problemy etyczne związane z
oszukiwaniem badanych
1. Naruszenie prywatności
2. Ponoszenie przez badanego ryzyka, na
które nie wyraził zgody
3. Brak możliwości decydowania o sobie
4. Brak odkłamania
5. Brak odreagowania
6. Błędne założenia metodologiczne
Wprowadzanie instrukcji
maskujących
Zanim wprowadzimy instrukcję maskującą,
zastanówmy się:
- czy jest to konieczne;
- czy instrukcja maskująca nie wpłynie na
wyniki;
- w jaki sposób wyjaśnimy badanym, o co
naprawdę chodziło w badaniu i czemu ich
oszukiwaliśmy
Cechy relacji badacz – uczestnik
badania
Relacja badacz – uczestnicy badania może
wpłynąć na otrzymywane wyniki, a także na
samopoczucie badanych:
- oczekiwania badanego
- lęk badanego przed oceną
- oczekiwania badacza
Możliwe konsekwencje relacji
badacz - uczestnik badania
Badania Orne’a
Osoba badana spostrzega sytuacje badawczą
zgodnie z założeniami badacza, badanie jest w
pełni dobrowolne, a jego wyniki nie są dla
uczestnika zagrażające
Badany pragnie odkryć cel badania i pomóc
badaczowi w potwierdzeniu hipotezy
Zagrożenia dla uczestników
badania
2. Koncepcja Rosenberga
Sytuacja badania wywołuje w uczestnikach lęk
– badani są nastawieni na ochronę poczucia
własnej wartości – czują się oceniani.
Stosunek badacz badany jest niesymetryczny;
- badacz ocenia – badany jest oceniany
- badany obawia się zderzenia obrazu samego
siebie z obrazem, który może wyłonić się z
badania
Efekt Rosenthala
Badacz nastawiony jest na potwierdzenie
hipotezy badawczej
Źródła oczekiwań wstępnych:
- osobowość badacza (autorytaryzm,
dogmatyzm, sztywność, nieufność,
konformizm)
- dane o badanym – obiektywne i subiektywne
- uprzednie kontakty z uczestnikiem badań
(minimalizujmy, nie badając znanych osób –
albo kategorii osób – np. studenci)
Efekty Rosenthala
Efekt Galatei
- lubimy badanych, oczekujemy tylko
„pozytywnych” wyników i takie otrzymujemy (np.
badamy emocje matek po urodzeniu pierwszego
dziecka)
Efekt Golema
- źle myślimy o badanych, oczekujemy negatywnych
wyników i takie właśnie otrzymujemy (np. badamy
emocje więźniów skazanych za zabójstwo)
Innymi słowy samosprawdzająca się przepowiednia
Wprowadzanie wyników badań do
świadomości społecznej
1. Obowiązki wobec uczestników
- przekazanie informacji zwrotnych
- dbałość o utrzymanie anonimowości
- dbałość o stan psychiczny w trakcie i po badaniu
2. Obowiązki wobec społeczeństwa
- ostrożność w formułowaniu wniosków
- ostrożność w interpretacji
- ostrożność w generalizowaniu
Podstawową cechą badacza powinna być
wyobraźnia społeczna
Niepełnoletni, jako
uczestnicy badań
naukowych
Specyficzne cechy dzieci:
- większa wrażliwość na stres
- mniejsze możliwości rozładowania stresu
- trudniej im docenić wartość badań
- trudniej zrozumieć procedury badawcze
Najczęstszy błąd badaczy: ocenianie
wieku społecznego i emocjonalnego na
podstawie wyglądu
Podstawowe zasady w
badaniach z udziałem
nieletnich
1. Procedura nie może szkodzić dziecku
2. Konieczna jest także świadoma zgoda
dziecka
3. Konieczna zgoda rodziców (opiekunów) – do
18 lat
4. Wzmocnienia muszą być pozytywne i nie
powinny zbytnio wykraczać poza te, jakie są dla
niego normalne
5. Szczególna ostrożność w sytuacji
wprowadzania dziecka w błąd
6. Szczególna dbałość o anonimowość
(również instytucji)
7. Wzajemność i odpowiedzialność
wszystkich uczestników (w tym rodziców)
8. Niebezpieczeństwo (np. dla prawidłowego
rozwoju dziecka) – badacz musi
porozmawiać z rodzicami i zapewnić pomoc
9. Nieprzewidziane skutki – konieczność
zmiany procedury
10. Poufność – badacz musi zachować w
tajemnicy, także wobec rodziców to, czego
dowiedział się w badaniu
11. Omawianie wyników – w sposób
odpowiedni do wieku
12. Implikacje wyników – należy zachować
szczególna ostrożność
Obowiązki formalne
badacza
Przechowywanie wyników badań
Udostępnianie wyników innym badaczom
(nawet niepublikowanych)
Nie „zakrywanie” odkryć