Ubezpieczenia
Ubezpieczenia
społeczne
społeczne
Ubezpieczenia
Ubezpieczenia
społeczne
społeczne
Ubezpieczenia społeczne
Ubezpieczenia społeczne
„
„
Ubezpieczenia społeczne są formą
Ubezpieczenia społeczne są formą
zabezpieczenia społecznego
zabezpieczenia społecznego
organizowana dla konkretnych ryzyk
organizowana dla konkretnych ryzyk
życiowych i konkretnych grup
życiowych i konkretnych grup
ludności pracowniczej przy pomocy
ludności pracowniczej przy pomocy
państwa”. Golinowska
państwa”. Golinowska
US – oparte na
US – oparte na
technice
technice
ubezpieczeniowej
ubezpieczeniowej
Muszalski
Muszalski
Ubezpieczenie
Ubezpieczenie
umowa zawarta pomiędzy instytucją
umowa zawarta pomiędzy instytucją
ubezpieczająca /ubezpieczycielem/,
ubezpieczająca /ubezpieczycielem/,
która zobowiązuje się do wypłaty
która zobowiązuje się do wypłaty
świadczenia w przypadku
świadczenia w przypadku
wystąpienia szkody /ryzyka/ , a
wystąpienia szkody /ryzyka/ , a
ubezpieczającym, który z tytułu
ubezpieczającym, który z tytułu
ubezpieczenia odprowadza składki
ubezpieczenia odprowadza składki
Ubezpieczenia społeczne
Ubezpieczenia społeczne
–
–
sytuacja w której ubezpieczenia
sytuacja w której ubezpieczenia
zawiera się na rzecz osoby trzeciej:
zawiera się na rzecz osoby trzeciej:
Zakład Ubezpieczeń społecznych –
Zakład Ubezpieczeń społecznych –
ubezpieczyciel - ubezpiecza;
ubezpieczyciel - ubezpiecza;
Pracodawca – ubezpieczający –
Pracodawca – ubezpieczający –
odprowadza składki
odprowadza składki
Pracownik – ubezpieczony – nabywa
Pracownik – ubezpieczony – nabywa
prawa do świadczeń/otrzymuje, wraz
prawa do świadczeń/otrzymuje, wraz
z rodziną, świadczenia
z rodziną, świadczenia
Elementy ubezpieczenia
Elementy ubezpieczenia
składka
składka
fundusz
fundusz
określone ryzyko losowe
określone ryzyko losowe
wystąpienie szkody/ skutków
wystąpienie szkody/ skutków
ryzyka
ryzyka
świadczenie
świadczenie
Cechy ubezpieczeń
Cechy ubezpieczeń
społecznych 1
społecznych 1
1. Ubezpieczenia społeczne finansowane są
1. Ubezpieczenia społeczne finansowane są
ze składek pracodawców i pracowników /wg
ze składek pracodawców i pracowników /wg
ustalonych proporcji/ oraz z dopłat
ustalonych proporcji/ oraz z dopłat
budżetowych
budżetowych
2. Uczestnictwo jest zazwyczaj obowiązkowe,
2. Uczestnictwo jest zazwyczaj obowiązkowe,
przynajmniej w podstawowym zakresie
przynajmniej w podstawowym zakresie
3, W ubezpieczeniach od wypadku przy
3, W ubezpieczeniach od wypadku przy
pracy lub choroby zawodowej składkę płaci
pracy lub choroby zawodowej składkę płaci
w całości pracodawca, zróżnicowaną w
w całości pracodawca, zróżnicowaną w
zależności od wypłacanych
zależności od wypłacanych
świadczeń/stopnia zagrożenia ryzykiem.
świadczeń/stopnia zagrożenia ryzykiem.
Cechy ubezpieczeń
Cechy ubezpieczeń
społecznych 2
społecznych 2
4. Ze składek tworzy się fundusze ubezpieczeń
4. Ze składek tworzy się fundusze ubezpieczeń
społecznych, z których wypłaca się
społecznych, z których wypłaca się
świadczenia /Możliwość kapitalizowania
świadczenia /Możliwość kapitalizowania
funduszy w całości lub części – jeśli tak
funduszy w całości lub części – jeśli tak
określają przepisy/
określają przepisy/
5. Prawo do świadczeń wynika z faktu
5. Prawo do świadczeń wynika z faktu
ubezpieczenia i opłacania składki.
ubezpieczenia i opłacania składki.
6. Świadczenia i składki są relatywizowane w
6. Świadczenia i składki są relatywizowane w
stosunku do zarobków ubezpieczonego /zależne
stosunku do zarobków ubezpieczonego /zależne
od zarobków ubezpieczonego/
od zarobków ubezpieczonego/
7. Wypłacalność funduszy ubezpieczeniowych
7. Wypłacalność funduszy ubezpieczeniowych
zapewnia stosowanie zasady aktuarialności przy
zapewnia stosowanie zasady aktuarialności przy
określaniu wysokości składek oraz świadczeń
określaniu wysokości składek oraz świadczeń
Doktrynalne zasady
Doktrynalne zasady
ubezpieczeń społecznych
ubezpieczeń społecznych
zasada przezorności;
zasada przezorności;
zasada solidaryzmu
zasada solidaryzmu
Zasada przezorności
Zasada przezorności
w US
w US
Przezorność
Przezorność
polega na oszczędzaniu, by w
polega na oszczędzaniu, by w
nieprzewidzianych okolicznościach
nieprzewidzianych okolicznościach
życiowych posiadać dochód
życiowych posiadać dochód
zapewniający pokrycie wydatków,
zapewniający pokrycie wydatków,
ewentualnie zrekompensować ubytek
ewentualnie zrekompensować ubytek
dochodów;
dochodów;
odpowiednia organizacja życia , by
odpowiednia organizacja życia , by
unikać sytuacji powodujących
unikać sytuacji powodujących
zwiększenie ryzyka
zwiększenie ryzyka
Zasada solidaryzmu
Zasada solidaryzmu
Solidaryzm w ubezpieczeniach
Solidaryzm w ubezpieczeniach
społecznych oznacza wspólne
społecznych oznacza wspólne
tworzenie funduszy społecznych na
tworzenie funduszy społecznych na
pokrycie utraty dochodów i kosztów
pokrycie utraty dochodów i kosztów
wystąpienia ryzyka socjalnego
wystąpienia ryzyka socjalnego
według jednakowo dla wszystkich
według jednakowo dla wszystkich
określonych zasad”
określonych zasad”
Golinowska
Golinowska
Solidaryzm w US –
Solidaryzm w US –
wielokierunkowy
wielokierunkowy
między pokoleniami pracującymi a tymi, którzy
między pokoleniami pracującymi a tymi, którzy
zakończyli pracę /wypłaty rent i emerytur z
zakończyli pracę /wypłaty rent i emerytur z
bieżących składek/;
bieżących składek/;
międzygrupowy – składka liczona na podstawie
międzygrupowy – składka liczona na podstawie
ryzyka wystąpienia zdarzenia dla całej grupy, a
ryzyka wystąpienia zdarzenia dla całej grupy, a
nie ryzyka indywidualnego;
nie ryzyka indywidualnego;
między mniej i więcej zarabiającymi /więcej
między mniej i więcej zarabiającymi /więcej
zarabiający płacą wyższe składki, a świadczenia
zarabiający płacą wyższe składki, a świadczenia
nie zawsze są proporcjonalne do składek/;
nie zawsze są proporcjonalne do składek/;
między posiadającymi rodzinę i samotnymi
między posiadającymi rodzinę i samotnymi
/składka naliczana wg zarobków
/składka naliczana wg zarobków
ubezpieczonego, a ubezpieczenie obejmuje
ubezpieczonego, a ubezpieczenie obejmuje
również niepracujących członków rodziny/
również niepracujących członków rodziny/
Zasady systemu US 1
Zasady systemu US 1
Zasada powszechności ubezpieczenia –
Zasada powszechności ubezpieczenia –
ubezpieczeniem objęci są wszyscy pracownicy.
ubezpieczeniem objęci są wszyscy pracownicy.
Zasada przymusu ubezpieczenia –
Zasada przymusu ubezpieczenia –
podmiot
podmiot
zatrudniający jest obowiązany ubezpieczyć
zatrudniający jest obowiązany ubezpieczyć
pracownika z chwila nawiązania stosunku pracy.
pracownika z chwila nawiązania stosunku pracy.
Zasada automatyzmu ubezpieczenia –
Zasada automatyzmu ubezpieczenia –
wyraża się tym że sam fakt nawiązania stosunku
wyraża się tym że sam fakt nawiązania stosunku
pracy jest wystarczającą podstawą do powstania
pracy jest wystarczającą podstawą do powstania
stosunku ubezpieczenia, bez wzglądu na to czy i
stosunku ubezpieczenia, bez wzglądu na to czy i
kiedy zakład pracy dokonał niezbędnych
kiedy zakład pracy dokonał niezbędnych
formalności raz opłacił składkę.
formalności raz opłacił składkę.
Zasady systemu US 2
Zasady systemu US 2
Zasada jedności organizacyjnej systemu
Zasada jedności organizacyjnej systemu
ubezpieczeń społecznych –
ubezpieczeń społecznych –
całokształtem spraw
całokształtem spraw
ubezpieczeniowych administruje w zasadzie Zakład
ubezpieczeniowych administruje w zasadzie Zakład
Ubezpieczeń Społecznych oraz jego oddziały, jako
Ubezpieczeń Społecznych oraz jego oddziały, jako
organy terenowe.
organy terenowe.
Zasada obciążenia podmiotu zatrudniającego
Zasada obciążenia podmiotu zatrudniającego
obowiązkiem płacenia składki –
obowiązkiem płacenia składki –
składki w
składki w
ustalonej wysokości płacą jedynie zakłady pracy i
ustalonej wysokości płacą jedynie zakłady pracy i
osoby fizyczne zatrudniające pracowników.
osoby fizyczne zatrudniające pracowników.
Zasada proporcjonalności świadczeń do wkładu
Zasada proporcjonalności świadczeń do wkładu
pracy –
pracy –
wysokość pieniężnych świadczeń
wysokość pieniężnych świadczeń
ubezpieczeniowych jest zależna od wysokości
ubezpieczeniowych jest zależna od wysokości
otrzymywanego wynagrodzenia, a emerytury i renty
otrzymywanego wynagrodzenia, a emerytury i renty
uwzględniają również długość kresu składkowego.
uwzględniają również długość kresu składkowego.
Geneza US
Geneza US
Nowoczesne systemy – Niemcy – lata 80 – te XIX
Nowoczesne systemy – Niemcy – lata 80 – te XIX
w.
w.
- zaangażowanie państwa w łagodzenie skutków
- zaangażowanie państwa w łagodzenie skutków
ubóstwa, dotyczyło tylko robotników
ubóstwa, dotyczyło tylko robotników
1883 – ubezpieczenia społeczne
1883 – ubezpieczenia społeczne
1884 – ubezpieczenia chorobowe /kasy chorych/
1884 – ubezpieczenia chorobowe /kasy chorych/
W. Brytania
W. Brytania
1908 – renta starcza
1908 – renta starcza
1911 – ubezpieczenie od choroby ,
1911 – ubezpieczenie od choroby ,
macierzyństwa i bezrobocia
macierzyństwa i bezrobocia
Przymus w ubezpieczeniach
Przymus w ubezpieczeniach
społecznych
społecznych
Uzasadnienie przymusu państwa
Uzasadnienie przymusu państwa
zróżnicowanie preferencji w biografii
zróżnicowanie preferencji w biografii
np. – młodzi: większa skłonność do ryzyka
np. – młodzi: większa skłonność do ryzyka
brak oszczędności na starość
brak oszczędności na starość
wyższa konsumpcja
wyższa konsumpcja
krótkowzroczność konsumpcyjna
krótkowzroczność konsumpcyjna
dot.
dot.
alokacji dochodów
alokacji dochodów
zróżnicowanie możliwości oszczędzania na
zróżnicowanie możliwości oszczędzania na
starość – część ludzi nie uczestniczyłaby w
starość – część ludzi nie uczestniczyłaby w
systemie
systemie
Dylematy US
Dylematy US
1.Powszechność i przymus czy dobrowolność
1.Powszechność i przymus czy dobrowolność
/system obowiązkowy i powszechny/
/system obowiązkowy i powszechny/
2. Uwarunkowania;
2. Uwarunkowania;
nierzetelność pracodawcy
nierzetelność pracodawcy
brak wyobraźni
brak wyobraźni
3. Ubezpieczenia czy pomoc
3. Ubezpieczenia czy pomoc
gromadzenie składek
gromadzenie składek
ubezpieczenia tańsze od pomocy
ubezpieczenia tańsze od pomocy
4. Wieloletnia składka czy indywidualne
4. Wieloletnia składka czy indywidualne
oszczędzanie
oszczędzanie
Gwarancje państwa
Gwarancje państwa
Kwestia proporcjonalności składki do świadczenia
Kwestia proporcjonalności składki do świadczenia
Finansowanie ubezpieczeń
Finansowanie ubezpieczeń
społecznych
społecznych
Źródło: przymusowe oszczędzanie
Źródło: przymusowe oszczędzanie
/składki/
/składki/
Stosowanie:
Stosowanie:
zasady aktuarialności odp. do ryzyka
zasady aktuarialności odp. do ryzyka
– ustalenie wysokości składki
– ustalenie wysokości składki
system rezerwy kapitałowej
system rezerwy kapitałowej
dopłaty budżetowe
dopłaty budżetowe
zapobiegliwość generacyjna
zapobiegliwość generacyjna
Metody finansowania
Metody finansowania
świadczeń
świadczeń
metoda repartycyjna – wypłaty
metoda repartycyjna – wypłaty
świadczeń z aktualnie opłacanych
świadczeń z aktualnie opłacanych
składek
składek
metoda kapitalizacyjna
metoda kapitalizacyjna
Organizacja ubezpieczeń
Organizacja ubezpieczeń
społecznych
społecznych
Modele organizacyjne US
Modele organizacyjne US
państwo w całości kontroluje i ponosi
państwo w całości kontroluje i ponosi
odpowiedzialność za US, brak lub niewielka
odpowiedzialność za US, brak lub niewielka
autonomia finansowa funduszu /niejasna
autonomia finansowa funduszu /niejasna
granica między funduszem i budżetem/
granica między funduszem i budżetem/
państwo przy organizacji US współdziała z
państwo przy organizacji US współdziała z
podmiotami pozarządowymi: odpowiada za
podmiotami pozarządowymi: odpowiada za
realizację świadczeń podstawowych, a za
realizację świadczeń podstawowych, a za
pozostałe świadczenia – inne podmioty
pozostałe świadczenia – inne podmioty
państwo tworzy ramy prawne ubezpieczeń;
państwo tworzy ramy prawne ubezpieczeń;
nie angażuje się ani finansowa, ani
nie angażuje się ani finansowa, ani
organizacyjnie w ich funkcjonowanie
organizacyjnie w ich funkcjonowanie
Katalog ryzyk
Katalog ryzyk
ubezpieczenia społecznego
ubezpieczenia społecznego
starość
starość
śmierć żywiciela rodziny
śmierć żywiciela rodziny
choroba
choroba
inwalidztwo
inwalidztwo
macierzyństwo
macierzyństwo
wypadek przy pracy
wypadek przy pracy
bezrobocie
bezrobocie
Świadczenia z US ze
Świadczenia z US ze
względu na formę
względu na formę
macierzyństwo i sytuacja rodzinna
macierzyństwo i sytuacja rodzinna
choroba
choroba
inwalidztwo i wypadki przy pracy
inwalidztwo i wypadki przy pracy
emerytury: wiek przejścia na
emerytury: wiek przejścia na
emeryturę
emeryturę
świadczenia związane ze zgonem
świadczenia związane ze zgonem
pracownika lub członka rodziny
pracownika lub członka rodziny
emerytury rolnicze
emerytury rolnicze
świadczenia alimentacyjne
świadczenia alimentacyjne
Macierzyństwo i sytuacja
Macierzyństwo i sytuacja
rodzinna
rodzinna
zasiłek macierzyński, „becikowe”
zasiłek macierzyński, „becikowe”
zasiłek opiekuńczy
zasiłek opiekuńczy
zasiłek rodzinny
zasiłek rodzinny
zasiłek rodzinny na dziecko
zasiłek rodzinny na dziecko
niepełnosprawne
niepełnosprawne
Choroba
Choroba
zasiłek chorobowy
zasiłek chorobowy
renta chorobowa,
renta chorobowa,
zasiłek wyrównawczy
zasiłek wyrównawczy
leczenie uzdrowiskowe
leczenie uzdrowiskowe
Inwalidztwo i wypadki przy
Inwalidztwo i wypadki przy
pracy
pracy
renta inwalidzka
renta inwalidzka
świadczenia wypadkowe
świadczenia wypadkowe
świadczenia z tytułu chorób
świadczenia z tytułu chorób
zawodowych
zawodowych
odszkodowanie za utratę zdrowia
odszkodowanie za utratę zdrowia
świadczenia wyrównawcze
świadczenia wyrównawcze
odszkodowanie za utratę majątku
odszkodowanie za utratę majątku
Emerytury
Emerytury
Wiek przejścia na emeryturę
Wiek przejścia na emeryturę
problemy:
problemy:
wcześniejsze przejścia na emeryturę
wcześniejsze przejścia na emeryturę
przywileje emerytalne
przywileje emerytalne
emerytury pomostowe
emerytury pomostowe
łączenie emerytury z pracą
łączenie emerytury z pracą
Świadczenia z US ze
Świadczenia z US ze
względu na formę
względu na formę
Świadczenia pieniężne,
Świadczenia pieniężne,
do których należą:
do których należą:
zasiłek chorobowy
zasiłek chorobowy
świadczenia
świadczenia
rehabilitacyjne i
rehabilitacyjne i
zasiłek wyrównawczy
zasiłek wyrównawczy
renty rodzinne
renty rodzinne
renty inwalidzkie
renty inwalidzkie
emerytury
emerytury
świadczenia
świadczenia
wypadkowe
wypadkowe
zasiłek rodzinny
zasiłek rodzinny
zasiłek porodowy
zasiłek porodowy
zasiłek macierzyński
zasiłek macierzyński
zasiłek wychowawczy
zasiłek wychowawczy
zasiłek opiekuńczy
zasiłek opiekuńczy
świadczenia w naturze
świadczenia w naturze
świadczenia lecznicze
świadczenia lecznicze
świadczenia
świadczenia
położnicze
położnicze
świadczenia
świadczenia
rehabilitacyjne i
rehabilitacyjne i
przedmioty
przedmioty
ortopedyczne
ortopedyczne
protezy i środki
protezy i środki
opatrunkowe
opatrunkowe
Świadczenia z US ze
Świadczenia z US ze
względu na czas trwania 1
względu na czas trwania 1
1. Zasiłki okresowe.
1. Zasiłki okresowe.
chorobowe
chorobowe
macierzyńskie
macierzyńskie
opiekuńcze
opiekuńcze
wyrównawcze
wyrównawcze
świadczenia rehabilitacyjne
świadczenia rehabilitacyjne
Świadczenia z US ze
Świadczenia z US ze
względu na czas trwania 2
względu na czas trwania 2
2. Jednorazowe
2. Jednorazowe
porodowe
porodowe
pogrzebowe
pogrzebowe
3. Długookresowe
3. Długookresowe
emerytura
emerytura
renta inwalidzka
renta inwalidzka
renta rodzinna
renta rodzinna
wypadkowa renta inwalidzka
wypadkowa renta inwalidzka
wypadkowa renta rodzinna
wypadkowa renta rodzinna
Reforma US w Polsce
Reforma US w Polsce
Kwestie:
Kwestie:
wiek emerytalny
wiek emerytalny
różnice wieku emerytalnego
różnice wieku emerytalnego
Kształt systemu US
Kształt systemu US
Koszty reformy
Koszty reformy
Deficyt FUS
Deficyt FUS
KONIEC
KONIEC