-ostre zapalenie 
trzustki-

-charakterystyka, przyczyny, 
objawy, diagnostyka oraz leczenie 
farmakologiczne i dietetyczne-

ŻYWIENIE KLINICZNE 

paulina sidor C2

 

 

ostre zapalenie trzustki (OZT)



jest to ostra choroba objawiająca się bólami w 
jamie brzusznej o różnej intensywności, 
wzrostem aktywności enzymów trzustkowych 
we krwi i w moczu, a w części przypadków 
narastającym wstrząsem i zmianami 
wielonarządowymi,



wymaga leczenia szpitalnego i zagraża życiu,



może wystąpić w każdym wieku, ale częściej 
dotyka ludzi między 50 a 70 rokiem życia, 

 

 

postacie ostrego zapalenia 
trzustki

ostre zapalenie trzustki może przybierać dwie 

postacie:



łagodniejszą - obrzękową, której istotą jest 

obrzęk trzustki bez ognisk martwicy, w tej 

postaci choroby częstość powikłań nie jest 

duża, a śmiertelność nie przekracza 5 procent 

i rokowanie co do wyleczenia jest dobre,



ciężką - martwiczo-krwotoczną, w przebiegu 

której dochodzi do ognisk martwicy w trzustce 

i tkankach około trzustkowych oraz krwotoków, 

co znacznie pogarsza stan chorego,

 

 

przyczyny:



do uszkodzenia trzustki dochodzi najczęściej w wyniku 

nadużywania alkoholu lub w przypadku zatkania przewodu 

żółciowego wspólnego przez kamień żółciowy, co powoduje 

wsteczny odpływ żółci do trzustki i aktywację enzymów 

trzustkowych,



bardzo rzadko przyczynami ostrego zapalenia trzustki mogą 

być: uraz jamy brzusznej, infekcja wirusowa, zaburzenia 

poziomu tłuszczów we krwi, rak trzustki, niektóre leki, 

zabiegi operacyjne i diagnostyczne na trzustce lub układzie 

żółciowym, 



około 20-30% epizodów ostrego zapalenia trzustki 

rozpoczyna się bez uchwytnej przyczyny; jest to tak zwana 

postać idiopatyczna zapalenia,

 

 

czynniki sprzyjające 
zachorowaniu:

czynnikami zwiększającymi ryzyko 
wystąpienia zapalenia trzustki są : 



nadużywanie alkoholu,



otyłość, 



kamica żółciowa, 



niedożywienie, 



przyjmowanie niektórych leków, na 
przykład cytostatyków czy sterydów, 

 

 

objawy ostrego zapalenia 
trzustki:



silne bóle zlokalizowane w środkowej i górnej części 

brzucha, 



bolesność uciskowa brzucha, 



nudności i wymioty- skąpe, nie przynoszące ulgi, 



wzdęcie brzucha, często zatrzymanie gazów i stolca, 



gorączka, czasem dreszcze, bóle mięśniowe,



stwierdza się zwiększone stężenie glukozy we krwi 

oraz zwiększoną aktywność enzymów (amylazy i 

lipazy), 
w ciężkich postaciach:



spadek ciśnienia krwi, wstrząs,



zatrzymanie moczu i ostra niewydolność nerek,

 

 

rozpoznanie ostrego zapalenia 
trzustki:



objawy ostrego zapalenia trzustki są na 
tyle charakterystyczne, że chorobę 
można podejrzewać na ich podstawie,



oczywiście, w celu potwierdzenia 
diagnozy i wykonuje się badania 
laboratoryjne i obrazowe, 

 

 

diagnostyka laboratoryjna 
ostrego zapalenia trzustki:



oznaczenie aktywności enzymów 

trzustkowych tj. amylazy i lipazy w surowicy,



morfologię,



leukocytozę,



stężenie glukozy i wapnia w surowicy,



bilirubinę całkowitą,



transaminazę alaninową - AlAT,



transaminazę asparaginianową – AsPAT,



CRP czyli białko C reaktywne będące 

wskaźnikiem ostrej fazy

 

 

diagnoza obrazowa ostrego 
zapalenia trzustki:



badanie ultrasonograficzne (USG) jest pomocne 
w monitorowaniu postępu leczenia i wczesnego 
stwierdzenia niektórych powikłań choroby,



tomografia komputerowa (TK) - najlepiej 
pozwala ocenić zmiany w trzustce i jej 
otoczeniu fizjologicznym,



radiologiczne badanie klatki piersiowej (RTG) 
pomaga ujawnić obecność płynu w jamach 
opłucnej, 

 

 

leczenie ostrego zapalenia 
trzustki:



celem leczenia ostrego zapalenia 
trzustki jest opanowanie i ograniczenie 
rozległości uszkodzenia tego organu 
oraz zabezpieczenie przed 
uszkodzeniem ważnych życiowo 
narządów,



jeżeli przyczyną są kamienie żółciowe, 
dąży się do ich usunięcia,

 

 

leczenie farmakologiczne:

w przypadku ostrego zapalenia trzustki 

leczenie prowadzone jest zawsze w warunkach 

szpitalnych i obejmuje stosowanie:



leków przeciwbólowych, 



antybiotyków w przypadku zakażenia 

uszkodzonej trzustki, 



leków hamujących wydzielanie soku 

żołądkowego, 



insuliny podawanej w przypadku wystąpienia 

cukrzycy,

 

 

zalecenia żywieniowe:



w pierwszej kolejności choremu wprowadza się na krótko 

dietę zero, która ma na celu zahamowanie wydzielania 

soku trzustkowego przez trzustkę,



ostremu zapaleniu trzustki towarzyszy stan tzw. 

hiperkatabolizmu charakteryzujący się gwałtownym 

zużywaniem zapasów białka i tłuszczów i chudnięciem 

chorego, dlatego po kilkudniowej diecie zero wraz z 

obserwacją i rozpoznaniem u chorego postaci OZT 

podejmuje się decyzję o włączeniu odżywiania:
- u chorych z obrzękową postacią jest to odżywianie 

doustne,
- u chorych z postacią ciężką rozważa się całkowite 

odżywianie dojelitowe za pomocą sondy dojelitowej, a 

jeżeli chory źle je toleruje, to wdraża się żywienie 

pozajelitowe (dożylne),

 

 



w przypadku gdy pacjent nie otrzymuje żywienia 

przez zgłębnik na zlecenie lekarza podaje się przez 

1-2 dni słabą gorzką herbatę, rumianek, wodę 

przegotowaną,



następnie wprowadza się stopniowo klasyczną 

dietę kleikową przez 1-3 dni (zawierającą kleiki, 

rozmoczone sucharki, gorzką herbatę), po czym 

podaję się dietę kleikowo-owocową (1-5 dni) a 

następnie wzbogaca się ją o chude mleko, 

twarożek ziemniaki puree,



diety te są niefizjologiczne i nie mogą być 

podawane przez długi czas,



dietę kleikowo-owocową rozszerza się do diety 

łatwo strawnej, niskotłuszczowej i niskoresztkowej,

 

 

żywienie w okresie 
rekonwalescencji:

możemy wyróżnić dwa etapy:



I etap leczenia dietetycznego 

trwa około 1 miesiąca, w okresie tym znacznemu ograniczeniu 

ulega ilość tłuszczu w diecie oraz niewielkiemu ograniczeniu ilość 

białka, natomiast zwiększa się w diecie udział węglowodanów, 
ograniczenie ilości tłuszczu w diecie najłatwiej osiągnąć rezygnując 

z tłustych wędlin (np. kiełbasy, salami, szynki, baleron, boczek) i 

mięsa, pełnotłuste mleko i sery należy zastąpić produktami 

odtłuszczonymi, a ze śmietany należy całkowicie wykluczyć,
zalecane produkty węglowodanowe to: budynie, kisiele, płatki 

owsiane, pszenne, kukurydziane, ryż, makarony i inne potrawy 

mączne,
dla trzustki korzystne jest również częstsze spożywanie posiłków w 

ciągu dnia (4-5 razy), ale mniej obfitych, istotną sprawą jest sposób 

przygotowania posiłków – najlepsze metody obróbki kulinarnej to: 

gotowanie na parze, duszenie bez smażenia, pieczenie w folii lub 

pergaminie,

 

 



II etap leczenia dietetycznego 

trwa 1-3 miesiące, rekonwalescent nadal spożywa 

4-5 posiłków dziennie, w których można stopniowo 

zwiększać ilość tłuszczu i białka pod baczną 

kontrolą funkcjonowania przewodu pokarmowego
objawy takie, jak: uczucie pełności po posiłku, 

wzdęcie brzucha, kruczenia lub przelewania w 

jamie brzusznej świadczącą o niepełnej jeszcze 

regeneracji zewnątrz wydzielniczej trzustki oraz 

wymagają cofnięcia się na 2 tygodnie do diety 

stosowanej przed pojawieniem się tych objawów,
zaburzenia te mogą wymagać okresowego 

podawania doustnych preparatów enzymów 

trzustkowych oraz witamin rozpuszczalnych w 

tłuszczach (A, D, E, K) jako leczenie wspomagające,