Składowanie odpadów niebezpiecznych (w tym odpadów toksycznych ) w kopalniach głębinowych i specjalnych wyrobiskach

Lokowanie odpadów pod

ziemią

G o s p o d a r c z e w y k o r z y s t a n ie

w c z y n n y c h k o p a ln ia c h

S k ła d o w a n ie w p o d z ie m n y c h

w y r o b is k a c h g ó r n ic z y c h

( p o e k s p lo a ta c y jn y c h )

S k ła d o w a n ie w s p e c ja ln ie d o te g o c e lu

w y k o n a n y c h w y ro b is k a c h

L o k o w a n ie o d p a d ó w p o d z ie m ią

- Szkodliwość odpadów +

- Koszt zdeponowania odpadu +

Lokowanie odpadów

w podziemnych wyrobiskach górniczych

(cel)

składowanie odpadów

jako forma unieszkodliwiania

wykorzystanie całkowite lub częściowe

(np. jako substytut) w technologiach

podziemnych zakładów górniczych

jako forma odzysku

postępowanie zgodnie z procedurą

administracyjną określoną w ustawach o

odpadach i Prawie Ochrony Środowiska

postępowanie zgodnie z procedurą

zatwierdzania planu ruchu określoną

w Prawie Geologicznym i Górniczym

postępowanie zgodnie z procedurą

administracyjną określoną

w Prawie Geologicznym i Górniczym

i Prawie Ochrony Środowiska

Lokowanie odpadów w podziemnych
wyrobiskach górniczych

Gospodarcze wykorzystanie odpadów

przemysłowych w podziemnych

wyrobiskach górniczych

• doszczelnianie zrobów zawałowych;
• wypełnianie zbędnych wyrobisk korytarzowych;
• wypełnianie starych płytkich pustek w górotworze;
• wykonywanie pasów i korków podsadzkowych;
• profilaktyka przeciwpożarowa i gaszenie pożarów;
• podsadzka samozestalająca,
• podsadzka hydrauliczna (podsadzka typu pasta),
• podsadzka sucha (pneumatyczna, miotana).

Rodzaje wyrobisk na składowiska

• otwory wiertnicze i szyby,
• komory i wyrobiska korytarzowe,
• inne wolne przestrzenie i gruzowisko

zawałowe (w starych zamkniętych kopalniach i
czynnych),

• specjalnie wykonane robotami górniczymi

komory,

• kawerny solne,
• wolne przestrzenie i spękania w górotworze

porowatym.

Zalety lokowania odpadów w

podziemnych wyrobiskach

górniczych

• ograniczenie bezpośredniej możliwości

szkodliwego oddziaływania odpadów na
otoczenie człowieka (atmosferę i hydrosferę);

• odzyskanie powierzchni terenów

przeznaczonych na lub zajmowanych przez
składowiska powierzchniowe;

• zmniejszenie deformacji górotworu i

powierzchni terenów górniczych;

• usprawnienie technologii wydobycia, np.

zmniejszenie zagrożenia pożarowego;

Wady lokowania odpadów w

podziemnych wyrobiskach

górniczych

• nieodwracalność procesu lokowania odpadów

pod ziemią oraz częsty brak możliwości
kontroli i ewentualnej interwencji w procesy
zachodzące w składowisku;

• możliwość zanieczyszczenia wód

podziemnych, które mogą kontaktować się z
wodami gruntowymi;

• możliwość powstawania w wyrobiskach

górniczych zagrożeń dla ludzi i urządzeń
wywołanych niewłaściwym składowaniem i
chemizmem odpadów.

Odpady możliwe do lokowania w

górotworze i podziemnych

wyrobiskach górniczych w ramach

gospodarczego wykorzystania:

• odpady mogące stanowić surowiec

produkcyjny,

• odpady mogące być stosowane do

podniesienia jakości i efektywności procesu
produkcji lub stanu bezpieczeństwa,

• odpady mogące być stosowane do

zmniejszenia negatywnego oddziaływania
procesu produkcyjnego na środowisko.

Z punktu widzenia możliwości

składowania odpadów w wyrobiskach

podziemnych kopalń można wydzielić

trzy grupy:

• odpady możliwe do składowania - odpady, które

nie zawierają szkodliwych związków chemicznych
oraz są odporne na działanie wód podziemnych i
ciśnienie górotworu;

• odpady warunkowo możliwe do składowania -

odpady mogą być składowane pod warunkiem
dopuszczających badań oraz opracowanej
dokumentacji sposobu transportowania i
składowania;

• odpady nie spełniające wymogów do

składowania - odpady silnie toksyczne,
radioaktywne lub ulegające procesom rozkładu i
gnilnym.

Odpady nie nadające się do

składowania

w wyrobiskach podziemnych czynnych

kopalń

• odpady roślinne i zwierzęce,
• odpady z przetwórstwa chemicznego,
• odpadu radioaktywne,
• odpady komunalne.

Odpady składowane i wykorzystywane

gospodarczo w kopalniach

głębinowych

• odpady górnicze (skały płonne, szlamy),
• odpady z elektrowni,
• odpady z hut (masy formierskie, odpady z

piaskowania),

• odpady ze spalania śmieci i szlamów przemysłu

chemicznego i rafineryjnego,

• odpady specjalnie przygotowane do składowania, np.:

odpady włókien azbestowych zalane zaprawą

cementową.

Odpady stałe

Zanieczyszczone wody i ścieki –

wody dołowe,

wody z zakładów przeróbczych itp.

Górnictwo

podziemne

stwarza

potencjalną

możliwość

składowania znaczących ilości odpadów niebezpiecznych (w tym
toksycznych) oraz radioaktywnych – promieniotwórczych pod
ziemią, w wyrobiskach górniczych, które można podzielić ogólnie
na dwie grupy:

zroby  (puste  przestrzenie  po  wybranej  kopalinie)  i  zbędne
wyrobiska  technologiczne,  stwarzające  możliwość  wypełnienia
odpadami  „na  bieżąco”,  tj.  równolegle  z  działalnością  górniczą
kopalni;

główne wyrobiska korytarzowe i szyby kopalni – możliwe do
wykorzystanie jako składowiska odpadów po zakończeniu
prowadzenia robót górniczych w kopalni lub jej części.

ODPADY SKŁADOWANE W WYROBISKACH

PODZIEMNYCH

Odpady  przeznaczone  do  składowania  pod  ziemią  muszą
spełniać szereg kryteriów, w zależności od warunków górotworu
oraz  dostępnych  metod  i  technologii  składowania  odpadów.
Przykładowo, żużle hutnicze i skruszone skały płonne mogą być
lokowane  przy  użyciu  technologii  podsadzki  hydraulicznej  (z
zamkniętym  obiegiem  wody  podsadzkowej),  podczas  gdy
odpady  drobnofrakcyjne,  takie  jak  popioły  lotne  powinny  być
lokowane w formie mieszaniny wiążącej wodę transportową.

W  szczególnych  przypadkach  odpady  przeznaczone  do
składowania  podziemnego  muszą  być  umieszczone  w
odpowiednich  pojemnikach,  przykładowo  składowanie
odpadów niebezpiecznych, zwłaszcza radioaktywnych w
wyrobiskach komorowych i korytarzowych.

ELEMENTY SYSTEMU GEOTECHNICZNEGO

Głównymi komponentami systemu geotechnicznego są:

górotwór z jego funkcjami wytrzymałościowymi i izolacyjnymi,

system  hydrologiczny  wód  gruntowych  i  podziemnych-
możliwość  wymywania  –  migracji  z  odpadów  substancji
szkodliwych  stwarzających  zagrożenie  dla  środowiska
wodnego;

układ wyrobisk górniczych;

fizyczne i chemiczne oddziaływanie odpadów na górotwór;

środki techniczne trwałego odizolowania ostatecznego
składowiska odpadów.

Pierwszym  podstawowym  wymogiem  jaki  musi  spełniać
ostateczne  składowisko  odpadów  stanowi  uniemożliwienie
niekontrolowanego  rozprzestrzeniania  się  szkodliwych
substancji  w  stopniu  stanowiącym  zagrożenie  dla
środowiska.

Należy przyjąć założenie, że rozprzestrzenianiu się substancji
zgromadzonych  w  górotworze  nie  da  się  całkowicie  zapobiec
przez dłuższy okres czasu. Natomiast należy zagwarantować,
aby  rozprzestrzenianie  się  tych  substancji  postępowało  z
dostatecznie  małym  natężeniem,  tak  aby  ich  stężenia  w
wodach  odpowiadały  przyjętym  normom.  Inaczej  mówiąc,
uwalnianie  substancji  szkodliwych  dla  środowiska  może
następować w takich stężeniach, w których nie wykazują one
własności toksycznych

ani nie stanowią innego zagrożenia dla

środowiska i powracają do naturalnego obiegu materii w
przyrodzie.

Drugim  ważnym  wymogiem  jaki  musi  spełnić  ostateczne
podziemne  składowisko  odpadów  jest  zagwarantowanie
trwałego  odizolowania  zgromadzonych  odpadów  bez
jakiejkolwiek dodatkowej późniejszej ingerencji człowieka
w wyznaczonej perspektywie czasu.

W  ostatecznie  zamkniętym  i  odizolowanym  podziemnym
składowisku  odpadów  należy  liczyć  się  z  brakiem  możliwości
wykonywania  skutecznego monitoringu i  prac  konserwacyjnych.
System  musi  zostać  tak  skonstruowany  by  nie  zaistniała
konieczność kontroli jego stanu technicznego i prowadzenia prac
konserwacyjnych bądź remontowych.

Mówiąc ściślej górotwór powinien spełniać określone wymagania
dotyczące tektoniki oraz własności fizycznych (stan naprężeń w
górotworze, charakterystyka odkształceń w rejonie wyrobisk,
mechaniczne własności skał, itd.)

Trzecim ważnym wymogiem wobec systemu geotechnicznego

podziemnego składowiska odpadów jest geotechniczne

bezpieczeństwo prowadzenia prac związanych ze

składowaniem odpadów.

Własności górotworu oraz sposób wykonania i zabezpieczenia

wyrobisk górniczych muszą zapewniać ich stateczność i

bezpieczeństwo podczas prowadzenia robót związanych z

lokowaniem

odpadów,

aby

uniknąć

zagrożenia

niekontrolowanego uwolnienia substancji szkodliwych na skutek

awarii geotechnicznej.

Czwartym

warunkiem

związanym

geotechnicznymi

własnościami

górotworu

przeznaczonego

podziemne

składowisko odpadów jest jego odporność na termiczne

oddziaływanie zgromadzonych odpadów.

Warunek ten dotyczy składowiska odpadów mogących wchodzić

reakcje

egzotermiczne

lub

dużej

aktywności

promieniotwórczej,

której towarzyszy zawsze wytwarzanie

energii cieplnej. System geotechniczny składowiska odpadów

wytwarzających energię cieplną musi uniemożliwiać utratę jego

własności izolujących na skutek oddziaływań termicznych.

Po piąte w składowisku podziemnym można składować
tylko  takie  odpady,  które  nie  wydzielają  gazów  w
wyniku  reakcji  chemicznych  w  nich  zachodzących.
Ponad  to  należy  zagwarantować,  aby  nie  zachodziła
możliwość reagowania odpadów ze skałami górotworu i
wodą, które mogłyby prowadzić do wytwarzania gazów.

Reakcji  takich  nie  da  się  do  końca  wykluczyć,  gdyż  odpady
mają  najczęściej  złożony  skład  chemiczny.  Dlatego  odpady
muszą  być  magazynowane  w  szczelnym  górotworze  a  bariery
izolacyjne wyrobisk udostępniających rejon składowiska muszą
mieć odpowiednią wytrzymałość i „izolacyjność”.

Po szóste wszelkie drogi do składowiska, wyrobiska

udostępniające, chodniki łączące rejon składowiska z

innymi częściami kopalni, szyby i otwory wiertnicze

powinny być w taki sposób zlikwidowane, aby zapewnić

taki sam poziom szczelności bariery izolującej, jaki

zapewnia lita calizna gruntu.

Składowanie  odpadów  w  wyrobiskach  podziemnych  jest  obecnie
traktowane  jako  jedno  z  lepszych  rozwiązań.  Koncepcja  ta
powstała  w  pewnej  mierze  w  związku  z  doświadczeniami
uzyskanymi  w  dziedzinie  podziemnego  składowania  odpadów
promieniotwórczych.

Zauważono,

że

niektóre

odpady

niebezpieczne,  podobnie  jak  odpady  promieniotwórcze,
wymagają  długotrwałej  i  pełnej  izolacji  od  biosfery,  i  że  izolację
taką  może  zapewnić  odpowiednio  zlokalizowane  i  zbudowane
składowisko  podziemne.  Doświadczenia  uzyskane  w  trakcie
badań  nad  możliwością  podziemnego  składowania  odpadów
promieniotwórczych  mogą  więc  okazać  się  przydatne  w
odniesieniu do odpadów niebezpiecznych.

Stąd

też

problematyka

składowania

odpadów

promieniotwórczych ujęta została jako pewna analogia do
odpadów niebezpiecznych (w tym toksycznych).

SKŁADOWANIE W PODZIEMNYCH

WYROBISKACH GÓRNICZYCH

ODPADÓW NIEBEZPIECZNYCH (W

TYM TOKSYCZNYCH) I

RADIOAKTYWNYCH -

PROMIENIOTWÓRCZYCH

Składowanie odpadów

niebezpiecznych

(w tym odpadów

toksycznych )

w kopalniach

głębinowych

i specjalnych

wyrobiskach

Odpady niebezpieczne

powstające w różnych

działach gospodarki stwarzają poważne zagrożenie
dla środowiska. Wszystkie odpady niebezpieczne,
które w procesach technologicznych nie zostały
wykorzystane lub unieszkodliwione, powinny być
bezpiecznie składowane.

Jednym ze sposobów

składowania

niebezpiecznych odpadów przemysłowych

(w tym

odpadów silnie toksycznych) jest ich lokowanie w
istniejących lub specjalnie w tym celu wykonanych
podziemnych wyrobiskach górniczych.

Składowiska odpadów niebezpiecznych

muszą spełniać określone wymagania pod
względem szczelności i okresu składowania.


        Składowanie odpadów niebezpiecznych w
podziemnych wyrobiskach górniczych pozwala na
uniknięcie wielu zagrożeń powstających przy
składowaniu powierzchniowym.

Do zagrożeń tych należą erozje powietrzne i

wodne oraz zwiększone zagrożenie ze strony wód
opadowych i roztropowych.
Innym czynnikiem
przemawiającym za składowaniem odpadów
niebezpiecznych w podziemnych wyrobiskach
górniczych jest stałość temperatury, która
ogranicza ilość wydzielanych substancji
szkodliwych.

W myśl ustawy o odpadach, przez

odpady

niebezpieczne

rozumie się te odpady, które ze

względu na swoje pochodzenie, skład chemiczny,
biologiczny, inne właściwości i okoliczności, stanowią
zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi albo dla
środowiska.

Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska

Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia
24.12.1997r. w sprawie klasyfikacji odpadów zawiera

listę odpadów niebezpiecznych

Lista odpadów niebezpiecznych zawiera

ponad 240

odpadów mogących stanowić zagrożenie

dla środowiska. O stopniu
niebezpieczeństwa odpadu dla środowiska decydują
jego własności oraz ilość, w jakiej jest wytwarzany.

Opad toksyczny -

to każdy odpad

zawierający lub skażony substancją lub
materiałem toksycznym lub niebezpiecznym, w
ilości i stężeniu przedstawiającym zagrożenie
dla zdrowia lub środowiska (wg Dyrektywy
Wspólnoty Europejskiej).

Rodzaje odpadów

niebezpiecznych

• odpady promieniotwórcze,
• środki chemiczne, farmaceutyczne i

rozpuszczalniki,

• stłuczka z neonówek i związki rtęci,
• skażona gleba i gruz budowlany,
• popioły ze spalarni komunalnych i

przyszpitalnych,

• inne popioły i pyły wychwytywane przez filtry,
• odpady hutnicze, masy formierskie, piaski z

czyszczenia odlewów i inne.

Rodzaje odpadów niebezpiecznych

nie nadające się do składowania w

podziemnych wyrobiskach

górniczych kopalni węgla

kamiennego

• odpady organiczne pochodzenia roślinnego i

zwierzęcego łącznie z produktami ich przetwórstwa,

• odpady reakcji chemicznych,
• odpadu radioaktywne,
• odpady komunalne.

Obecnie w kopalniach węgla kamiennego z odpadów

niebezpiecznych składuje się tylko popioły ze

spalania śmieci i inne popioły zawierające znaczne

ilości metali ciężkich.

Odpady te są składowane

w postaci luźnej z dodatkiem środków wiążących.

Forma składowania odpadów

niebezpiecznych

• pojemniki (beczki, specjalne kontenery,

worki),

• luźna z zastosowaniem „stabilizowania” lub

„zestalania”,

• składowisko izolowane po zakończeniu

procesu.

Analogicznie do sformułowań zawartych w
PGiG w odniesieniu do magazynowaniu
substancji można mówić o:

Zbiornikowym

Bezzbiornikowym

składowaniu odpadów

Komponenty stosowane w

odpadach niebezpiecznych

• dodatek cementu, szkła wodnego, popiołów

lotnych, związków wapnia,... (szkło wodne
ułatwia sorpcję metali ciężkich, ale podwyższa
przepuszczalność),

• dodatek specjalnych cementów i aktywatorów

do wiązania siarczanów i metali ciężkich.

Warunki składowania odpadów

niebezpiecznych w podziemnych

wyrobiskach górniczych

• zlokalizowanie składowiska w rejonie, w

którym zakończono eksploatację górniczą,

• odizolowanie przestrzeni przeznaczonej do

składowania odpadów od reszty kopalni,

• odpowiednie warunki geologiczne i

hydrogeologiczne gwarantujące całkowite
odizolowanie składowiska od biocyklu,

• odpowiednie zabezpieczenie składowiska po

jego zamknięciu,

• dostępność oraz stabilna obudowa wyrobisk,

które mają w przyszłości służyć jako
składowiska odpadów niebezpiecznych,

• brak występowania w kopalni zagrożeń

tąpaniami oraz obwałów i wyrzutów skał,

• odpowiedni górotwór otaczający składowisko

(zwięzły, szczelny, nie narażony na dopływy
wód podziemnych, bez zaburzeń
tektonicznych).

W odniesieniu do możliwości

składowania odpadów

niebezpiecznych w kopalniach węgla

kamiennego formułuje się dodatkowo

następujące kryteria:

• wystarczająca grubość i nieprzepuszczalność

skał otaczających wyrobisko (minimalna
grubość warstw w stropie i spągu 20÷25m),

• lokalizacja wyrobisk do składowania odpadów

na najgłębszych poziomach kopalni
(minimalna głębokość 800m),

• oddalenie składowisk od zaburzeń

tektonicznych, szybów, szybików i innych
wyrobisk mogących mieć połączenie z wodami
podziemnymi.

Warunki składowania odpadów

toksycznych

• rejon, w którym zakończono eksploatację,
• przestrzeń izolowana jest od reszty kopalni,
• wyrobiska na składowiska muszą być

dostępne, ze stabilną obudową,

• brak zagrożenia wstrząsami,
• górotwór zwięzły, bez uskoków, suchy,
• warunki geologiczne gwarantują pełną

izolację od biocyklu,

• składowisko zabezpieczone i w razie

konieczności dostępne.

Dobór miejsca składowania

odpadów niebezpiecznych

• górotwór solny (kopalnie głębinowe i otworowe –

dobre izolowanie),

• górotwór nieprzepuszczalny (zagrożenie

wywołane nierównomiernymi deformacjami
górotworu),

• górotwór przepuszczalny (zagrożenie po

wstrzymaniu pompowania wody, istotne jest
pełne zestalenie składowiska i odizolowanie),

• górotwór narażony na dopływ wód opadowych

(składowisko wymaga wtedy izolacji jak
składowisko powierzchniowe).

Składowanie odpadów

niebezpiecznych w kopalniach

głębinowych

Odpady niebezpieczne mogą być składowane

w likwidowanych wyrobiskach w odpowiednio
dobranych pojemnikach, np. workach, beczkach,
kapsułach itp.

Pojemniki na odpady sypkie w postaci

worków typu „big bag” lub beczki stalowe mogą
być w bezpieczny sposób transportowane
środkami transportu i układane w docelowym
wyrobisku.

Po wypełnieniu wyrobiska odpadami i jego

otamowaniu, wolne przestrzenie między
pojemnikami a ociosem wypełnia się mieszaniną
samozestalającą odporną na działanie wód
podziemnych.

W przypadku składowania odpadów

niebezpiecznych podziemne wyrobiska

nie

stanowią

gotowych miejsc składowania, a są

jedynie przestrzenią wewnątrz której buduje się
składowisko.

Otaczający je górotwór powinien zapewniać

szczelną i trwałą barierę izolującą składowisko
odpadów od wód podziemnych.

Górotwór, w którym może być zlokalizowane

składowisko odpadów niebezpiecznych powinien być
szczelny, suchy, zwięzły lub plastyczny, nie ulegający
deformacjom nieciągłym.

W odniesieniu do składowania odpadów

niebezpiecznych najkorzystniejsze warunki
zapewnia

górotwór solny

Podziemne składowiska odpadów

niebezpiecznych w wyrobiskach

solnych

Kopalnia soli, która ma być przeznaczona na

składowiska odpadów niebezpiecznych, musi być
zlokalizowana w złożu spełniającym warunek
trwałej izolacji wyrobisk kopalnianych od wód
podziemnych.

Złoże soli musi się

charakteryzować jednorodnością oraz brakiem
ciągłych przewarstwień łatwo rozpuszczalnych
soli potasowo-magnezowych, które mogłyby
ułatwić migrację wód podziemnych.
                                      Usytuowanie kopalni w
złożu musi uwzględniać pozostawienie
odpowiedniej grubości calizn ochronnych.

Złoże musi znajdować się na znacznej

głębokości (najlepiej większej niż 500m), na której
skała solna zachowuje się plastycznie pod
wpływem ciężaru nakładu, co jest korzystne dla
trwałego, samoczynnego zaciśnięcia komór
składowych i uszczelnienia wszystkich,
wewnętrznych otamowań.

Usytuowanie

szybów kopalnianych oraz ich obudowa muszą
umożliwiać wodoszczelne i trwałe zamknięcie
(poniżej poziomu wód podziemnych) po
zakończeniu pracy składowiska. Do
gromadzenia odpadów niezbędne jest
wyodrębnione pole górnicze, w których
zaprzestano eksploatacji.

Składowanie

odpadów w czynnym polu górniczym jest
niemożliwe z powodu wzajemnego, negatywnego
oddziaływania wydobycia soli i składowania
odpadów (wentylacuja, roboty strzałowe,
zagrożenie wodne).

Pole składowania odpadów należy oddzielić

od pola eksploatacji tamami, zaś wyrobiska
poeksploatacyjne muszą wykazywać cechy
stateczności i być dostępne dla oceny ich jakości.

Kopalnia, w której zlokalizowane będą odpady,
musi być sucha, zaś po zaprzestaniu składowania
musi być zagwarantowana stała kontrola i nadzór
nad składowiskiem.
Przykładem ważniejszych, europejskich składowisk
odpadów niebezpiecznych, spełniających wszystkie
wymienione warunki są niemieckie składowiska w
Herfa-Neurode oraz Heilbronn.

BARIERY IZOLACYJNE

Bariery -

fizyczne przeszkody uniemożliwiające

przenikanie uwalniających się substancji
szkodliwych do biosfery, opóźniające i
spowalniające ich migrację.

Podział barier izolacyjnych:

•  bariery naturalne (górotwór);
•  bariery sztuczne (forma odpadów, pojemniki,
opakowania,                                  tamy, wykładziny
itp.)

Charakterystyka bariery izolacyjnej

składowiska musi uwzględniać:

• sposób składowania odpadów;
• stan skupienia;
• skład chemiczny;
• własności chemiczne i fizyczne, np.

rozpuszczalność, rozmywalność;

• toksyczność;
• czas rozkładu substancji szkodliwych;
• zdolność współreagowania z otaczającym

środowiskiem;

• zdolność substancji szkodliwych do migracji itp.

Zadania barier izolujących

• opóżnienie czasu dotarcia wód podziemnych

do odpadów;

• spowolnienie uwalniania substancji

szkodliwych;

• odprowadzanie energii cieplnej, np. w

przypadku odpadów radioaktywnych.

Zabezpieczenia w przypadku lokalizacji

składowiska odpadów w kopalni węgla

kamiennego

• bariera wewnętrzna -

sprowadzająca się do

właściwego ulokowania i szczelnego upakowania
oraz zestalenia odpadu, w celu zminimalizowania
możliwości wymywania związków toksycznych lub
wydostawania się odpadu do czynnych wyrobisk;

• bariera tam i korków -

pozwalająca na

wyeliminowanie lub ograniczenie przepływu wód
przez składowany odpad i oddzielająca
składowisko od czynnych wyrobisk;

• bariera chemiczna -

polegająca na wiązaniu

szkodliwych substancji w składowisku i tworzeniu
izolacyjnych warstw adsorpcyjnych;

• bariera geologiczna -

umożliwiająca

wchłanianie, neutralizację i zatrzymywanie
przez górotwór dużej ilości substancji
chemicznych;

• bariera hydrauliczna -

sprowadzająca się do

dążności do uzyskania stanu quasi-równowagi
wód w górotworze po zakończeniu
eksploatacji i pompowania wody.

Optymalne warunki lokalizacji

składowiska zapewniające

skuteczność naturalnej bariery

izolującej:

• duża odległość pionowa między składowiskiem

a najbliższym poziomem wodonośnym;

• minimalny pionowy przepływ wód w

górotworze;

• duża miąższość i rozciągłość skał o niskiej

przepuszczalności;

• występowanie warstw skalnych o

własnościach sorpcyjnych i buforujących.

Document Outline