Załatwianie sporów
międzynarodowych
Definicja sporu
międzynarodowego
• Spór międzynarodowy to sytuacja, w której
punkty widzenia dwóch państw - stron są
wyraźnie przeciwstawne
• Spory wynikają z naturalnej sprzeczności
interesów różnych państw i są związane ze
stosunkami międzynarodowymi
• Spory mogą mieć różne podłoże, a
mianowicie
polityczne,
prawne,
gospodarcze. Mogą lub nie, w sposób istotny
zagrażać
pokojowi
i
bezpieczeństwu
międzynarodowemu.
Załatwianie sporów
międzynarodowych
• Załatwianie sporów międzynarodowych odbywa
się m.in. poprzez działania organów organizacji
międzynarodowych, poparte różnego rodzaju
środkami dyplomatycznymi i sądowymi,
stosowanymi w zależności od charakteru danego
sporu
• Załatwianie sporu może toczyć się w sposób
kończący się wiążącym rozstrzygnięciem -
arbitraż i postępowanie sądowe
• lub nieprowadzący do takiego rozwiązania -
rokowania, mediacje, badania komisji
śledczej i koncyliację
Środki przymusu (środki odwetowe)
stosowane przez organizacje
międzynarodowe
• Retorsje –
symetryczna,
zgodna z prawem
międzynarodowym (ale
nieprzyjazna) działalność
podejmowana przez państwo jako
odwet - w odpowiedzi na
nieprzyjazne działanie innego
państwa. Retorsje powinny
ograniczyć się do środków tego
samego rodzaju, jak zastosowane
przez to inne państwo.
Stosowaniem retorsji winna
rządzić zasada proporcjonalności.
Działanie mające charakter
retorsji powinno zakończyć się
natychmiast po ustaniu działania,
które stanowiło jego przyczynę
.
• Represalia -
symetryczna
działalność odwetowa będąca
odpowiedzią na bezprawną
działalność drugiego państwa
środkami takimi samymi (czyli
także bezprawnymi), lecz
usprawiedliwionymi w konkretnej
sytuacji (np. zajęcie majątku
drugiego państwa). Stosowaniem
represaliów rządzą zasady
proporcjonalności i
humanitaryzmu. Represalia nigdy
nie mogą polegać na: naruszeniu
praw człowieka i praw
międzynarodowych ius cogens
oraz na naruszaniu nietykalności
dyplomatów. Warunki
zastosowania: uprzedni atak,
konieczne i proporcjonalne.
Najczęściej używane
środki odwetowe
• embargo (zajęcie statków obcego państwa i
znajdujących się na nich ładunków w portach
państwa stosującego embargo),
blokadę pokojową (przerwanie komunikacji
morskiej z portami jakiegoś państwa za pomocą
okrętów
wojennych,
niedopuszczających
statków handlowych do portów),
okupację pokojową (zajęcie części
terytorium lądowego drugiego państwa bez
wypowiedzenia wojny i bez oporu zbrojnego ze
strony państwa okupowanego).
Zasada pokojowego
rozstrzygania sporów
międzynarodowych
1.
Pakcie Ligi Narodów z 1919 r. (uchwalony 28.04.1919 r., który
został włączony do Traktatu Wersalskiego).
2.
Karcie Narodów Zjednoczonych z 1945 r.
(podpisana 26.06.1945 r.
w San Francisco, weszła w życie 24.10.1945 r.).
3.
Konwencji o prawie morza z Montego Bay z 1982 r. (podpisana
10.12.1982 r.).
4.
Akcie końcowym Konferencji
Bezpieczeństwa i Współpracy w
Europie (KBWE)
,
(przyjęty na spotkaniu belgradzkim 10.1977–
03.1978 r.).
5.
Deklaracji zasad prawa międzynarodowego, uchwalonej przez
Zgromadzenie Ogólne 24.10.1970 r., w której sformułowano zasadę
pokojowego załatwiania sporów, obowiązek stosowania środków na
zasadzie pokoju, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, tj. wg suwerennej
równości i zgodnie z zasadą swobodnego wyboru przez państwa
środków załatwienia sporu.
6.
Traktacie Bogotańskim o pokojowym załatwianiu sporów z 1948,
dotyczącym członków Organizacji Państw Amerykańskich
.
ONZ
• Karta NZ przyjęła, iż strony w sporze, którego dalsze
trwanie może narazić na niebezpieczeństwo utrzymanie
międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, powinny
przede wszystkim dążyć do jego rozstrzygnięcia w drodze:
- rokowań,
- badań,
- pośrednictwa,
- koncyliacji,
- arbitrażu,
- postępowania sądowego,
- odwołania się do organów lub porozumień regionalnych
- innych sposobów pokojowych.
• w zakresie spraw dotyczących międzynarodowego
bezpieczeństwa i pokoju, uznała priorytet kompetencji
Rady Bezpieczeństwa.
Rada Bezpieczeństwa
• Zgodnie z art. 24 Karty NZ, członkowie nakładają na Radę
Bezpieczeństwa główną odpowiedzialność za utrzymanie
międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz uznają,
że Rada przy wykonywaniu swych obowiązków,
wynikających z tej odpowiedzialności działa we wspólnym
ich imieniu, a członkowie są zobowiązani do przyjmowania
i wykonywania decyzji Rady Bezpieczeństwa (art. 25).
• Zgodnie z art. 27 Karty, decyzje RB w sprawach
załatwiania sporów winny być podejmowane większością
dziewięciu głosów w stosunku do ogólnej liczby 15
członków RB, z zastrzeżeniem, że w tych 9 głosach
mieścić się muszą głosy wszystkich stałych członków RB.
Natomiast strona biorąca udział w sporze, winna się
wstrzymać od głosu.
Kompetencje Rady
Bezpieczeństwa
badanie sytuacji i faktów zagrożenia pokoju, naruszenia pokoju lub
dokonania agresji,
• sklasyfikowanie rodzaju sporu, a w przypadku sporu prawnego,
przekazanie do MTS
• rozpatrywanie sporów i sytuacji, zagrażających pokojowi oraz
wydawanie zaleceń, dotyczących sposobów i metod załatwiania
sporu, przy uwzględnieniu, przyjętej przez strony procedury,
(państwa niebedące członkami mogą uczestniczyć w rozmowach
bez prawa głosu, jeżeli jest to w ich interesie),
• wzywanie stron zainteresowanych, żeby się zastosowały do
zaleconych
środków,
również
do
zastosowania
środków
tymczasowych,
• stosowanie sankcji w przypadku uchylania się od wykonania decyzji
• popieranie rozwoju pokojowego załatwiania sporów lokalnych w
ramach porozumień regionalnych
Załatwianie sporów
międzynarodowych na
podstawie UNCLOS.
• Załatwianie sporów środkami pokojowymi
wybranymi przez strony
• Można poddać spór pod postępowanie
koncyliacyjne
• Lub przedłożyć go do rozstrzygnięcia sądowi
lub trybunałowi:
- Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza
- Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości
- Sąd Arbitrażowy
- Specjalnemu sąd arbitrażowy
POSTĘPOWANIE
KONCYLIACYJNE
• Poddanie sporu temu postępowaniu następuje po uzgodnieniu
stron sporu.
• Postępowanie takie może wszcząć każda ze stron poprzez
skierowanie pisemnego zawiadomienia do drugiej strony sporu
• Postępowanie jest prowadzone przez Komisje Koncyliacyjną
składającą się z 5 członków.
• Komisarzy wybierają państwa toczące spór z listy sporządzonej
i prowadzonej przez sekretarza Generalnego Narodów
Zjednoczonych. Każde państwo które jest stroną konwencji ma
prawo wyznaczenia 4 osób które spełniają odpowiednie kryteria
• Strona wszczynająca postępowanie ma prawo wyznaczyć dwóch
komisarzy z czego jeden może być jej obywatelem. Potem druga
strona sporu ma 21 dni na wyznaczenie swoich dwóch
komisarzy. Jeżeli w podanym terminie tego nie uczyni to
wyznaczenia dokonuje Sekretarz Generalny NZ.
c.d. postępowania
koncyliacyjnego
• W ciągu 30 dni od wyznaczenia komisarzy przez
strony Sekretarz Generalny wyznacza piątego.
• Komisja
wysłuchuje
strony
i
proponuje
rozwiązanie sporu. Postępowanie koncyliacyjne
kończy
się
gdy
zostanie
osiągnięte
porozumienie.
• Jeżeli któraś ze stron uchyla się od odpowiedzi
na zawiadomienie o wszczęciu postępowanie to
jest ono rozpatrywane zaocznie, bez udziału
tego państwa.
MIĘDZYNARODOWY
TRYBUNAŁ PRAWA MORZA
• Siedziba – Hamburg
• Składa się z 21 niezawisłych członków
• Osoby te powinny być tak wybrane żeby zapewniony był
sprawiedliwy
podział
geograficzny
oraz
reprezentacja
głównych systemów prawnych.
• Maks. 2 obywateli tego samego państwa.
• Każde państwo - strona wybiera z pośród swoich obywateli
spełniających wymienione wymagania 2 osoby które są
wpisywane na listę a następnie z tej listy wyłania się grupę 21
które zostają członkami trybunału.
• Członkowie ci są wybierani w głosowaniu tajnym na
specjalnym spotkaniu państw stron zwołanym przez Sekretarz
Generalnego NZ.
• Wybrane zostają te osoby które uzyskały największą liczbę
głosów.
• Kadencja 9 lat
c.d. MTPM
• Żaden członek trybunału nie może pełnić jakiejkolwiek funkcji politycznej
lub administracyjnej albo być czynnie związany z w jakąkolwiek
działalność
przedsiębiorstwa
zajmującego
się
eksploracją
lub
eksploatacją zasobów morza lub dna morskiego albo innym
użytkowaniem morza.
• Członek trybunału nie może także występować w żadnej sprawie jako
agent, radca prawny czy adwokat.
• Członkowie korzystają z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych
• Trybunał wybiera spośród członków Prezesa i Wiceprezesa na 3 lata z
możliwością ponownego wyboru.
• Żeby trybunał mógł się zebrać niezbędną jest liczba 11 członków.
• Wszelki wnioski i spory skierowane do trybunału powinny być przez
niego rozpatrzone
• Trybunał może tworzyć specjalne izby składające się z min 3 członków w
celu rozpoznania poszczególnych kategorii spraw.
• Sprawy mniej skomplikowane rozstrzygane są w postępowaniu
uproszczony przed izbą 5 członków trybunału
Postępowanie przed
MTPM
• Postępowanie rozpoczyna się wraz ze złożeniem
wniosku przez stronę do Trybunału. Jeżeli trybunał
uzna to za konieczne to wydaje zarządzenie o
środkach tymczasowych
• Rozprawę prowadzi prezes lub wiceprezes jeżeli nie
ma prezesa a jeżeli żaden z nich nie może to
najstarszy obecny sędzia
• Rozprawa jest jawna
• Trybunał decyduje o tym kiedy i jak każda ze stron
będzie przedstawić swoje argumenty.
• O wyniki decyduje większość.
• Jeżeli jakieś państwo uważa ze ma interes prawny
który może wpłynąć na orzeczenie zgłasza się z
wnioskiem do trybunału trybunał decyduje o
dopuszczeniu interwencji lub jej odrzuceniu.
• Orzeczenie jest wiążące i ostateczne dotyczy tylko
państwa sporu i interwenięta
IZBA SPORÓW DNA
MORSKIEGO
• 11 członków wybranych spośród
sędziów trybunału. Na 3 lata z
możliwością ponownego wybrania.
Właściwa do wszystkich sporów
dotyczących dna morskiego.
Arbitraż
• Każda ze stron może skierować
spór
na
drogę
postępowania
arbitrażowego
przez
złożenie
odpowiedniej notyfikacji drugiej
stronie sporu. Notyfikacja powinna
zawierać roszczenie i uzasadnienie.
• Listę arbitrów prowadzi i sporządza
Sekretarz Generalny NZ. Każde
państwo ma prawo do mianowania
4 arbitrów.
Postępowanie przed sądem
arbitrażowym
• Trybunał arbitrażowy składa się z 5 członków. Strona
wszczynająca postępowanie wskazuje jednego członka
z listy. Następnie w terminie 30 dni druga strona ma
prawo wskazać także jednego członka komisji.
Pozostali członkowie powinni zostać wyłonieni na
podstawie porozumienia stron. Mają na to 60 dni po
upływie tego terminu pozostałych arbitrów wyznacza
Prezes MTPM.
• Decyzje
podejmowane
są
większością
głosów.
Nieobecność któreś ze stroni nie tamuje postępowania
• Orzeczenie jest ostateczne a dowołanie od niego
przysługuje tylko jeżeli wcześniej strony takie
uzgodniły.
ARBITRAŻ SPECJALNY
• Wszczyna się w celu interpretacji lub stosowania
artykułów konwencji o prawie morza dotyczących
- rybołówstwa
- ochrony i zachowania środowiska morskiego
- badań naukowych morza
- żeglugi
• O interpretacji rozstrzygają eksperci z każdej
dziedziny prowadzona jest lista osób po 2 ekspertów
z każdego kraju państwa-strony.
• Specjalny trybunał arbitrażowy składa się z 5
członków.
2
pierwszych
wyznacza
strona
wszczynająca postępowanie w ciągu 30 dni powinna
druga strona wyznaczyć dwóch ekspertów piątego
wyznaczają wspólnie
• Orzeczenie jest uważane za ostateczne i wiąże strony.