“Zaburzenia nerwicowe,
związane ze stresem i pod
postacią somatyczną”
Część II
Katedra Psychiatrii PAM
“Zaburzenia nerwicowe,
związane ze stresem i pod
postacią somatyczną”
Część II
Katedra Psychiatrii PAM
Co to jest lęk?
- stan emocjonalny o przykrym
zabarwieniu
- odczuwanie nieuzasadnionych
obaw, uczucie zagrożenia
- cechuje się różnym nasileniem
i czasem trwania
Fizjologia lęku
lęk jest wewnętrznym sygnałem ostrzegawczym,
informującym o konieczności podjęcia decyzji i
działania do zmiany
strach jest również wewnętrznym sygnałem
ostrzegawczym, ale przed znanym i ściśle
określonym czynnikiem
F45 Zaburzenia występujące pod
postacią somatyczną (somatoform
disorders)
F45.O Zaburzenie somatyzacyjne (z
somatyzacją)
Wiąże się z długotrwałymi zaburzeniami funkcjonowania
społecznego, rodzinnego, interpersonalnego.
Przebieg zaburzeń jest przewlekły i zmienny. Rokowanie
zależy od utrwalenia mechanizmów wynikających z
roli chorego.
Zaburzenie występuje częściej u kobiet, zazwyczaj
zaczyna się na wczesnym etapie życia dorosłego.
F45 Zaburzenia występujące pod postacią
somatyczną (somatoform disorders)
F45.O Zaburzenie somatyzacyjne
(z somatyzacją)
A.
Wywiad wskazujący na trwające co najmniej 2
lata skargi na wielorakie i zmienne objawy
somatyczne, których nie można wyjaśnić
występowaniem żadnej wykrywalnej choroby
somatycznej (żadne ujawnione zaburzenie
somatyczne nie wyjaśnia ciężkości, rozległości,
różnorodności
ani
uporczywości
skarg
somatycznych, jak też towarzyszącej im
niesprawności społecznej). Jeśli występują
pewne
objawy
wyraźnie
spowodowane
wzbudzeniem układu autonomicznego, nie
stanowią istotnej cechy zaburzeń, tzn. nie są
szczególnie utrwalone ani męczące.
F45 Zaburzenia występujące pod
postacią somatyczną (somatoform
disorders)
F45.O Zaburzenie somatyzacyjne
(z somatyzacją) cd.
B. Skoncentrowanie się na objawach powoduje
utrwalające się cierpienie i prowadzi do ponawiania
kolejnych (trzech lub więcej) konsultacji lub badań
zarówno u lekarzy opieki podstawowej, jak i u
specjalistów. W przypadku finansowej lub fizycznej
niedostępności świadczeń medycznych dla pacjenta,
dochodzi
do
uporczywego,
samodzielnego
przyjmowania leków lub do licznych konsultacji u
lokalnych uzdrawiaczy.
C. Uporczywe odrzucanie zapewnień lekarzy o braku
adekwatnej, fizycznej przyczyny tych somatycznych
objawów
F45 Zaburzenia występujące pod
postacią somatyczną (somatoform
disorders)
F45.O Zaburzenie somatyzacyjne (z
somatyzacją) cd.
D. Występuje w sumie sześć lub więcej objawów z następującej listy,
należących do co najmniej dwóch oddzielnych grup:
Objawy żołądkowo-jelitowe
(1) ból brzucha,
(2) nudności,
(3) uczucie wzdęcia lub wypełnienia gazami,
(4) niesmak w ustach lub obłożony język,
(5) skargi na wymioty lub odbijanie się pokarmów,
(6) skargi na częste lub luźne stolce albo na płynną wydzielinę z
odbytu,
Objawy sercowo-naczyniowe
(7) krótki oddech mimo braku wysiłku,
(8) bóle w klatce piersiowej,
F45 Zaburzenia występujące pod
postacią somatyczną (somatoform
disorders)
F45.O Zaburzenie somatyzacyjne (z
somatyzacją) cd.
Objawy moczowo-płciowe
(9) dyzuria lub skargi na częste oddawanie moczu,
(10) nieprzyjemne wrażenia w obrębie narządów płciowych
lub wokół nich,
(l 1) skargi na niezwykłą lub obfitą wydzielinę z pochwy,
Objawy skórne lub bólowe
(12) plamistość lub zmiana zabarwienia skóry,
(13) pobolewania kończyn, rąk lub stóp, stawów,
(14) nieprzyjemne wrażenia drętwienia lub swędzenia.
F45 Zaburzenia występujące pod
postacią somatyczną (somatoform
disorders)
F45.O Zaburzenie somatyzacyjne
(z somatyzacją)
ROZPOZNANIE RÓŻNICOWE
- Zaburzenia somatyczne
- Zaburzenia afektywne
- Zaburzenia hipochondryczne
- Zaburzenia urojeniowe
F45 Zaburzenia występujące pod
postacią somatyczną (somatoform
disorders)
F45.2 Zaburzenie hipochondryczne
A. Występuje którekolwiek z następujących:
(1) utrwalone, utrzymujące się co najmniej 6 miesięcy,
przekonanie o występowaniu dwóch poważnych chorób
somatycznych, z których co najmniej jedną pacjent wyraźnie
określa,
(2) utrwalone koncentrowanie się na domniemanej zmianie
postaci lub kształtu ciała (zaburzenie postaci ciała, ang. body
dysmorphic disorder).
B. Koncentrowanie się na tym przekonaniu i objawach powoduje
utrwalone cierpienie i zakłóca jednostkowe funkcjonowanie w
codziennym życiu, a także skłania pacjenta do poszukiwania
leczenia lub badań medycznych (lub równoważnej pomocy
lokalnych uzdrowicieli).
C. Uporczywe odrzucanie zapewnień lekarskich o braku
adekwatnej, fizycznej przyczyny tych somatycznych objawów
(krótkotrwała aprobata takiego zapewnienia, tj. utrzymująca się
do kilku tygodni, w czasie badań lub bezpośrednio po nich, nie
wyklucza tego rozpoznania).
F45 Zaburzenia występujące pod
postacią somatyczną (somatoform
disorders)
F45.2 Zaburzenie
hipochondryczne
ROZPOZNANIE RÓŻNICOWE
- Zaburzenia somatyzacyjne
- Zaburzenia depresyjne
- Zaburzenia urojeniowe
- Zaburzenia lękowe
F45 Zaburzenia występujące pod
postacią somatyczną (somatoform
disorders)
F45.3 Zaburzenia (dysfunkcje) autonomiczne
występujące pod postacią somatyczną
A. Występują objawy wzbudzenia autonomicznego,
które pacjent przypisuje chorobie somatycznej
jednego lub więcej z następujących układów lub
narządów:
(1) serce i układ sercowo-naczyniowy,
(2) górny odcinek przewodu pokarmowego (przełyk
i
żołądek),
(3) dolny odcinek przewodu pokarmowego,
(4) układ oddechowy,
(5) układ moczowo-płciowy.
F45 Zaburzenia występujące pod
postacią somatyczną (somatoform
disorders)
F45.3 Zaburzenia (dysfunkcje) autonomiczne
występujące pod postacią somatyczną cd.
B. Występują dwa lub więcej z następujących
objawów autonomicznych:
(1) bicie serca,
(2) poty (gorące lub zimne),
(3) suchość w jamie ustnej,
(4) rumienienie się lub wypieki,
(5) poczucie dyskomfortu w nadbrzuszu,
gniecenie w żołądku.
F45 Zaburzenia występujące pod
postacią somatyczną (somatoform
disorders)
F45.3 Zaburzenia (dysfunkcje) autonomiczne
występujące pod postacią somatyczną cd.
C. Występuje jeden lub więcej z następujących objawów:
(1) pobolewanie lub poczucie dyskomfortu w klatce
piersiowej, w okolicy przedsercowej lub wokół niej,
(2) utrudnienie oddechu lub hiperwentylacja,
(3) nadmierna męczliwość przy małym wysiłku,
(4) aerofagia, czkawka lub odczucie palenia w klatce
piersiowej lub nadbrzuszu,
(5) skargi na przyspieszoną pracę jelit,
(6) zwiększona częstość oddawania moczu lub dyzuria,
(7) uczucie wzdęcia, rozpierania, ciężkości.
D. Brak potwierdzenia zaburzeń budowy lub czynności
narządów lub układów, na których pacjent koncentruje
uwagę.
F45 Zaburzenia występujące pod
postacią somatyczną (somatoform
disorders)
F45.3 Zaburzenia (dysfunkcje) autonomiczne
występujące pod postacią somatyczną cd.
Opisując zaburzenia z tej grupy wskazuje się narząd lub
układ traktowany przez pacjenta jako źródło objawów:
-
Serce i układ krążenia
( nerwica serca, asthenia neurocirculatoria, zespół Da
Costy)
-
Górny odcinek przewodu pokarmowego
( psychogenna aerofagia, czkawka, nerwica żołądka)
-
Dolny odcinek przewodu pokarmowego
( psychogenny zespół drażliwego jelita, biegunka
psychogenna,
zespół gazowy)
-
Układ oddechowy
( hiperwentylacja)
-
Układ moczowo-płciowy
( psychogenne częste oddawania moczu i dyzuria)
F45 Zaburzenia występujące pod
postacią somatyczną (somatoform
disorders)
F45.4 Uporczywe bóle psychogenne
A. Uporczywy, ciężki i sprawiający cierpienie ból
(trwający co najmniej 6 miesięcy i przez większość dni
w sposób ciągły) jakiejkolwiek części ciała, którego
przyczyn nie wyjaśniają adekwatnie żadne procesy
fizjologiczne lub zaburzenia somatyczne, a który stale
skupia uwagę pacjenta.
Przesłanki wykluczenia.
Zaburzenie nie występuje w schizofrenii lub zaburzeniach
pokrewnych, zaburzeniach nastroju [afektywnych],
zaburzeniach somatyzacyjnych lub zaburzeniach
hipochondrycznych
F45 Zaburzenia występujące pod
postacią somatyczną (somatoform
disorders)
LECZENIE
1.Prawidłowy kontakt terapeutyczny, stanowiący podstawę
zarówno adekwatnego postępowania diagnostycznego jak i
psychoterapii wspierającej.
2.Psychoterapia krótkoterminowa zorientowana na problem,
terapia rodzinna, restrukturyzująca grupowa i/lub
indywidualna
3.Farmakoterapia w uzupełnieniu psychoterapii:
-ziołowe preparaty uspokajające, leki homeopatyczne,
-leki przeciwdepresyjne - zespół przewlekłego bólu,
-neuroleptyki – zaburzenia hipochondryczne,
-leki adrenolityczne- w zaburzeniach z wyraźnym pobudzeniem
układu sympatycznego.
F48 Inne zaburzenia
nerwicowe
Neurastenia
Zaburzenia neurasteniczne mogą
występować w dwóch wariantach
klinicznych:
- hiposteniczny, w którym dominuje
poczucie zmęczenia i osłabienia
- hipersteniczny, w którym dominuje
rozdrażnienie, wybuchy złości, gniewu,
napięcie, nadwrażliwość na bodźce
F48 Inne zaburzenia
nerwicowe
F48.0 Neurastenia
A. Występuje którekolwiek z następujących :
(1) uporczywe i stresujące skargi na uczucie wyczerpania po
małym wysiłku fizycznym (takim, jak wykonywanie lub usiłowanie
wykonania codziennych zadań, nie wymagających niezwykłego
wysiłku psychicznego),
(2) uporczywe i stresujące skargi na uczucie zmęczenia i
osłabienia ciała po małym wysiłku fizycznym.
B. Występują co najmniej 2 z następujących objawów:
(1) uczucie pobolewania lub bólu mięśni,
(2) zawroty głowy,
(3) napięciowe bóle głowy,
(4) zaburzenia snu,
(5) niezdolność do odprężenia się,
(6) drażliwość.
F48 Inne zaburzenia
nerwicowe
F48.0 Neurastenia cd.
C. Odpoczynek, relaksacja lub zabawa nie uwalniają
pacjenta od objawów wymienionych w punkcie (1)
i (2) kryterium A.
D. Czas trwania zaburzenia obejmuje co najmniej
3 miesiące.
Przesłanki wykluczenia.
Zaburzenie nie współwystępuje z organiczną
chwiejnością emocjonalną, zespołem po zapaleniu
mózgu i po wstrząśnieniu mózgu, z zaburzeniami
nastroju [afektywnymi], ani z uogólnionym
zaburzeniem lękowym .
F48 Inne zaburzenia
nerwicowe
Zespół depersonalizacji-derealizacji
Jest to zespół charakteryzujący się poczuciem
obcości własnej osoby i otaczającego świata.
Zespół ten wiązany jest z patologią płata
skroniowego oraz czołowego OUN.
Wśród pacjentów obserwuje się wielką
różnorodność zaburzeń osobowości.
Najczęściej stwierdza się:
- Osobowość unikającą
- Osobowość obsesyjno-kompulsywną
- Osobowość borderline
F48 Inne zaburzenia
nerwicowe
F48.1 Zespół depersonalizacji-derealizacji
Występuje którekolwiek z następujących:
Depersonalizacja.
Pacjent skarży się na poczucie oddalenia,
bycia "realnie nie tu". Na przykład, osoby mogą skarżyć się,
że ich emocje, uczucia lub wewnętrzne poczucie własnego ja
są oderwane, obce, nie ich własne lub nieprzyjemnie
utracone, albo że wydaje się, iż ich emocje lub ruchy należą
do kogoś innego, albo że czują się jakby grali rolę w jakiejś
sztuce.
Derealizacja.
Pacjent skarży się na uczucie
"nierzeczywistości". Na przykład, może skarżyć się, że
otoczenie lub określone przedmioty wyglądają dziwnie, w
sposób zniekształcony, płasko, bezbarwnie, jak pozbawione
życia, nie interesujące lub jak na scenie, na której każdy gra
swoją rolę.
F48 Inne zaburzenia
nerwicowe
F48.1 Zespół depersonalizacji-derealizacji
Rozpoznania tego nie należy wykorzystywać, gdy zespół współwystępuje z
innymi zaburzeniami psychicznymi, takimi jak:
- organiczne stany splątaniowe lub urojeniowe
- zatrucia alkoholem lub innymi substancjami
- schizofrenia i stany pokrewne
- zaburzenia nastroju [afektywne]
- zaburzenia lękowe
- inne stany (wyraźne zmęczenie, hipoglikemia,
bezpośrednio poprzedzające napady padaczkowe lub następujące po
nich).