RODZAJE RECEPTORÓW I 
ICH ADAPTACJA

O stanie naszego organizmu jak i o wszystkich 

docierających do niego bodźcach informują 

nas wyspecjalizowane struktury – 

receptory. 

Są one strukturami nerwowymi zdolnymi 

do odbioru bodźców i ich przekazywania. 

Zasada ich działania opiera się 

na przetwarzaniu energii bodźca 

na potencjał generujący, czyli miejscową 

zmianę potencjału błonowego, 

przekazywanego następnie do ośrodkowego 

układu nerwowego w postaci potencjałów 

czynnościowych włókien aferentnych. 

Receptorami mogą być pojedyncze komórki 

receptorowe, jak i obwodowe 

zakończenia neuronów czuciowych. 

RECEPTORY - LOKALIZACJA



Specjalne (wzrok, słuch, smak, 
węch, równowaga)



Powierzchowne (dotyk, ucisk, 
ciepło, zimno) 



Głębokie (położenie, wibracja, 
głęboki ucisk, głęboki ból)



Trzewne (głód, pragnienie, 
nudności, ból trzewny)

PODZIAŁ RECEPTORÓW

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA 
ŹRÓDŁO BODŹCA 



eksteroreceptory – odbierają informacje spoza 
organizmu np. receptory dotyku, ucisku, ciepła, 
zimna



interoreceptory – odbierają informacje z 
wnętrze organizmu np. baroreceptory, kłebki 
aortalne, kłębki szyjne



priopioreceptory – informują o położeniu ciał 
w przestrzeni oraz o położeniu elementów ciała 
wobec siebie np. receptory pierścienno-spiralne, 
receptory ścięgniste 



telereceptory – odbierają informacje 
docierające 
od organizmu ze znacznej odległości (czasem 
są traktowane jako podgrupa eksteroreceptorów) 
np. czopki, pręciki, receptory słuchu i węchu 

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA TYP ENERGII 
BODŹCA



mechanoreceptory 

(odkształcenia skóry i dźwięki)



termoreceptory 



fotoreceptory



chemoreceptory (substancje 

wywołujące wrażenie smaku 
i zapachu)



baroreceptory 

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA SZYBKOŚĆ 
ADAPTACJI 



receptory szybkoadaptujące się 

(fazowe, dynamiczne) – wysyłają 

potencjały czynnościowe 

ze zmniejszającą się częstotliwością 

pomimo trwania bodźca  - wartość 

potencjału szybko opada np. ciałko 

Paccinego 



receptory wolnoadaptujące się 

(toniczne, statyczne) – wysyłają 

potencjały czynnościowe przez cały 

czas trwania bodźca np. wrzecionko 

nerwowo-mięśniowe, baroreceptory, 

receptory bólu

Adaptacja – spadek wielkości 

potencjału generującego 

podczas utrzymującego się 

działania bodźca. 

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA RODZAJ 

BODŹCA ADEKWATNEGO 

Bodziec adekwatny – jest to taki bodziec, dla 

którego dany receptor ma najniższy próg 

pobudliwości i najwyższą pobudliwość. Pomimo 

tego, że każdy receptor ma własny bodziec adekwatny 

to mogą one reagować również na inne formy energii, 

jeśli jej intensywność jest wystarczająco duża 

np. siatkówka jest zdolna do reagowania na pojedynczy 

foton światła, ale również na silne bodźce mechaniczne 

wywołujące wrażenie światła (pocieranie oka) . Jest 

to tzw. prawo swoistej energii zmysłów Müllera. 

Przykłady receptorów i ich bodźców adekwatnych:



mechanoreceptor – ucisk



termoreceptory – temperatura



fotoreceptory – światło

Prawo swoistej energii nerwowej (Müllera) – 

mówi, że pobudzenie dróg nerwowych 

prowadzących impulsacje z konkretnego narządu 

zmysłu do kory mózgu powoduje odczucie 

charakterystyczne dla tego receptora, bez względu 

na to jak wywołano pobudzenie i w którym 

miejscu wzdłuż tej drogi nerwowej (prawo 

projekcji). Praktycznie oznacza to, że pobudzenie 

nerwu aferentnego 

w np. połowie jego długości,  wywoła odczucie takie 

samo jak jego pobudzenie przez receptor (prawo 

projekcji), pozwala także na reakcję siatkówki 

manifestującą się „błyskiem światła” przy silnym 

pocieraniu oka. Jest także przyczyną tzw. bólów 

fantomowych – powstające w kłębkach nerwów 

(nerwiakach) w pozostałej części kończyny impulsy 

nerwowe, docierają do swoich ośrodków czucia 

w korze mózgu, która odbiera je jako ból 

amputowanej kończyny mimo jej braku. 

FIZJOLOGIA DZIAŁANIA 
RECEPTORÓW

Rolą receptorów jest przetworzenie energii bodźca 

w potencjał czynnościowy lub pobudzenia wydzielenia 

neuromediatora wywołującego potencjały 

czynnościowe, które  przewodzone są następnie 

drogami czuciowymi 

do ośrodkowego układu nerwowego. Pierwszym etapem 

jest transdukcja bodźca, czyli jego zamiana 

na tzw. potencjał generujący, wyzwalający 

następnie (jeśli osiągnie odpowiednią wartość) 

potencjał czynnościowy. 

Potencjał generujący (potencjał receptorowy) 

– miejscowa zmiana potencjału w obrębie receptora 

pod wpływem działania bodźca. Jeżeli działający 

bodziec jest wystarczająco silny to wyzwolony 

potencjał generujący spełni rolę bodźca, który 

powoduje wytworzenie potencjału czynnościowego albo 

wydzielenie mediatora przez receptor czuciowy.



zmiana miejscowa bierna



nie stosuje się do prawa „wszystko albo nic”



wartość maleje wraz z oddalaniem się od miejsca 

powstania



jest odpowiednikiem EPSP w synapsach

DZIĘKUJĘ 
I 
POZDRAWIA
M

Sylwia Wójcik