autakoidy



Działanie:

•

Przeciwzapalne

•

Przeciwbólowe

•

Przeciwgorączkowe

•

Mechanizm wspólny- hamowanie

COX- hamowanie produkcji

prostaglandyn i tromboksanu

Niesteroidowe leki

przeciwzapalne



Zablokowanie syntezy prostaglandyn

pośredniczących w rozwoju odczynu

zapalnego



Zahamowanie ekspresji iNOS



Efekt hamowania czynnika jądrowego NF

regulującego proces transkrypcji genowej

prozapalnych cytokin



Zahamowanie adhezji i agregacji leukocytów

w stanie zapalnym



Aktywacja lipoksyny A, endogennego

mediatora przeciwzapalnego

Niesteroidowe leki

przeciwzapalne

Niesteroidowe leki

przeciwzapalne



NLPZ są skuteczne w bólach pochodzenia

zapalnego lub związanych z uszkodzeniem

tkanek (zmniejszają produkcję prostaglandyn):

–

zapalenie stawów i torebek stawowych

–

bóle mięśniowe i pochodzenia naczyniowego

–

bóle zębów

–

bóle menstruacyjne

–

bóle związane z przerzutami nowotworowymi

do kości

Działanie przeciwgorączkowe



gorączka jest objawem

towarzyszącym prawie wszystkim

zakażeniom



wywołują ją egzogenne pirogeny

(wirusy, endotoksyny bakterii

Gram- ujemnych)

Niesteroidowe leki

przeciwzapalne



preferencyjne inhibitory COX-1

–

kwas acetylosalicylowy

–

indometacyna

–

ketoprofen

–

ketorolak

–

flurbiprofen

–

suprofen

Niesteroidowe leki

przeciwzapalne



podobne działanie na COX-1 i COX-2

–

ibuprofen

–

naproksen

–

tolmetyna

–

fenoprofen

–

diflunisal

–

piroksykam

–

sulindak

–

diklofenak

Niesteroidowe leki

przeciwzapalne



preferencyjne inhibitory COX-2

–

nimesulid

–

celekoksyb

–

meloksykam

–

etodolak

Niesteroidowe leki

przeciwzapalne



selektywne inhibitory COX-2

–

rofekoksyb

–

waldekoksyb

–

etorikoksyb

–

lumirakoksyb

Niesteroidowe leki

przeciwzapalne

Pochodne kwasu

salicylowego



Kwas salicylowy- wykazuje silne

działanie drażniące miejscowo na

tkanki



stosowany

zewnętrznie

jako

słaby lek bakteriobójczy i

grzybobójczy, oraz działający

złuszczająco i keratolitycznie na

komórki nabłonka skóry



Pochodne SA wykazują działanie:

–

przeciwbólowe

–

przeciwgorączkowe

–

przeciwzapalne

–

przeciwgośćcowe

Pochodne kwasu

salicylowego



Kwas acetylosalicylowy



salicylamid



salicylan sodu



salicylan metylu



salacetamid



etenzamid



diflunisal

Pochodne kwasu

salicylowego



Działanie przeciwzapalne;

–

blokowanie aktywności COX-2

–

hamowanie syntezy prostaglandyn

–

zdolność do reagowania z wolnymi

rodnikami uwalnianymi przez

granulocyty obojętnochłonne w

obszarze zapalenia

Pochodne kwasu

salicylowego



Działanie przeciwbólowe:

–

hamujące na ośrodki podkorowe

mózgu

–

hamują percepcję bólu w

zakończeniach czuciowych

Pochodne kwasu

salicylowego



Działanie przeciwgorączkowe:

–

wpływ na podwzgórze- uruchomienie

mechanizmów powodujących utratę

ciepła



zwiększenie przepływu krwi w tkankach

obwodowych



zwiększenie pocenia się



nie hamują wytwarzania ciepła



salicylany działają przeciwgorączkowo

tylko u osób gorączkujących

Pochodne kwasu

salicylowego



Skuteczne w bólach:

–

głowy

–

zębów

–

tkanki mięśniowej

–

stawów



nie są skuteczne w bólach

pochodzenia trzewnego



nie wywołują tolerancji

Pochodne kwasu

salicylowego



Zastosowanie w profilaktyce:

–

schorzeń układu krążenia

–

choroby Alzheimera

–

raka okrężnicy i odbytnicy

–

w cukrzycy- hamowanie rozwoju

zaćmy

Pochodne kwasu

salicylowego

Działania niepożądane:



przewód pokarmowy- nudności, wymioty, nadżerki,

owrzodzenia, krwawienia



krew- wydłużony czas krwawienia i czas

protrombinowy



nerki- nefropatia polekowa



wątroba- podwyższenie aktywności aminotransferaz



drogi oddechowe- odczyn bronchospastyczny,

przerost błony śluzowej nosa



skóra- pokrzywki, obrzęk naczynioruchowy



OUN- szum w uszach, zaburzenia wzrokowe, śpiączka

Pochodne kwasu

salicylowego



Nadwrażliwość

na salicylany- uwarunkowana

genetycznie (?) niedoborem esterazy

aspirynowej



w wyniku nadprodukcji leukotrienów następuje:

–

gwałtowny skurcz oskrzeli- ASTMA

ASPIRYNOPOCHODNA

–

obrzęk naczynioruchowy

–

wystąpienie pokrzywek skórnych

–

zaburzenia drożności nosa

–

wstrząs

Pochodne kwasu

salicylowego

Zespół salicylowy



może wystąpić po kilkukrotnym

stosowaniu większych dawek



objawy:

–

zawroty głowy

–

szum w uszach

–

zaburzenia wzrokowe i słuchowe

–

nudności, wymioty

Pochodne kwasu

salicylowego



Zespół Reye’a



choroba przebiegająca napadowo z
ciężką encefalopatią oraz
stłuszczeniem wątroby i nerek



najczęściej dotyczy dzieci poniżej
12r.ż.

Pochodne kwasu

salicylowego



Paracetamol



Fenacetyna

–

Nie hamują biosyntezy

prostaglandyn w tkankach

zmienionych zapalnie- brak działania

przeciwzapalnego

–

hamują syntezę prostaglandyn w

tkance mózgowej

Pochodne aniliny



Zastosowanie:

–

bóle ostre o niezbyt dużym

natężeniu

–

jako zamiennik dla aspiryny w

pierwszym etapie przewlekłej

analgezji w chorobie nowotworowej

–

w gorączce u dzieci

Pochodne aniliny



Działanie toksyczne- po przyjęciu

jednorazowej dużej dawki lub

długotrwałym stosowaniu

wysokich dawek

–

uszkodzenie wątroby

–

uszkodzenia nerek i serca

Pochodne aniliny



Fenacetyna-

–

lek wycofany ze względu na

działanie nefrotoksyczne

–

może wywoływać również

niedokrwistość hemolityczną

Pochodne aniliny

Pochodne pirazolonu



Aminofenazon



metamizol



fenylbutazon



azapropazon



oksyfenbutazon



fenazon



propyfenazon

działają podobnie do salicylanów

bardziej toksyczne



Wywołują:

–

reakcje uczuleniowe- agranulocytoza,

niedokrwistość aplastyczna

–

objawy dyseptyczne

–

owrzodzenia żołądka i jamy ustnej

–

krwotoki

–

uszkodzenia wątroby i nerek

–

zmiany uczuleniowe skóry

Pochodne pirazolonu



Kwas mefenamowy



działa podobnie jak salicylany, lecz

słabiej



stosowany jako lek przeciwzapalny i

przeciwgośćcowy



działanie drażniące na przewód

pokarmowy- ograniczenie

stosowania

Pochodne kwasu

antranilowego

Pochodne kwasu

indolooctowego



Indometacyna



działa najsilniej przeciwzapalnie i

przeciwgorączkowo



hamuje syntezę prostaglandyn

kilkaset razy szybciej niż aspiryna



działa przeciwbólowo tylko w

stanach zapalnych



Indometacyna- najbardziej toksyczna!!!

–

Owrzodzenia błony śluzowej żołądka

–

krwawienia z przewodu pokarmowego

–

agranulocytoza i niedokrwistość

aplastyczna

–

zmiany uczuleniowe skóry

–

silne bóle i zawroty głowy

–

objawy psychotyczne

Pochodne kwasu

indolooctowego



Nie stosuje

się indometacyny jako

leku przeciwgorączkowego z

wyjątkiem ZIARNICY ZŁOŚLIWEJ

(skutecznie obniża podwyższoną

temperaturę ciała)



stosuje się

w bólach gośćcowych

Pochodne kwasu

indolooctowego



Sulindak

–

działa słabiej od indometacyny

–

mniej toksyczny



tolmetyna

–

stosowana głównie w

reumatoidalnym zapaleniu stawów i

zmianach zwyrodnieniowych

Pochodne kwasu

indolooctowego

Pochodne kwasu propionowego



Ibuprofen, fenbufen

–

działanie podobne do ASA

–

mniej toksyczny

–

łatwo (powoli!) przechodzi do mazi stawowej

–

może być stosowany u chorych z przebytymi

owrzodzeniami żołądka i dwunastnicy

–

działania uboczne- zaburzenia gastryczne

(dość częste), uszkodzenie szpiku i wątroby

(b. rzadko)



Fenoprofen, ketoprofen,

naproksen

–

najsilniejsze działanie- naproksen

–

mała toksyczność

–

prawie całkowicie łączy się z

białkami krwi- ostrożnie u osób z

hipoalbuminemią

Pochodne kwasu propionowego

Pochodne kwasu

fenylooctowego



Diklofenak, aklofenak, fenklofenak

–

działanie przeciwbólowe i

przeciwzapalne większe od ASA,

porównywalne z indometacyną

–

łatwo przenika do mazi stawowej

–

całkowicie łączy się z białkami krwi

–

nie stosuje się u osób z chorobą

wrzodową żołądka i dwunastnicy

Oksykamy



Piroksykam, meloksykam, tenoksykam

–

działa jak indometacyna, ale mniej

toksyczny

–

najdłuższe działanie ze wszystkich NLPZ

–

łatwo przenika do stawów

–

stosowany leczniczo w chorobie

reumatycznej i napadzie dny moczanowej



Zastosowanie:

–

przewlekłe reumatoidalne zapalenie

stawów

–

zesztywniające zapalenie kręgosłupa

–

zapalenia kostno- stawowe

–

ostre bóle mięśniowe (zespół

bolesnego barku, zapalenie ścięgien

i kaletek maziowych)

Oksykamy

Koksyby



NLPZ hamujące wybiórczo COX-2



Bezpieczny profil działania na przewód

pokarmowy



Mogą zaburzać gospodarkę wodno-

elektrolitową i wywoływać wzrost

ciśnienia tętniczego



Ryzyko incydentów sercowo-

mózgowych (zawał serca, udar

mózgu), związane prawdopodobnie z

brakiem działania antyagregacyjnego



Zwiększona nefrotoksyczność

koksyby



Celekoksyb



Rofekoksyb (Vioxx)



Parekoksyb



Etorykoksyb



Lumirakoksyb



Waldekoksyb

leki stosowane w

reumatoidalnym zapaleniu

stawów

charkaterystyczne cechy rzs



symetryczne zapalenie wielostawowe



niszczenie chrząstki stawowej i nasad

kostnych (nadmierna aktywność

osteoklastów)



zmiany pozastawowe i powikłania

układowe



leki stosowane w rzs mają na celu:

–

zminimalizowanie lub eliminację

klinicznych objawów choroby

–

spowolnienie lub zatrzymanie

postępu zmian w stawach

–

zapobieganie niepełnosprawności

leki stosowane w

reumatoidalnym zapaleniu

stawów



leki przeciwreumatyczne modyfikujące

przebieg choroby- PLMC, DMARDs



leki immunosupresyjne



leki biologiczne



glikokortykosterydy



NLPZ

leki stosowane w

reumatoidalnym zapaleniu

stawów

leki przeciwreumatyczne

modyfikujące przebieg choroby –

PLMC, DMARDs



Opóźniają postęp choroby



Stosunkowo długi okres czasu

oczekiwania na pojawienie się

klinicznych objawów działania

terapeutycznego- ponad 1

miesiąc

PLMC

Sole złota



działanie immunosupresyjne związane z

hamowaniem enzymów lizosomalnych,

zmniejszeniem aktywności i osłabieniem

migracji leukocytów, monocytów i makrofagów

oraz hamowaniem syntezy eikozanoidów



hamują enzymy biorące udział w destrukcji

tkanki łącznej



Częściowo hamują proces niszczenia kości i

stawów, likwidują ból i obrzęk

PLMC

sole złota

tiojabłczan sodowo- złotawy (Tauredon)

aurotioglukoza (Solganal)

auranofina (Ridaura)



łagodzą przebieg choroby



zastosowanie- wczesne stadium rzs



efekty działania widoczne po ok. 3 miesiącach

stosowania



działania niepożądane- zmiany skórne,

uszkodzenia błon śluzowych, eozynofilia,

białkomocz, biegunki, mielosupresja

PLMC

Penicylamina

–

Hamuje aktywność limfocytów T,

zmniejsza wytwarzanie IL-1,

modyfikuje syntezę kolagenu

–

w dużych dawkach może opóźniać

postęp procesów zwyrodnieniowych

PLMC

Sulfasalazyna

–

hamuje powstawanie leukotrienów, zmiata

wolne rodniki tlenowe oraz działa

immunomodulująco

–

Powoduje remisję reumatoidalnego zapalenia

stawów

–

Stosowana również we wrzodziejącym

zapaleniu jelita grubego

–

Stosunkowo bezpieczny- nie wywiera

niekorzystnego działania na układ krążenia

PLMC

Chlorochina, hydroksychlorochina

–

hamują proliferację fibroblastów

–

Stosowane głównie w malarii

–

Powodują remisję rzs,

nie opóźniają

procesu

uszkodzenia kości

–

efekty działania po ok. 1-3 miesiącach

–

Stosowanie przewlekłe powoduje powikłania

wzrokowe (nieodwracalna retinopatia), skórne,

neurologiczne, sercowe, uszkodzenie szpiku

kostnego i upośledzenie słuchu

Leki immunosupresyjne



metotreksat



Azatiopryna



Cyklosporyna



Cyklofosfamid



mykofenolan mofetylu



leflunomid

Metotreksat

–

Antymetabolit, antagonista kwasu foliowego

–

Jeden z najczęściej stosowanych w rzs

–

Działanie cytotoksyczne

–

Nasila uwalnianie adenozyny w miejscu

zapalenia

Leki immunosupresyjne

Glikokortykosterydy

Prednizon (Encorton)

Prednizolon

metyloprednizolon



hamują ekspresję COX-2



wpływają na zmniejszenie stanu zapalnego



zastosowanie:

–

równocześnie z PLMC- hamowanie procesu

zapalnego

–

terapia „pomostowa” przy zamianie leku

modyfikującego

Leki biologiczne



związki blokujące czynnik

martwicy nowotworów- TNF-

prozapalną cytokinę, która

odpowiada za utrzymanie procesu

zapalnego oraz ubytek tkanki

kostnej i niszczenie chrząstki

leki biologiczne

infliksymab

chimeryzowane, monoklonalne mysio- ludzkie

przeciwciało klasy IgG ,

adalimumab

pierwsze, całkowicie ludzkie monoklonalne

przeciwciało



przeciwciała anty- TNF-



zastosowanie:

–

rzs, zesztywniające zapalenie kręgosłupa, choroba

Leśniowskiego- Crohna

leki biologiczne

etanercept



„

fałszywy” receptor dla TNF-



stosowany w rzs, łuszczycowym zapaleniu

stawów, młodzieńczym idiopatycznym

zapaleniu stawów

anakinra



antagonista receptora dla IL-1



w rzs- leczenie skojarzone z metotreksatem

leki biologiczne

rituksymab



chimeryzowane, mysio- ludzkie monoklonalne

przeciwciało dla limfocytów B



chłoniaki nieziarnicze; rzs- w fazie badań

abatacept, alefacept



rekombinowane białka fuzyjne, blokujące aktywację

limfocytów T



różne postacie rzs

NLPZ

paracetamol,

salicylany,

piroksykam, diklofenak, ibuprofen,

nimesulid, nabumeton, meloksykam,

celekoksyb, rofekoksyb



stosowane w rzs o średnim nasileniu



łączone w terapii z PLMC

Leki stosowane w dnie

moczanowej

Dna moczanowa



Cechuje się odkładaniem kryształów moczanu

sodu w płynie stawowym oraz w tkankach i

narządach



Obecność kryształów powoduje ostry odczyn

zapalny, głównie w obrębie stawów i

małżowin usznych



Złogi kryształów mogą być przyczyną zmian

zapalnych w nerkach i kamicy nerkowej



nie wpływające na metabolizm kwasu

moczowego



hamujące syntezę kwasu moczowego



zwiększające wydalanie kwasu

moczowego



glikokortykosterydy



NLPZ

Leki stosowane w dnie

moczanowej

leki nie wpływające na

metabolizm kwasu moczowego

kolchicyna



hamuje migrację leukocytów do stawów



zastosowanie:

–

w napadach

dny- duże dawki

–

okresach międzynapadowych

zapobiegawczo w małych dawkach



działania niepożądane- biegunki, zmiany

skórne; przy długotrwałym stosowaniu-

agranulocytoza, leukocytoza, niedokrwistość

aplastyczna, łysienie

laki hamujące wytwarzanie

kwasu moczowego

allopurynol, oksypurynol, febuksostat



inhibitory oksydazy ksantynowej



Hamują odkładanie się kryształów kwasu

moczowego w tkankach i tworzenie kamieni

nerkowych



stosowane w postaci przewlekłej w okresach

międzynapadowych



nieskuteczne w napadach dny



można stosować u pacjentów z

upośledzeniem funkcji nerek i kamicą

nerkową

leki moczanopędne

probenecyd, sulfinpyrazon



zastosowanie w hiperurykemii

spowodowanej obniżonym wydalaniem

kwasu moczowego przez nerki



nie można stosować w kamicy

nerkowej i niewydolności nerek!

glikokortykosterydy

prednizon, prednizolon



stosuje się w przypadku złej tolerancji

innych leków

NLPZ

acemetacyna, indometacyna, sulindak,

piroksykam, fenylbutazon



hamują fagocytozę kryształów moczanu



w ostrych napadach dny- w dużych dawkach

(przy nietolerancji kolchicyny)



zapobiegawczo pomiędzy napadami w małych

dawkach



nie stosuje się salicylanów- znoszą

urykozuryczny efekt probenecydu i

sulfinpyrazonu

Document Outline