1

STRATEGIE 

WYCHOWAWCZE

2

Plan wykładu:

1. Pojęcie strategii wychowawczej.

2. Charakterystyka strategii 
kształtującej, poszukującej 
i alternatywnej.

3. Porównanie w/w strategii wg 
wybranych kryteriów.

3

STRATEGIE WYCHOWAWCZE:

1. kształtująca
2. poszukująca 
3. alternatywna (otwarta)

4

Strategia - ogólne sposoby osiągania 

celów

Strategia wychowawcza to ogólne 

założenia dotyczące postępowania 

wychowawczego wynikające 

z określonej koncepcji procesu 

wychowania (Banasiak J.)

5

STRATEGIA KSZTAŁTUJĄCA

,,[...] rozum i wola, właśnie przez posłuszeństwo 
i jedynie przez nie, wykształcić się mogą. [...] Dzieci 
trzeba łagodnie ale stanowczo, od urodzenia, 
wprawiać do posłuszeństwa bez tłumaczenia 
powodów rozkazu, tak jak się żołnierza musztruje 
nie tłumacząc mu celu tej musztry” (Zamoyska J.)

6

Cechy strategii kształtującej:

- cel: ukształtowanie wychowanka wg koncepcji wychowawcy/
ideału - „urabianie” (dyrektywny charakter)

- wychowawca:
* autorytet narzucony
* dominująca pozycja, uprzywilejowany (władza wychowawcza, mądrość 
życiowa)
* „dawca wzorców”
* intencjonalne działanie (narzucanie)

- wychowanek:
* bierny
* podporządkowany
* brak autonomii decyzyjnej

- komunikowanie jednostronne: monolog

-  środki oddziaływania: nakazy, zakazy, polecenia

- sankcje: kontrola zewnętrzna, system kar i nagród

7

STRATEGIA POSZUKUJĄCA

,,Chcesz wejść w życie wartościowe? To chodź!! Spróbuj iść obok 
mnie, ale staraj się iść sam i nie wzoruj się na mnie.[...] Możesz 
zwrócić się do mnie, bym pomógł Ci wyraźniej zobaczyć, głębiej 
zrozumieć. Nie pytaj mnie nigdy, co masz zrobić, co masz ocenić 
ale możesz zapytać czy nie widzę w tym co chcesz zrobić 
złudzeń 
i fałszów” (Ruciński S.).

8

Cechy strategii poszukującej:

- cel: kształtowanie niezależności i zaradności u wychowanka 

- „brak urabiania”, dyrektywności
 
- wychowawca:
* partner
* szanuje prawa wychowanka
* redukcja przywileju władzy wychowawczej
* wiara w możliwości wychowanka (mądrość wyboru)

- wychowanek:
* prawo do błędu
* autonomia decyzji, działania

- komunikowanie dwustronne: dialog hermeneutyczny/poszukujący 
(wspólne poszukiwanie celów i ideału)

-  środki oddziaływania: wsparcie, rozmowa, naprowadzanie, redukcja stresu

- sankcje: kontrola wewnętrzna

9

STRATEGIA ALTERNATYWNA 
(OTWARTA)

„Ty i ja stoimy we wzajemnej więzi, relacji, na której mi 
zależy i którą chciałbym zachować. Mimo to każdy z nas 
jest odrębną osobą ze swoimi niepowtarzalnymi 
potrzebami i prawem do starania się o ich zaspokojenie. 
Chcę starać się uczciwie akceptować twoje zachowanie, 
przez które starasz się zaspokoić swoje potrzeby, także i 
wtedy gdy masz problem z zaspokojeniem swych 
pragnień i potrzeb”[…] (Gordon T.).

10

Cechy strategii alternatywnej:

- cel: kształtowanie u wychowanka autonomicznej samodzielności, umiejętności współpracy 

- pojmowanie wychowania jako wzajemnej wspólnoty wychowanków i wychowawców, całkowita 
rezygnacja z przejawów dominacji, manipulacji i autokratyzmu

- więź dająca poczucie bezpieczeństwa

- wychowawca:
* autorytet uznany
* akceptacja wychowanka
* prawo do zaspokajania i respektowania własnych potrzeb i potrzeb innych
* szacunek wobec wychowanka 
* uznanie prawa wychowanka do autonomii
* współdziałanie z wychowankiem

- wychowanek:
* prawo do zaspokajania i respektowania własnych potrzeb i potrzeb innych
* uczenie się kompromisów
* kształtowanie własnej tożsamości 
* kształtowanie postawy tolerancji
* niezależność
 
- komunikowanie dwustronne: dialog negocjacyjny

-  środki oddziaływania: redukcja stresu, rozmowy, wyjaśnianie, współdziałanie

- sankcje: demokratyczny system kar i nagród

11

Bibliografia:

Banasiak J.: Reagowanie wychowawcze 

            w wielowymiarowej 
pedagogice   
            działania. Wyd. UW,1996