1

Wykład 3

Tkanka miejska – jej cechy, 

elementy i rodzaje

Dr hab. inż. arch. Piotr Lorens

Katedra Urbanistyki i Planowania 

Regionalnego

2

1. Pojęcie tkanki miejskiej

• Tkanką miejską nazywamy materię 

tworzącą struktury miejskie

• Materia ta składa się z zespołów 

zabudowy oraz przestrzeni pomiędzy nimi, 

w tym przestrzeni publicznych i 

prywatnych

• Opisać i zidentyfikować w strukturze 

miasta możemy różne typy tkanki 

miejskiej

3

2. Elementy tworzące tkankę 

miejską 

• W sferze materialnej:

– Budynki, budowle i ich zespoły
– Przestrzenie otwarte o różnym 

charakterze

• W sferze kulturowej:

– Geneza powstania i historia rozwoju
– Struktura społeczna i jej ewolucja

• W sferze ekonomicznej:

– Struktura własności
– Wartość terenu
– Sposób zarządzania jej przekształceniami

4

3. Metody opisywania tkanki 

miejskiej

• Tkankę miasta opisywać możemy 

poprzez:

– Typy budynków i ich wzajemne relacje ze 

sobą

– Sposób kształtowania przestrzeni 

publicznych

– Genezę powstania
– Stan własności i sposób parcelacji
– Dominująca funkcja (sposób użytkowania)
– Stan i charakter zieleni towarzyszącej
– Wartości wskaźników urbanistycznych

5

4. Typy budynków i ich 

wzajemne relacje

• Rodzaj zabudowy

• Sposób ulokowania zabudowy na działce

• Relacje zabudowy do przestrzeni ulicy 

(tworzące pierzeje lub o swobodnej 

lokalizacji)

• Relacje budynków względem siebie 

(zabudowa zwarta, rozluźniona, 

wolnostojąca)

• Przeznaczenie (funkcje) zabudowy

6

5. Sposób kształtowania 

przestrzeni publicznych miasta

• Przekrój ulicy i jego parametry 

(kąt środkowy, szerokość, 
długość itp.)

• Sposób zagospodarowania i 

wykorzystania przestrzeni ulicy

7

6. Geneza powstania

• Okres powstania

• Późniejsze przekształcenia i 

nawarstwienia struktury

• Idee stojące za kreowaniem 

określonych struktur miejskich

8

7. Stan własności i sposób 

parcelacji

• Sposób podziału na działki (scalone, 

rozdrobnione)

• Sposób fizycznego wydzielenia działki 

w przestrzeni (integracja / separacja)

• Rodzaj własności 

• Forma zarządzania

9

8. Dominująca funkcja (sposób 

użytkowania)

• Funkcja podstawowa 

(dominująca)

• Funkcje uzupełniające

• Wielofunkcyjność

10

9. Stan i charakter zieleni 

towarzyszącej

• Lokalizacja kompleksów zieleni (w 

obrębie działki i w obrebie przestrzeni 

publicznej)

• Rodzaj zieleni (wysoka / niska, 

urządzona / nieurządzona)

• Stan (dobry / zły)

• Wiek

11

10. Wartości poszczególnych 

wskaźników urbanistycznych

• Wskaźniki pozwalają na opisanie przestrzeni 

w kategoriach liczbowych

• Możemy wyróżnić wskaźniki „brutto” i 

„netto”

• Podstawowe wskaźniki to:

– Gabaryt zabudowy
– Procent zabudowy
– Intensywność zabudowy
– Udział powierzchni biologicznie czynnej
– Gęstość zaludnienia

12

12

Wybrane wskaźniki 

urbanistyczne

• T – powierzchnia terenu

(w granicach działek geodezyjnych)

• H – gabaryt zabudowy 

(wysokość zabudowy liczona w metrach nad 

poziomem terenu)

• Pbc – powierzchnia biologicznie 

czynna

(powierzchnia terenu działki pokryta 

roślinnością lub wodami powierzchniowymi)

13

• Pz – powierzchnia zabudowy 

(wielkość powierzchni zabudowy 
określona w m2)

• Pc – powierzchnia całkowita 

(powierzchnia wszystkich kondygnacji 
budynku liczona po obrysie 
adaptowanego lub istniejącego budynku)

14

• I – intensywność zabudowy 

(stosunek powierzchni wszystkich 

kondygnacji nadziemnych budynku w 

zewnętrznym obrysie ścian, do 

powierzchni terenu / działki)

• N – procent zabudowy 

(stosunek powierzchni zabudowanej w 

stosunku do powierzchni działki 

wyrażany w procentach)

15

• B – procent powierzchni 

biologicznie czynnej

(mierzona poprzez procentowy udział 
powierzchni biologicznie czynnej w 
powierzchni działki)

• G – gęstość zaludnienia

(mierzona poprzez stosunek liczby 
mieszkańców do powierzchni terenu)

16

Podsumowanie

• Przedstawione w trakcie wykładu 

pojęcia pozwalają na w miarę pełne 
opisanie materialnej struktury 
miasta

• Ujęcia te nie wyczerpują jednak 

wszystkich istotnych dla jakości 
przestrzeni zagadnień – nie 
pozwalają więc na pełne opisanie 
„recepty na miasto idealne”

17

• Na jakość przestrzeni miejskiej 

składają się także i inne 
czynniki, w tym:

– Społeczne
– Ekonomiczne
– Kulturowe
– Sposób zarządzania przestrzenią

18

19

20

21