CO TO BÓL
CO TO BÓL
Ból to wg Międzynarodowego
Ból to wg Międzynarodowego
Towarzystwa Badania Bólu
Towarzystwa Badania Bólu
subiektywne, przykre i negatywne
subiektywne, przykre i negatywne
wrażenie zmysłowe i emocjonalne
wrażenie zmysłowe i emocjonalne
powstające pod wpływem bodźców
powstające pod wpływem bodźców
uszkadzających tkankę (tzw.
uszkadzających tkankę (tzw.
nocyceptywnych) lub zagrażających
nocyceptywnych) lub zagrażających
ich uszkodzeniem.
ich uszkodzeniem.
Rola bólu w organiźmie.
Rola bólu w organiźmie.
Rola bólu – jeden z najwcześniejszych
Rola bólu – jeden z najwcześniejszych
naturalnych sygnałów chorobowych
naturalnych sygnałów chorobowych
wskazuje na istnienie procesu
wskazuje na istnienie procesu
chorobowego, który wzywa do
chorobowego, który wzywa do
leczenia.
leczenia.
Czynnik nocyceptywny
Czynnik nocyceptywny
(bólowy)
(bólowy)
Czynnik powodujący uszkodzenie
Czynnik powodujący uszkodzenie
tkanek lub zagrażający ich
tkanek lub zagrażający ich
uszkodzeniem.
uszkodzeniem.
Złożona reakcja organizmu na
Złożona reakcja organizmu na
zadziałanie czynnika bólowego:
zadziałanie czynnika bólowego:
reakcje psychiczne (cierpienie)
reakcje psychiczne (cierpienie)
ruchowe (odruch obronny, skurcz
ruchowe (odruch obronny, skurcz
mięśni, grymas itp.)
mięśni, grymas itp.)
autonomiczne (przyspieszenie tętna,
autonomiczne (przyspieszenie tętna,
wzrost ciśnienia tętniczego,
wzrost ciśnienia tętniczego,
przekrwienie, pot itp..)
przekrwienie, pot itp..)
hormonalne (uwalnianie adrenaliny i
hormonalne (uwalnianie adrenaliny i
innych hormonów)
innych hormonów)
Podział bólu w zależności od
Podział bólu w zależności od
miejsca powstania:
miejsca powstania:
Ból receptorowy (nocyceptywny)–
Ból receptorowy (nocyceptywny)–
tzw. “ból kliniczny” lub “normalny” .
tzw. “ból kliniczny” lub “normalny” .
Dzielimy na:
Dzielimy na:
-Trzewny -narządy wewnętrzne
-Trzewny -narządy wewnętrzne
-Somatyczny -skóra, mięśnie, stawy
-Somatyczny -skóra, mięśnie, stawy
Ból neuropatyczny, przewodzeniowy
Ból neuropatyczny, przewodzeniowy
Ból psychogenny
Ból psychogenny
Etapy powstawania bólu:
Etapy powstawania bólu:
drażnienie mechaniczne, termiczne,
drażnienie mechaniczne, termiczne,
chemiczne, receptora somatycznego lub
chemiczne, receptora somatycznego lub
trzewnego (nocyceptora)
trzewnego (nocyceptora)
przewodzenie pobudzenia przez nerw
przewodzenie pobudzenia przez nerw
obwodowy do rogu tylnego rdzenia (istota
obwodowy do rogu tylnego rdzenia (istota
galaretowata)
galaretowata)
przewodzenie dośrodkowe bodźca przez
przewodzenie dośrodkowe bodźca przez
rdzeń kręgowy i pień mózgu
rdzeń kręgowy i pień mózgu
kora mózgowa (układ limbiczny) -
kora mózgowa (układ limbiczny) -
ostateczna percepcja bólu
ostateczna percepcja bólu
Mediatory bólu stymulujące
Mediatory bólu stymulujące
receptor bezpośrednio po
receptor bezpośrednio po
zadziałania urazu:
zadziałania urazu:
uwalniane z tkanek: potas, substancja P,
uwalniane z tkanek: potas, substancja P,
bradykinina, kallidyna, histamina, serotonina,
bradykinina, kallidyna, histamina, serotonina,
przez polimodalne receptory: neurosekrecja
przez polimodalne receptory: neurosekrecja
substancji P 2
substancji P 2
przez naczynia krwionośne: bradykinina
przez naczynia krwionośne: bradykinina
przez płytki krwi:serotonina
przez płytki krwi:serotonina
przez komórki tuczne:histamina.
przez komórki tuczne:histamina.
uwalniane przez komórki zapalne :
uwalniane przez komórki zapalne :
prostaglandyny (zwłaszcza E1), leukotrieny,
prostaglandyny (zwłaszcza E1), leukotrieny,
cytokiny, wolne rodniki tlenowe.
cytokiny, wolne rodniki tlenowe.
Przewodzenie bólu przez nerwy
Przewodzenie bólu przez nerwy
obwodowe
obwodowe
Włókna A-delta szybko przewodzące,
Włókna A-delta szybko przewodzące,
20% bodźca, ból zlokalizowany.
20% bodźca, ból zlokalizowany.
Włókna C cienkie, wolno przewodzące,
Włókna C cienkie, wolno przewodzące,
80% bodźca, ból rozlany.
80% bodźca, ból rozlany.
Podstawowym mediatorem
Podstawowym mediatorem
przewodzenia w drogach nerwowych
przewodzenia w drogach nerwowych
jest substancja P.
jest substancja P.
Natężenie odczucia bólu zależy
Natężenie odczucia bólu zależy
od:
od:
wielkości i siły działającego bodźca
wielkości i siły działającego bodźca
czynników wzmacniających odczucie
czynników wzmacniających odczucie
bólu
bólu
mechanizmów hamujących i
mechanizmów hamujących i
modulujących odczucie bólu
modulujących odczucie bólu
Czynniki wzmagające odczucie
Czynniki wzmagające odczucie
bólu:
bólu:
neurotrofiny– białka produkowane w
neurotrofiny– białka produkowane w
unerwianych tkankach, komórkach
unerwianych tkankach, komórkach
nerwowych i glejowych, ich wzrost
nerwowych i glejowych, ich wzrost
obserwowany jest po urazach, oparzeniach,
obserwowany jest po urazach, oparzeniach,
zapaleniach stawów, uszkodzeniach
zapaleniach stawów, uszkodzeniach
nerwów (komórki osłonki Shwanna)
nerwów (komórki osłonki Shwanna)
substancja P i Calcitonine Gene Related
substancja P i Calcitonine Gene Related
Peptide
Peptide
zwiększenie wrażliwości OUN
zwiększenie wrażliwości OUN
Układy hamujące i modulujące
Układy hamujące i modulujące
czucie bólu
czucie bólu
w rogach tylnych rdzenia -kontrola neuronów wstawkowych
w rogach tylnych rdzenia -kontrola neuronów wstawkowych
poprzez ponadrdzeniowy układ serotoninoergiczny
poprzez ponadrdzeniowy układ serotoninoergiczny
np. bodźce z włókien A blokują dopływ impulsów z włókien C.
np. bodźce z włókien A blokują dopływ impulsów z włókien C.
w pniu mózgu –działanie peptydów opioidowych
w pniu mózgu –działanie peptydów opioidowych
- enkefaliny i endorfiny, serotoniny noradrenaliny, kalcytoniny,
- enkefaliny i endorfiny, serotoniny noradrenaliny, kalcytoniny,
cholecystokininy, somatostatyny, normotensyny.
cholecystokininy, somatostatyny, normotensyny.
(substancja szara okołowodociągowa, jądra szwu, wzgórze i
(substancja szara okołowodociągowa, jądra szwu, wzgórze i
podwzgórze, jądro migdałowate)
podwzgórze, jądro migdałowate)
kora mózgowa –filtracja, selekcja i modulacja dopływu
kora mózgowa –filtracja, selekcja i modulacja dopływu
bodźców (najmniej poznany).
bodźców (najmniej poznany).
układ limbiczny – ostateczna emocjonalna ocena bólu.
układ limbiczny – ostateczna emocjonalna ocena bólu.
Czynniki obniżające próg
Czynniki obniżające próg
odczuwania bólu:
odczuwania bólu:
Osobowość introwertyczna, depresja,
Osobowość introwertyczna, depresja,
lęk, obawa
lęk, obawa
Gniew, smutek, nuda
Gniew, smutek, nuda
Bezsenność, zmęczenie
Bezsenność, zmęczenie
Dyskomfort, wszelkie stany
Dyskomfort, wszelkie stany
chorobowe
chorobowe
Izolacja, zaniedbanie społeczne
Izolacja, zaniedbanie społeczne
Czynniki podwyższające próg
Czynniki podwyższające próg
odczuwania bólu:
odczuwania bólu:
Dobre samopoczucie, sympatia,
Dobre samopoczucie, sympatia,
zrozumienie,
zrozumienie,
Towarzystwo, aktywność,
Towarzystwo, aktywność,
Sen, wypoczynek, zredukowanie lęku
Sen, wypoczynek, zredukowanie lęku
Stan ogólnego zdrowia, poprawa
Stan ogólnego zdrowia, poprawa
nastroju
nastroju