Zaburzenia psychiczne
związane z ciążą, porodem i
połogiem.
Wykład dla studentów
położnictwa
Tomasz Wolańczyk
Klinika Psychiatrii Wieku
Rozwojowego AM w Warszawie
Zaburzenia psychiczne
związane z ciążą, porodem i
połogiem.
Wykład dla studentów
położnictwa
Tomasz Wolańczyk
Klinika Psychiatrii Wieku
Rozwojowego AM w Warszawie
Zaburzenia nastroju związane
z porodem
Depresja w ciąży oraz depresja poporodowa znane są
od stuleci. Ich występowanie wiąże się najczęściej z
okresem połogu.
W znacznej mierze mamy tu do czynienia z kontynuacją
wcześniej występujących zaburzeń nastroju.
Znaczenie ma też stres psychologiczny jakim jest ciąża
i poród oraz to, że po porodzie obserwuje się
fizjologiczny spadek stężenia we krwi hormonów
żeńskich.
Dodatkowym obciążeniem mogą być czynniki
społeczno-ekonomiczne (brak wsparcia ze strony
rodziny, zwłaszcza męża, złe relacje w rodzinie, trudna
sytuacja zawodowa), cechy osobowości (lękliwość,
obsesyjność), picie alkoholu, niedożywienie oraz
problemy w poprzednich ciążach
Formy zaburzeń nastroju
związanych z porodem:
Przygnębienie poporodowe –
postpartum blues
Depresja poprodowa
Przygnębienie poporodowe –
postpartum blues, baby blues
Występuje u 50-70 proc. kobiet (Pitt 1973)
Objawy pojawiają się kilka dni po porodzie
między 3 a 10 dniem (w 5 dobie mają
miejsce największe wahania hormonalne),
Objawy trwają do 14 dni
Charakteryzuje się płaczliwością,
poirytowaniem i ogólnym poczuciem
dystresu.
Przygnębienie poporodowe –
postpartum blues, baby blues
Główną przyczyną jest nagłe zachwianie
równowagi hormonalnej po porodzie.
W momencie porodu u matki występuje
wysoki poziom estrogenu, który znacznie
spada wkrótce po rozwiązaniu. Poziom
progesteronu również spada, ale wolniej.
Następuje
wzmożone
wydzielanie
prolaktyny.
Równowaga
hormonalna
zostaje
ustanowiona około 10 dnia po porodzie i w
tym czasie można oczekiwać poprawy
stanu emocjonalnego.
Przygnębienie poporodowe –
postpartum blues, baby blues
Objawy są łagodne, nie zaburzają w sposób
istotny funkcjonowania kobiet.
Z zasady nie wymagają leczenia, często pozostają
nierozpoznawane, czasami przechodzą w depresję
poporodową
Ważne jest natomiast, by rodzice posiadali wiedzę
na temat tego zjawiska. Jeśli zdają sobie sprawę z
tego, że jest to zjawisko powszechne, normalne i
przemijające, to gorsze samopoczucie kobiety, jej
chwiejność emocjonalna w tym czasie będą
budziły mniej niepokoju i łatwiej będzie je
zaakceptować.
Depresja poporodowa
Dotyczy 10-15 proc. kobiet. (Kumar i
Robson 1984, Watson i wsp. 1984, Cox i
wsp. 1987),
Początek w okresie do 30 dni od porodu,
narastające zwykle od ok. 5 dnia po
porodzie, czas trwania niezbędny do
rozpoznania – 2 tygodnie. Rzadkie
przypadki pojawiające się nawet w kilka
miesięcy po porodzie.
Depresja poporodowa
Objawy zwiastunowe
Bezsenność,
chwiejność emocjonalna
uczucie wyczerpania
Depresja poporodowa
Objawy – zespołu depresyjnego
- Poczucie przygnębienia, bycia nieszczęśliwą.
- Niska samoocena, poczucie bycia złą matką i związane z tym
poczucie winy
- Irytacja, która może być skierowana przeciwko innym
dzieciom, czasami przeciwko noworodkowi, ale najczęściej
przeciwko partnerowi.
- Zaburzenia snu – bezsenność lub bardzo wczesne budzenie
się.
- Zaburzenia odżywiania się – utrata apetytu lub nadmierne
objadanie się.
- Utrata radości życia, zainteresowań, w tym również
zainteresowań sferą życia intymnego.
- Lęk, najczęściej przed zostaniem z dzieckiem samej w domu.
Matka może również odczuwać silny lęk o dziecko lub niepokój
o własne zdrowie.
- Poczucie odrealnienia, odizolowania, brak miłości do
własnego dziecka, zadaniowe wykonywanie zabiegów
pielęgnacyjnych, co wzmacnia uczucie zmęczenia i znużenia.
- Czasami gorsze samopoczucie ma miejsce o określonej
porze dnia, rano lub wieczorem, czasem kobieta miewa lepsze
i gorsze dni,
Depresja poporodowa -
przyczyny
Podobne jak w „baby blues” oraz :
zmiana w życiu całej rodziny
konieczność podjęcia nowych ról,
zmiany w dotychczasowym trybie życia,
pojawiają się nowe obowiązki i nowe
konflikty.
dziecko niechciane
dziecko chore lub urodzone z wadami
rozwojowymi
Depresja poporodowa -
czynniki ryzyka
występujące wcześniej zaburzenia
depresyjne, a zwłaszcza wystąpienie
wcześniej depresji poporodowej
czynniki osobowościowe (zależność,
neurotyzm, obsesyjność)
deficyty w relacji z własnymi rodzicami
brak wsparcia ze strony partnera i
najbliższej rodziny
skumulowanie się różnych stresów – np.
śmierć bliskiej osoby, utrata pracy przez
męża, problemy finansowe itp.
Depresja poporodowa
Nierozpoznana i nie leczona depresja
poporodowa może trwać rok, a nawet dwa
lata, dlatego bardzo ważne jest jak
najwcześniejsze rozpoznanie i podjęcie
właściwego leczenia, aby w ten sposób
ograniczyć jej negatywne skutki.
Depresja stanowi tylko cierpienie dla
matki, ale także niekorzystnie wpływa na
rozwój relacji matki z niemowlęciem,
przez co może mieć negatywny wpływ na
emocjonalny, poznawczy i behawioralny
rozwój dziecka, niekorzystnie również
wpływa na relację między matką i jej
partnerem.
Depresja poporodowa
U mężczyzn zaburzenia depresyjne w
okresie ciąży partnerki i w czasie
pierwszego roku po porodzie występują
rzadziej niż u kobiet, jednak badania
wykazują, że 4 do 13% mężczyzn skarży
się w tym okresie na objawy depresji
(Ballard i wsp. 1994, Areias i wsp., 1996).
Mężczyźni rzadziej mówią o swoich
odczuciach depresyjnych niż kobiety i że
przeżywają napięcie psychiczne w postaci
innych objawów.
Depresja poporodowa – rola
położnej
Matki, które otrzymywały
odpowiednią pomoc ze strony
położnych przez pierwsze miesiące
po porodzie miały ponad 40%
mniejsze szanse na depresję
poporodową.
W Wielkiej Brytanii kobiety typowo
otrzymują 6 do 7 wizyt w czasie 10 do 14
dni po porodzie.
Depresja poporodowa – rola
położnej
Badanie objęło 2 000 kobiet odwiedzanych przez położne
w domu. Jego celem było porównanie nowego modelu
opieki poporodowej w opozycji do standartowego
postępowania.
Około połowa kobiet otrzymała nowy rodzaj opieki. Położne
używały nowych wskazówek do oceny zdrowia matki, a
następnie opracowywały indywidualny plan opieki oraz
używały uznanego testu przesiewowego depresji w
dziesiątym dniu oraz po miesiącu. Każda kobieta
otrzymała wizyty do 28 dnia po porodzie i kontynuowała
wizyty kontrolne 10 do 12 tygodnia.
Rezultaty pokazały, że kobiety które otrzymały nowy
model opieki były w znacząco lepszej kondycji psychicznej
oraz wystąpiła u nich około 40 procentowa redukcja ryzyka
rozwoju depresji poporodowej. Jednocześnie nie
stwierdzono różnic w stanie zdrowia pomiędzy obiema
grupami kobiet
.
Psychoza poporodowa
Jest zjawiskiem rzadkim, występuje
z częstotliwością 1-2 przypadków na
1000 porodów (Kaplan, Sadock,
1998).
Rozwija się zwykle w pierwszych 2
tygodniach po porodzie, nawet w 48
godzin po porodzie
Objawy psychozy poporodowej
Znaczące zaburzenia nastroju, które mogą
przejawiać się w postaci bardzo podniesionego lub
bardzo obniżonego nastroju; mogą również
występować silne wahania nastroju,
rozdrażnienie, objawy podobne do zespołu
maniakalnego.
Bezsenność.
Zaburzenia myślenia.
Urojenia winy i obsesyjny niepokój o niemowlę.
Zmiany zachowania – dziwne, nietypowe
zachowania, w tym również niewłaściwe
zachowania wobec dziecka.
Etiologia psychozy
poporodowej
Etiologia psychozy poporodowej nie jest
do końca znana. Uważa się, że zmiany
biologiczne, jakie mają miejsce w czasie
ciąży i porodu, są czynnikiem spustowym
psychozy. Inne czynniki ryzyka to:
- predyspozycje genetyczne
- wcześniejsza choroba psychiczna
- czynniki psychospołeczne (silny stres,
brak wsparcia ze strony najbliższego
otoczenia, konflikty związane z
macierzyństwem)
Psychoza poporodowa
Nie leczona psychoza poporodowa może
stanowić realne zagrożenie dla życia matki, jej
nowonarodzonego dziecka, a także jej innych
dzieci.
Ryzyko nawrotu psychozy poporodowej jest duże,
wynosi ok. 75-90%
Leczenie psychozy poporodowej jest zwykle
farmakologiczne. Czasami konieczna jest
hospitalizacja. Wskazana jest także psychoterapia
indywidualna i/lub małżeńska mająca na celu
rozwiązanie konfliktów zarówno
wewnątrzpsychicznych jak i interpersonalnych.
Zaburzenia psychiczne a
ciąża
Schizofrenia u ciężarnych:
Istnieje zwiększone ryzyko dekompensacji w
okresie ciąży u kobiety chorej na schizofrenię
Kobiety chore na schizofrenię nie przestrzegają
zaleceń lekarskich dotyczących ciąży, z wiąże się
zagrożenie dla ciąży
Neuroleptyki mają działanie teratogenne:
zmiejszanie dawek w 1 trymestrze, unikanie leków
dodatkowych (przeciwparkinsonowskich)
Hypokalcemia u kobiet przyjmujących
neuroleptyki prowadzi do tęzyczki z objawami
dystonicznymi
Zaburzenia psychiczne a
ciąża
Problemy z unieruchamianiem
pacjentki ciężarnej:
na lewym boku,
z uniesionym prawym biodrem,
częste zmiany pozycji
Choroba afektywna
dwubiegunowa u ciężarnych
Ryzyko nawrotów objawów maniakalnych w czasie ciąży
przy odstawieniu stabilizatorów nastroju.
Lit zwisza ryzko malformacji srecowo-naczyniowych
(zwł. Zespołu Ebbsteina, 4-12%). Konieczność
monitorowanie stężenia litu w czasie ciąży. Przejściowe
zwiększenie dawek w 3 trymestrze , z
natychmaistowym zmniejszeniem dawek po porodzie
Kwas walproinowy i karbamazepina również zwiększają
ryzyko malformacji (głownie spina bifida), konieczność
zmniejszania dawek podawania w kilku dawkach w
ciągu dnia.
U pacjentek z chorobą afektywną dwubiegunową u
których odstawiono leki na okres ciąży, wskazane jest
ponowne ich włączenie po porodzie ze względu na
zwiększone ryzyko nawrodu epizodu depreyjnego lub
maniakalnego po porodzie.
Depresja w ciąży
Rozpowszechnienie depresji w ciąży
wynosi 1—15%.
Dylematy leczenia
farmakologicznego kobiet w ciąży.
Konieczna ocena ryzyka
samobójstwa i samobójstwa
rozszerzonego.
Możliwość stosowania
elektrowstrząsów w ciąży.
Leki przeciwpsychotyczne a
karmienie piersią
Klozapina, trifluoropromazyna i
chloropromazyna przechodzą do pokarmu
Mogą powodować senność u dziecka
Haloperidol przechodzi do pokarmu,
stwierdza się go w surowicy dziecka,
rzadko widoczne efekty działania
Brak jest badań długoterminowych nad
wpływem leczenia neuroleptykami w
czasie laktacji na odłegły rozwój dziecka
Leki przeciwpsychotyczne a
karmienie piersią
Lekami z wyboru w czasie ciąży i laktacji
są leki z grupy selektywnych inhibitorów
wychwytu serotoniny (SSRI)
U noworodka możliwe obajwy z
odstawienia (ZZO, hipoglikemia)
U dzieci karmionych piersią możliwe
bezseność, zaparcia, rozdrażnienie.
Najczęściej objawy takie po fluoksetynie,
rzadziej po sertralinie, paroksetynie,
fluwoksaminie i citalopramie