Socjobiologiczna
koncepcja osobowości
WYKŁAD 4
Socjobiologiczna
koncepcja osobowości
WYKŁAD 4
Ewolucjonizm
W biologicznej koncepcji ewolucji
podstawowym mechanizmem jest dobór
naturalny: w toku walki o byt przeżywają
organizmy najlepiej przystosowane do
warunków środowiska (Darwin)
Spór co jest jednostką przetrwania:
o
W klasycznym darwinizmie organizm
o
W neodarwinizmie gatunek
o
W teorii doboru grupowego „grupa
szczepowa” zajmująca pewne terytorium
o
W socjobiologii genotyp
Socjobiologia
Twórcą był biolog Edward Wilson
Jest koncepcją zachowania społecznego zwierząt i
człowieka, wyznaczanego przez mechanizmy
ewolucyjne, zabezpieczające przetrwanie genotypu
Za kluczowe uważa zachowania zmierzające do
pozostawienia potomstwa („sukces
reprodukcyjny”) : znalezienie partnera, gody, seks,
opieka, realizowane u zwierząt w różny sposób (mono-
lub poligamia, duże lub małe inwestycje rodzicielskie,
różnice płciowe)
Przykład: u ssaków monogamicznych większa
tendencja do zdrady u samców niż samic tłumaczona
zwiększeniem ich sukcesu reprodukcyjnego
(potomstwo wychowuje ktoś inny); samica
„zdradzająca” nie zyskuje
Psychologia ewolucyjna
Zachowanie człowieka wyznaczane jest
instynktownymi, nieświadomymi, będącymi poza
kontrolą motywami, popychającymi do
przekazywania genów
Podstawowe mechanizmy psychologiczne są
rezultatem ewolucji drogą doboru naturalnego, gdyż
w przeszłości zapewniały przetrwanie i sukces
reprodukcyjny
Mechanizmy te mają wartość przystosowawczą wobec
konkretnych zadań w specyficznych sytuacjach
Mogą być niedopasowane do współczesnych realiów
życia
Podstawowe PYTANIE: Które mechanizmy psychiczne
powstały drogą ewolucji i jakie problemy miały
rozwiązywać?
Przykład 1. Różnice między płciami w
kryteriach doboru partnera
Teoria inwestycji rodzicielskich
kobiety inwestują więcej w potomstwo, gdyż
przekazują swe geny mniejszej liczbie
potomstwa
kobiety są bardziej wybredne w doborze
partnera i koncentrują się na możliwości
dostarczania zasobów, a mężczyźni na
potencjale reprodukcyjnym (młodości)
partnerki
Niepewność rodzicielstwa u mężczyzn
Mężczyźni podejmują czynności zabezpiecza-
jące (troska o dziewictwo partnerki, zazdrość
o niewierność) by nie inwestować w
potomstwo rywala
Przykład 2. Różnice między płciami w
przyczynach zazdrości seksualnej
Dla mężczyzn bardziej dotkliwa jest
zdrada seksualna (ewentualne
potomstwo!) a dla kobiet –
emocjonalna (ewentualne porzucenie
i utrata zasobów)
Hipotezę potwierdzono w sondażu i w
badaniu fizjologicznych wskaźników
stresu na wyobrażoną zdradę
Relacja między naturą a
kulturą
GENY decydują o sposobach
funkcjonowania poznawczego
człowieka, czyli o sposobie, w jaki
przyswaja on kulturę
KULTURA promuje pewne geny, przez
co przekazywane są potomstwu,
oddziałując w ten sposób na zmiany
genetyczne w następnych
pokoleniach
Osobowość w psychologii
ewolucyjnej
Osobowość jako najwyższe osiągnięcie ewolucji,
obejmujące samoświadomość
jest systemem koordynującym różne
zachowania przystosowawcze, umożliwiającym
przystosowanie do różnych warunków
Pozwala na częściowe uwolnienie się od
bezpośredniego wpływu środowiska i na jego
celową zmianę
Wprowadza nowe kryteria analizy: ważne jest
nie tylko przetrwanie jednostki i gatunku, lecz
także jakość i sens życia, szczęście, twórczość
Teoria opanowania trwogi
(Solomon, Greenberg, Pyszczynski)
W toku ewolucji człowiek wykształcił unikalne
właściwości poznawcze, umożliwiające autorefleksję
Ich skutkiem ubocznym jest świadomość
nieuchronności śmierci
Chęć życia i obawa przed śmiercią jest źródłem
wszelkich lęków
Dwa uwarunkowane kulturowo czynniki chroniące
przed trwogą:
Światopogląd (→świat staje się zrozumiały)
Poczucie własnej wartości, uzyskiwane przez życie
„godziwe” (zgodne z normami kulturowymi)
Dzięki temu liczne działania człowieka są
motywowane lękiem przed śmiercią (np.
autoprezentacja, wierzenia związane z
nieśmiertelnością, ochrona zdrowia)